شعارسال: سورنا ستاری معاون علمی رئیس جمهور روحانی آمار از سوی صندوق بین المللی پول در سال 2009 را شایعه خواند و گفت: این گزارش کذب محض است چون اصلا چنین گزارشی از سوی صندوق بین‌المللی پول تا به ‌حال داده نشده است. تنها یک‌بار آن هم در سال ۱۹۹۹ صندوق بین‌المللی پول چنین گزارشی را داده است که تنها برای محاسبه فرار مغزها بوده است.

رئیس بنیاد ملی نخبگان در ادامه نیز افزود: عدد فرار مغزها، عددهایی که گفته می‌شود نیست. ابتدای انقلاب با حدود ۵۷ هزار دانشجو در امریکا ما بزرگ‌ترین کلونی دانشجویی دنیا بودیم. در حال حاضر این تعداد به ۱۲ هزار دانشجو رسیده است و رتبه‌های ما نیز از ۱۱ تا ۱۶ تغییر می‌کند و در حال حاضر چین با حدود ۳۳۰ هزار دانشجو اولین کشور است. عربستان ۵ برابر و کره‌ای‌ها ۷ برابر ما دانشجو دارند و این حرف‌های ژورنالیستی که در خصوص مهاجرت ژن‌ها و نظایر آن گفته می‌شود اگر چه وجود دارد و باید حساس باشیم اما باید اعداد صحیحی را عنوان کنیم. اعداد درست هم اعداد دولت نیست بلکه اعداد بین‌المللی است.

البته سورنا ستاری بارها در برنامه های مختلف از وضعیت فرار مغزها ابراز خرسندی کرده و از اقدامات معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور و بنیاد نخبگان در این زمینه دفاع کرده است.

اما مساله قابل توجه تناقض میان ادعای ستاری و سایر نهادها و رسانه هاست. به طوری که رسانه ها با استناد به آمار در سال تحصیلی 2016 - 2015 تعداد دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در آمریکا به 12256 دانشجو رسیده که پس از انقلاب اسلامی یک رکورد محسوب می‌شود.

انستیتو بین‌المللی آموزش آمریکا نهادی رسمی است که سالانه تعداد دانشجویان خارجی شاغل به تحصیل در این کشور را اعلام می‌کند. در سال تحصیلی 2011 - 2010 تعداد دانشجویان ایرانی آمریکا 5626 نفر بود که این عدد در سال گذشته بیش از دو برابر شد؛ این افزایش باعث شد تا رتبه جمهوری اسلامی ایران در ارسال دانشجو به آمریکا در سال 2016 به رتبه یازدهم کشورهای جهان برسد.

البته ادعای رتبه سوم ایران در رشد علمی منطقه توسط معاون علمی و فناوری رئیس جمهور با مقایسه آمار مهاجرت نخبگان متناقض به نظر می رسد حتی اگر قبول کنیم که سخن ستاری در مورد کذب بودن آمار 2009 صندوق بین المللی پول کذب است اما رشید حیدری مقدم قائم مقام دانشگاه علوم پزشکی همدان در هیجدهمین جشنواره پژوهش و فن‌آوری این دانشگاه و در جمع اساتید و پژوهشگران گفت: خروج 180 هزار نفر از دانش‌آموختگان کشور در سال و مهاجرت به دیگر کشورها از جمله کانادا برابر است با مجموع درآمد نفت که فاجعه‌ای برای کشور است.

چندی پیش رضا فرجی دانا، وزیر علوم اعلام کرد: « هر سال 150 هزار نفر از نخبگان ایران، کشور را ترک می کنند.» این یعنی ماهی 12 هزار و 500 نفر یا روزی 410 نفر از نخبگان کشور بدون قصد بازگشت به خارج سفر می کنند. سفر بدون بازگشتی که به گفته وزیر علوم، باعث می شود «سالانه 150 میلیارد دلار» به کشورهای دیگر کمک کنیم و خودمان ضرر ببینیم؛ یعنی برای هر یک دانش آموخته مهاجرت کرده، یک میلیون دلار. ضرری که باعث شده ایران در زمینه فرار مغزها در میان کشور های دنیا در رتبه دوم قرار گیرد.

انستیتو بین‌المللی آموزش امریکا هر ساله نسبت دانشجویان در مقاطع مختلف را نیز اعلام می‌کند. نکته حائز اهمیت در بررسی آمار 25 کشور اول در اعزام دانشجو به آمریکا این است که ایران رتبه نخست در نسبت ارسال دانشجوی در مقاطع کارشناسی ارشد و یا دکتری را در بین کشورهای دنیا داراست. مطابق این گزارش، 77.7 درصد دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در آمریکا در مقطع تحصیلات تکمیلی هستند. به عبارت دیگر در سال تحصیلی 95 -94 روزانه 2 دانشجوی در مقاطع کارشناسی ارشد و بالاتر کشور را به مقصد آمریکا ترک گفته‌اند. نکته حائز توجه این است که این دانشجویان پس از مدت کوتاهی فارغ‌التحصیل شده و در آمریکا مشغول به کار می‌شوند؛ لذا بخش قابل توجهی از آنان به کشور باز نمی‌گردند.

حال سوال اینجاست که نسخه درمانی معاون علمی و فناوری رئیس جمهور و رئیس بنیاد ملی نخبگان که سرحلقه نهادهای حامی دانشجویان و نخبگان و مانع خروج آنها از کشور است تا چه اندازه کاربردی بوده است؟

سورنا ستاری مدتهاست توپ حمایت از نخبگان را به زمین مردم انداخته است و بارها تاکید کرده است که باید زیست بوم جدید ایجاد شود. به گونه ایکه در دیدار مهرماه 96 با رهبر انقلاب نیز به این مهم اشاره کردند. در گفت و گو با اعتماد نیز رئیس بنیاد ملی نخبگان گفت: بايد بارديگر بر مفهوم اكوسيستم تاكيد كنم. اگر آن اكوسيستم را نداشته باشيم همين‌طور دانشجو توليد مي‌كنيم و رشته آن هم مهم نيست. اصلا هيچ نظارتي براين حوزه‌ها وجود ندارد. بازار بايد نشان دهد كه اين رشته‌ها مورد نياز نيست. اينكه ما با پول دولت رشته‌ها را توسعه دهيم و دكترا بخوانيم كاري درست نمي‌شود.

اما این اکوسیستم بدون حمایت دولت که خزانه حمایتی کشور در دست اوست به جایی ختم نمی شود. دولتی که معاونت علمی رئیس جمهور یکی از اجزای آن است باید تمهیدات ویژه ای در جهت حمایت از نخبگان بیندیشد و تنها به آمار و ارقام منفی و مثبت اکتفا نکند چرا که این آمارها در بسیاری موارد با قصد سیاسی منتشر می شود.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از خبرگزاری علم و فناوری ، تاریخ انتشار: 23 دی 1396 ، کدخبر: 50727 ، www.stnews.ir