شعار سال: قبل از شروع ناآرامی‌ها وضعیت اقتصادی در ونزوئلا به دلیل قیمت بالای نفت به ظاهر خوب بود اما دولت نتوانست از این درآمدها به نحو مناسب استفاده کند و شرایط اقتصادی پس از سقوط قیمت‌ها به شدت وخیم شد. ونزوئلا بالاترین ذخایر ثابت شده نفت خام جهان را دارد، اما وضعیت بد بازار نفت در سه سال اخیر به از میان رفتن بخشی بزرگ از ذخایر ارزی این کشور منجر شده است. در این میان، مردم طی سه سال اخیر با کمبود مواد غذایی، خدمات درمانی نامناسب و نرخ بالای تورم مواجه بوده‌اند. به‌طور خلاصه، مخالفان مادورو می‌گویند او به روش‌های مختلف از به قدرت رسیدن رقبای سیاسی جلوگیری کرده و حکومت دیکتاتوری تشکیل داده است. دولت مادورو بارها از برگزاری همه‌پرسی برای مشخص شدن دیدگاه مردم جلوگیری کرده و انتخابات‌های محلی و استانی را به تعویق انداخته است. در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۵ مخالفان مادورو اکثریت کرسی‌های پارلمان را تصاحب کردند و در دو سال اخیر مادورو از برگزاری انتخابات‌ دیگر و هر نوع همه پرسی جلوگیری کرده است؛ زیرا نگران نتیجه آنها بوده است.

دادگاه عالی ونزوئلا پارلمان را منحل کرد و تمام قدرت قانون‌گذاری به این دادگاه سپرده شد. به این ترتیب عملا قدرت حزب متحد سوسیالیست به رهبری مادورو به شدت افزایش یافت. مخالفان این اقدام را کودتا توصیف کردند. باآنکه تصمیم دادگاه عالی لغو شده، اما تظاهرات ادامه پیدا کرده و یک عامل مهم آن تداوم وضعیت وخیم اقتصادی در ونزوئلاست. دولت مادورو برای جلوگیری از تشدید تنش‌ها رهبر مخالفان را برای مدت ۱۵ سال از هرگونه فعالیت سیاسی منع کرده است.

رهبر مخالفان که تاکنون دو بار برای انتخابات ریاست جمهوری نامزد شده اقدام دولت مادورو را در تضاد با اصول دموکراسی توصیف کرده است. مادورو همواره نسبت به تظاهرات‌کنندگان واکنش منفی نشان داده و آنها را خرابکار و تروریست نامیده است.شرایط سیاسی و اقتصادی در ونزوئلا بحرانی است و با آنکه راه حل مشخصی برای حل مشکلات اقتصادی مردم وجود ندارد مخالفان اعلام کرده‌اند می‌توانند به شرایط سامان دهند. در سه سال اخیر که قیمت نفت به شدت کاهش یافته، بسیاری از کشورهای صادرکننده این ماده خام دچار مشکلات بزرگی شده‌اند، اما شرایط هیچ یک از آنها شبیه شرایط بحرانی ونزوئلا نیست. کمبود مواد غذایی جدی است. مردم این کشور هفته‌ها و گاهی ماه‌ها به کالاهای اساسی نظیر تخم مرغ، آرد و صابون دسترسی ندارند و هنگامی که مواد غذایی در فروشگاه‌ها عرضه می‌شود قیمت‌ها آنقدر بالاست که تقریبا هیچ کس قادر به خرید آنها نیست.

یکی از مهم‌ترین سوالاتی که برای مردم ونزوئلا و ناظران بین‌المللی مطرح بوده این است که درآمدهای نفتی عظیم این کشور در دوران قیمت بالای نفت صرف چه شد که با پایین آمدن قیمت‌ها وضعیت اقتصادی این کشور به این حالت در آمده است. ذخایر ارزی ونزوئلا سال ۲۰۱۱ بیش از ۳۲ میلیارد دلار بود. این رقم در سال ۲۰۱۵ به ۲۰ میلیارد دلار و در سال گذشته میلادی به ۱۰ میلیارد دلار کاهش یافت. هزینه‌های بالای دولت، کاهش شدید ارزش ارز ملی، سوءمدیریت زیرساخت‌ها و فساد مالی، همگی از عواملی هستند که سبب وخامت اوضاع اقتصادی و افزایش شدید نرخ تورم در ونزوئلا شده‌اند.

