شعار سال: براساس مطالعات کشوری، از طریق مکمل‌یاری آهن، تا 25درصد کم‌خونی و کمبود آهن در دختران بالغ کاهش یافته است. با وجود این هنوز بخشی از دانش‌آموزان قرص‌های ویتامین D و آهن را در جامدادی‌های خود می‌گذارند و از مصرف آن سر باز می‌زنند.

بهار، یکی از دانش‌آموزان دبیرستانی در غرب شهر تهران در این‌باره به همشهری می‌گوید: «یادم می‌رود بخورم. قرص‌ها سر کلاس توزیع می‌شود که معلم نمی‌گذارد برای برداشتن آب از کلاس بیرون برویم. اصلا این قرص‌ها به چه دردی می‌خورد. اگر خوب است چرا همیشه نمی‌دهند.» دوستش زهره رشته تجربی می‌‌خواند و می‌گوید: «خانم، من می‌دانم به چه دردی می‌خورد. آهن باعث انتقال اکسیژن به سلول‌ها می‌شود. اگر آهن بخوریم موهایمان دیگر نمی‌ریزد. ویتامین دی هم به جای آفتاب است.» هستی نیش‌اش تا بناگوش باز می‌شود و می‌گوید: «تابستان‌ها آفتاب می‌گیریم که پوستمان برنزه شود.» زهره ادامه می‌دهد: «ولی آفتاب زیاد سرطان‌زاست.» او درباره کلاس‌های آموزشی در مورد مکمل‌ها که باید پیش از مصرف آنها برگزار شود می‌گوید: «من چون رشته‌ام تجربی است می‌دانم که مکمل‌ها در بدن ما چطور عمل می‌کنند. دوستانم در رشته‌های انسانی و ریاضی این مطالب را نمی‌دانند وکسی برایشان توضیح نداده است. تا الان کلاسی برای ما نگذاشته‌اند. قرص‌هایی را که مدرسه می‌دهد من هم نمی‌خورم. والدینم قرص خارجی به من می‌دهند. مدرسه از ابتدای سال تا الان 2بار ویتامین دی‌ داده است و چند بار هم قرص آهن.» رها یاد فامیلشان می‌افتد و می‌گوید: «من می‌دانم آهن آنقدر مهم است که اگر کمبود آهن داشته باشیم نمی‌گذارند ازدواج کنیم. فامیل ما مجبور شده پیش از ازدواجش قرص آهن بخورد تا اجازه دهند ازدواج کند.»

مدیر دبیرستانی در شهرزیبا که نمی‌خواست نامش در گزارش آورده شود معتقد است که نیمی از بچه‌ها قرص‌های مکمل را نمی‌خورند و می‌گوید: «علت اصلی از نظر من عدم‌آگاهی عمیق است. من به‌عنوان مدیر مدرسه فقط می‌توانم به آنها بگویم این قرص خوب است و مصرف کنید ولی قطعا اگر یک کارشناس به آنها توضیح دهد بیشتر می‌تواند مؤثر باشد.»

مدیر یک مدرسه هیأت امنایی به همشهری می‌گوید: «ما قرص‌ها را به همراه پارچ آب و لیوان در کلاس‌ها پخش می‌کنیم تا بچه‌ها بهانه‌ای نداشته باشند ولی تجربه به ما ثابت کرده که نیمی از آنها، قرص‌ها را نمی‌خورند. فکر می‌کنم بخشی از آن به طبقه اجتماعی خانواده‌ها بازمی‌گردد؛ چون آنها در تشویق بچه‌ها به مصرف دارو مؤثرند.» توزیع مکمل‌ها در مدارس دخترانه متوسطه سراسر کشور طی تفاهمنامه‌ای بین وزارت بهداشت و آموزش و پرورش انجام می‌شود. لیلا فرزاد، یکی از مسئولین تغذیه وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ایران در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «براساس تفاهمنامه‌ای که با وزارت آموزش و پرورش منعقد شده، وزارت بهداشت تأمین‌کننده مکمل‌ها و آموزش و پرورش متولی اجرای طرح در مدارس است. به‌دلیل کمبود نیروی انسانی، از ابتدای سال تحصیلی مکاتباتی برای تعیین مجری برنامه در مدارس (مربی بهداشت یا دبیر‌های زیست) صورت می‌گیرد، آنها در جلسات آموزشی ما شرکت می‌کنند و در باب اهمیت مکمل‌ها و نتیجه کمبود آن در بدن آموزش می‌بینند اما آنها خودشان تعیین می‌کنند که چه زمانی و در چه شرایطی این آموزه‌ها را به دانش‌آموزان منتقل کنند.»

