شعار سال: شاید شما هم وقتی می شنوید که « بنیاد سبیل امریکا » از سال 1965 در این کشور فعالیت می کند مانند من تعجب کنید. این بنیاد وظیفۀ خود را حمایت از حقوق افرادِ دارای سبیل و گسترش فرهنگِ سبیل گذاری می داند.

برای مثال در مراکز قانون گذاری؛ اقداماتی علیه کارفرمایانی انجام می دهد که استخدام را به تراشیدن سبیل مشروط می کنند و این را مصداق عینی تبعیض می بیند. این بنیاد هر ساله از بین افراد مشهور امریکا یکی را که سبیل دارد انتخاب و با حضور رسانه ها از او تقدیر می کند. جالب آنکه انجمن جهانی ریش و سبیل هم داریم که در همین زمینه ها فعالیت و هر ساله مسابقه ای در این خصوص برگزار می کند.

نحوۀ مواجهه با سبیل در جوامع مختلف، فراز نشیب های بسیاری داشته است. در برخی از مقاطع تاریخی سبیل نشانۀ یک مرد مدرن و امروزی تلقی می شود و آن ، زمانی بود که در جامعه ای که مردان عموما ریش و سبیل داشتند بعضی ها ریش خود را تراشیدند و فقط سبیل گذاشتند. این مردان به دلیل نقضِ کلیشه های غالب جامعه که ریش و سبیل را نشانۀ « مردانگی» می دانست مردانی مدرن قلمداد شدند.

در برخی از دوره های تاریخی نیز تراشیدن سبیل، و نه گذاشتن آن، نشانه مدرن و امروزی بودن قلمداد شد. یعنی وقتی به تدریج تعداد مردان سبیلو در جامعه افزایش یافت سبیل نشانۀ غالب « مردانگی» قلمداد شده و طبیعتن کسانی که سبیل خود را می تراشیدند هنجارشکن قلمداد می شدند چرا که جرأت کرده بودند تا از نشانۀ رایج مردانگی؛ یعنی سبیل؛ عبور کنند. جوامع در گذشته بر حفظ ویژگی های ظاهریِ تمایز بین مرد و زن تأکید داشتند. در واقع مرز « مردانگی» و « زنانگی» باید علاوه بر رفتار؛ در ویژگی های ظاهری زنان و مردان هم حفظ می شد. در برخی از صفحات تاریخ می خوانیم که در اوایل قرن بیستم دولت انگلیس تراشیدن سبیل برای سربازانش را ممنوع کرد چرا که معتقد بود دشمن باید با دیدن سربازان احساس ترس کند و سبیل این هدف را تأمین می کند. گذاشتن سبیل در این دوران خشونت مردانه را به رخ می کشید.

در برخی از دهه های قرن بیستم مردان برای تأثیر گذاشتن بر زنان و دلربائی از آنان سبیل می گذاشتند. چرا که می خواستند این پیام را بدهند که « مرد » هستند. یک نظرسنجی نشان می دهد که هم زنان و هم مردان؛ مردانی را که سبیل می گذارند حامی تر، پرخاشگرتر، قوی تر، قابل اتکاء تر و جا افتاده تر قلمداد می کنند. تحقیقی در انگلیس نشان داد که مردان گاهی برای اثرگذاری بر مردان دیگر هم سبیل می گذارند تا بدینوسیله مرتبه خود را در بین سایر مردان ارتقاء دهند. پژوهشی که توسط بنیاد سبیل امریکا حمایت مالی شد نشان داد که درآمد مردانی که سبیل دارند 4.3 درصد بیشتر از مردانی است که صورت شان را کامل می تراشند و 8.2 درصد بشتر از مردانی است که ریش و سبیل دارند.

در جوامع مختلف، نشانه های رفتاری و ظاهری مختلفی برای تعریف « مردانگی» و « زنانگی» وجود دارد. سبیل در برخی از جوامع همچنان جهت اصرار بر نشانۀ « مردانگی» بکار می رود. در واقع جهت تمایز « ما- مردان» و « آن ها-زنان». هنوز در برخی از نقاط ایران، سبیل « نشانۀ ظاهری مردانگی» قلمداد می شود و جوانانی که سبیل شان را می تراشند با طعنه های تلخ اطرافیان مواجه می شوند. اما در شهرهای بزرگ مردان ترجیح می دهند که سبیل نداشته باشند. گروهی از اینان که از میانسالی عبور کرده اند می خواهند جوان تر به نظر بیایند و گروهی دیگر نیز صورت بدون سبیل را "صورتی امروزی" می دانند و به همین دلیل برای ارتقاء پرستیژ اجتماعی شان سبیل های خود را می تراشند. در واقع نزدیک شدن به "بالامدها" یکی از انگیزه های این افراد برای تراشیدن سبیل است.

ولی نکته جالب آنکه عده ای از خودِ" بالامدها" امروزه ترجیح می دهند که "سبیل های خفن" بگذارند. شاید شما هم در خیابان های شهر با این جوانان مواجه شده باشید. اینان نه به دنبال تشابه(همراهی با جمع)، که به دنبال تفاوت اند(تمایز در جمع). مسأله این گروه از جوانان آن است که وقتی قرار است همه سبیل هایشان را بتراشند ما چطور تمایزمان را حفظ کنیم و به رخ بکشیم؟ در جامعه شناسی اصطلاحی با عنوان " بریکولاژ " وجود دارد که برخی آن را "سرهم بندی" و برخی هم "مونتاژ" ترجمه کرده اند. یعنی فرد عناصر مختلف و حتی متفاوت را جستجو می کند و در کنار هم قرار می دهد و ترکیب جدیدی از آن عناصر (کهنه و نو) می سازد. این گروه از جوانانِ بالامد سبیل را که متعلق به نسل های پیشین یا مردان نسبتا سنتی است برمی گزینند و با لباس های برند امروزی، ترکیب جدیدی از عناصر کهنه و نو ارائه می دهند.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری وکیل ملت، تاریخ انتشار 3 بهمن 96، کد مطلب: 252600، www.vakilemelat.ir