البته قیمت پایین نفت یک عامل مهم بوده است که ضعف‌های ساختاری را در اقتصاد ونزوئلا نمایان کرد. اقتصاد این کشور به شدت به درآمدهای نفتی وابسته است و دولت مادورو در زمان زمامداری خود قدمی در مسیر کاستن از این وابستگی برنداشته است. قیمت پایین باعث شده این کشور نتواند بدهی‌های خود را پرداخت و کالاهای مورد نیاز خود را از خارج تامین کند.

افق اقتصاد ونزوئلا چندان امیدبخش نیست زیرا دولت حتی اگر بخواهد نمی‌تواند در مسیر سامان‌دادن به اوضاع اقتصادی قدم بردارد. البته سال گذشته میلادی قیمت نفت بالا رفت، اما مشکل بزرگ ونزوئلا دولت ناکارآمد و فساد مالی است. صندوق بین‌المللی پول تخمین زده که سال گذشته نرخ بیکاری در ونزوئلا ۲۵ درصد بوده و تولید ناخالص داخلی این کشور به شدت کاهش یافته است. با توجه به محدود باقیمانده درآمدهای نفتی ونزوئلا و احتمال کم تغییر برنامه‌های اقتصادی دولت، به نظر می‌رسد شرایط برای مدتی طولانی به همین شکل باقی بماند.

عده زیادی از تحلیلگران معتقدند حتی اگر مخالفان مادورو به قدرت برسند ابزارهای لازم برای مقابله با شرایط وخیم اقتصادی در اختیار ندارند. البته برخی تغییرات قابل اجراست. برای مثال، مبارزه با فساد مالی و جلب نظر نهادهای بین‌المللی برای دریافت وام می‌تواند به بهبود نسبی شرایط کمک کند. این باور وجود دارد که اصلاح رویه‌های مدیریتی می‌تواند به تدریج شرایط را بهتر کند، اما دولت ونزوئلا تمایلی به تغییر رویه‌های کنونی نشان نداده و از به قدرت رسیدن مخالفان جلوگیری کرده است. کشورهای همسایه ونزوئلا از جمله مکزیک، پرو، اروگوئه، برزیل و آرژانتین خواستار آن شده‌اند که دولت ونزوئلا اجازه دهد مردم این کشور به‌طور مسالمت آمیز اعتراض خود را نشان دهند و دولت انتخابات برگزار کند تا مردم درباره آینده کشورشان تصمیم بگیرند.

طی سه سال اخیر که بحران در ونزوئلا وجود داشته زیان‌های نامشهودی به این کشور وارد شده است. بنا به گزارش‌های منتشر شده در این مدت تعداد زیادی از ثروتمندان و فارغ التحصیلان دانشگاه‌های این کشور به خارج مهاجرت کرده‌اند. از سوی دیگر زیرساخت‌ها به دلیل سرمایه‌گذاری اندک در حال از بین رفتن است و بر بدهی‌های دولت افزوده شده است. برخی از کارشناسان معتقدند اگر افزایش نسبی قیمت نفت به اجرای سیاست‌های صحیح اقتصادی از سوی دولت مادورو منجر نشود، وضعیت وخیم اقتصادی برای مدتی طولانی به همین شکل باقی خواهد ماند یا بدتر خواهد شد.

نکته مهم تاثیر وضعیت اقتصادی ونزوئلا بر بازار جهانی نفت است. تحلیلگران یکی از عوامل موثر بر بازار نفت در سال جاری میلادی را شرایط اقتصادی و سیاسی ونزوئلا دانسته‌اند. یک واقعیت نگران‌کننده است که هرچه اصلاحات اقتصادی بیشتر به تعویق افتد سامان یافتن شرایط دشوار تر خواهد شد. در یک سال اخیر دولت ونزوئلا تلاش کرده از طریق دریافت وام از روسیه به وضعیت نابسامان کشور رسیدگی کند، اما به نظر می‌رسد همزمان با این تلاش ضروری است ساختارهای پرنقص مالی اصلاح شود.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه دنیای اقتصاد، تاریخ انتشار 18 دی 96، شماره: 3337562