شعار سال: البته برخی دیدگاه‌های اشتباه نیز درباره وضعیت بازار نفت وجود داشته که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم. نخستین باور اشتباه این است که برنامه کاهش عرضه نفت به زودی پایان می‌پذیرد. اواخر سال ۲۰۱۶ عربستان و دیگر کشورهای تولیدکننده نفت که در اثر کاهش شدید قیمت‌ها دچار کسری بودجه شده بودند در مذاکرات طولانی به اتفاق نظر رسیدند تا میزان عرضه نفت خود را از ابتدای سال گذشته ۸/ ۱ میلیون بشکه در روز کاهش دهند. این برنامه در نشست پایان ماه نوامبر سال گذشته، تا انتهای سال جاری میلادی تمدید شد. این ایده که ۲۴ کشور تولیدکننده نفت که در این برنامه حضور دارند قصد دارند در ماه‌های آینده و با افزایش قیمت نفت، این برنامه را کنار بگذارند، اشتباه است. این برنامه موثر بوده و اگر به کلی کنار گذاشته شود قیمت نفت به شدت کاهش خواهد یافت. حتی در قیمت‌های کنونی که بالاترین میزان از سال ۲۰۱۵ است بسیاری از کشورهای تولیدکننده نفت دچار کسری بودجه هستند و توانایی سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصاد خود را ندارند. پیش‌بینی می‌شود در نشست ماه ژوئن امسال، این برنامه اصلاح شود به این معنا که از میزان کاهش عرضه که اکنون ۸/ ۱ میلیون بشکه است، کاسته شود. هرگونه پایان برای برنامه یاد شده به بازار شوک وارد می‌کند و این چیزی نیست که تولیدکنندگان نفت به آن تمایل داشته باشند.

دومین باور اشتباه این است که تصور کنیم متوازن شدن بازار، هدف اوپک و دیگر تولیدکنندگان نفت است. واقعیت این است که قیمت نفت در مرکز توجه اوپک و دیگر کشورها قرار دارد. تولیدکنندگان نفت به شدت به درآمدهای نفتی وابسته هستند البته مشکل اینجاست که درباره قیمت بهینه برای نفت در بلندمدت اتفاق نظر وجود ندارد. در واقع هیچ کس نمی‌داند بهترین سطح قیمت برای بازار نفت، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان بزرگ این ماده خام چه رقمی است. در نتیجه هدف قیمتی دائما تغییر می‌کند. همچنین قیمت‌های مختلف سبب تغییر توازن عرضه و تقاضا می‌شود و قیمت‌ها تحت تاثیر بیش از یک عامل بنیادی قرار دارد. به این ترتیب رسیدن به تعادل، یک ابزار برای بالا بردن قیمت‌هاست. رشد قیمت‌ها سبب شده شرکت‌های نفتی که در قیمت پایین فعالیت خود را متوقف کرده بودند، بتوانند بار دیگر فعالیت خود را از سر گیرند.

سومین باور اشتباه این است که روسیه ائتلاف خود با اوپک را پایان خواهد بخشید. درست است که روسیه کمتر از اعضای اوپک به قیمت بالاتر نفت نیاز دارد و درباره از دست دادن سهم خود در بازار نفت اروپا و آسیا به نفع رقبای آمریکایی نگران است اما مسکو نیز از افزایش قیمت‌ها راضی است و نیز در حوزه سیاسی، حفظ ارتباط با عربستان از عمیق‌تر شدن روابط عربستان و آمریکا جلوگیری خواهد کرد. در واقع بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان از اینکه پایان یافتن برنامه کاهش عرضه به افت شدید قیمت‌ها و کاهش نرخ رشد اقتصادی این کشور منجر شود، نگران است. بالا ماندن قیمت نفت برای روسیه و عربستان که مایلند همچنان تاثیرگذارترین کشور‌ها بر بازار این ماده خام باشد بسیار مهم است.

چهارمین باور اشتباه این است که تصور شود رقابت اصلی بین اوپک و تولیدکنندگان نفت شیل است. از سپتامبر ۲۰۱۶ که اوپک در مسیر تاثیرگذاری واقعی بر بازار نفت قرار گرفت، رقابت‌هایی بین این سازمان و تولیدکنندگان نفت شیل در آمریکا وجود داشته است. تولیدکنندگان نفت در آمریکا در دو سال اخیر بر تولید خود افزوده‌اند و سبب شده‌اند قیمت‌ها خیلی افزایش نیابد اما اواخر سال گذشته میلادی رقابت‌ها به نوعی همزیستی تبدیل شد و دو طرف به رقمی متعادل برای قیمت نفت فکر می‌کنند. در ماه‌های اخیر مذاکرات متعدد بین شرکت‌های یاد شده و اوپک انجام شده است. در سال‌های آینده اوپک و تولیدکنندگان نفت شیل بازیگران اصلی بازار نفت هستند و همکاری آنها برای حفظ تعادل در بازار ضروری است. شرکت‌های یاد شده در آمریکا به فناوری‌های پیشرفته دست یافته‌اند و با استفاده از آن از هزینه تولید خود کاسته و بهره‌وری را بالا برده‌اند. بالا ماندن قیمت نفت به آنها کمک خواهد کرد به تولید ادامه دهند. در واقع اقدامات اوپک و روسیه برای بالا بردن قیمت‌ها به نوعی به نفع تولیدکنندگان نفت در آمریکا و کانادا است و ضروری است همزیستی بین دو طرف وجود داشته باشد.

پنجمین باور اشتباه این است که تولید نفت شیل در آمریکا همچنان افزایش خواهد یافت. پیش‌بینی شده امسال میزان تولید این نوع نفت در آمریکا ۹۰۰ هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت. استفاده از فناوری‌های جدید حفاری و کاهش هزینه‌ها شرایط را برای شرکت‌های فعال در این حوزه مناسب کرده اما امسال میزان تولید نفت شیل به اوج خود می‌رسد و سال ۲۰۱۹ از آن کاسته خواهد شد. آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش خود آورده است در بسیاری از چاه‌های نفتی میزان کارآیی در سال ۲۰۱۶ به اوج خود رسیده و از آن زمان کاهش یافته است. همچنین امکان سرمایه‌گذاری بیشتر از سوی تولیدکنندگان نفت شیل کمتر شده، زیرا در یک دهه اخیر آنها میزان بیش از حد متعارف صرف اکتشاف و استخراج نفت کرده‌اند و نتوانسته‌اند به سرمایه‌گذاران سود مناسب بدهند. حال تصور کنید قیمت نفت به محدوده ۶۰ دلار یا کمتر از آن بازگردد. در این حالت فعالیت شرکت‌های یادشده زیان‌ده خواهد بود و آنها با میزان بالای بدهی روبه‌رو هستند که باید پرداخت کنند. به این ترتیب نباید تصور کرد تولید نفت در آمریکا پس از سال جاری رشد خواهد کرد. ادعاهای زیادی درباره افزایش شدید تولید نفت شیل در آمریکا مطرح شده اما تحقق این پیش‌بینی‌ها با موانع متعدد روبه‌روست. این سوال بسیار مهم همچنان مطرح است که قیمت متعادل برای نفت چیست؟ رقمی که در آن هم تولیدکنندگان سنتی نفت به اقتصاد خود رونق دهند و هم تولید نفت شیل ادامه پیدا کند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه دنیای اقتصاد، تاریخ انتشار 25 دی 96، شماره: 3340583