وی با اشاره به تأثیر طرح تحول سلامت در مکمل‌یاری دانش‌آموزان می‌گوید: «بعد از طرح تحول، کارشناسان تغذیه خانه‌های سلامت به‌صورت دوره‌ای آموزش‌هایی را در مدارس ارائه می‌دهند و هم‌اکنون به بیش از 250مدرسه براساس چک‌لیست‌های ما باید آموزش داده می‌شد اما بسیاری از آنها براساس این چک‌لیست‌ها آموزش ندیده‌اند چون رابطان برای آموزش نیامده‌اند. همه دانشگاه‌های علوم‌پزشکی در تهران با آموزش و پرورش ارتباط سیستماتیک دارند و اگر چالشی در اجرای این طرح‌ها وجود داشته باشد، نباید به همه تیم‌ تعمیم داد؛ در اجرای هر طرحی کمی انحراف معیار وجود دارد و باید در کنار اجرای این طرح از کمک اولیای و مربیان نیز استفاده کرد. اگر به دانش‌آموزان مدرسه‌ای آموزش لازم داده نشده باشد اولیای مدرسه می‌توانند از مراکز بهداشت منطقه درخواست مستقیم کنند. ضمن اینکه مدارسی که برایشان طرح مکمل‌یاری اهمیت دارد با برگزاری جشن مکمل‌یاری یا پیوستن به کمپین ملی تغذیه سالم، دانش‌آموزان را به مصرف مکمل تشویق می‌کنند. برخی از این مدارس روزهایی که قرار است مکمل توزیع شود از دانش‌آموزان می‌خواهد که با خود پرتقال و نارنگی بیاورند تا با مصرف ویتامین C جذب آهن در آنها بیشتر شود. به هر حال این طیف سنی از دانش‌آموزان نیاز به ترغیب و تشویق دارند. هر آنچه امروز برای آنها سرمایه‌گذاری کنیم در آینده جامعه مؤثر خواهد بود.» اگرچه مراجعه خبرنگار همشهری به یک دبیرستان پسرانه حاکی از عدم‌توزیع ویتامین D

در میان دانش‌آموزان بود، اما زهرا عبداللهی، مدیرکل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت می‌گوید: «طبق مطالعه سال93 ، طرح مکمل‌یاری را در سطح کشور برای گروه‌های مختلف در قالب طرح تحول سلامت شروع کردیم و تمام دختران و پسران دبیرستانی براساس دستورالعمل، ماهانه یک قرص ویتامین دی 50 هزار دریافت می‌کنند و همچنین زنان سالمند و میانسال هنگام مراجعه به پایگاه سلامت یک عدد قرص ویتامین دی دریافت می‌کنند تا بتوان از این طریق کمبود ویتامین دی را در این گروه سنی کنترل کرد.» بنابر اعلام وب‌دا، عبداللهی با اشاره به طرح مکمل‌یاری در مدارس و دبیرستان‌های دخترانه‌ گفت: «این طرح با هدف کنترل و پیشگیری از فقر آهن و کم‌خونی در دختران نوجوان صورت گرفته است؛ چراکه در این سنین کم‌خونی و فقرآهن موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن و کاهش سرعت رشد و یادگیری می‌شود. با کمک وزارت آموزش و پرورش، هفته‌ای یک قرص آهن در 4‌ماه تحصیلی به دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه داده می‌شود و طبق مطالعات کشوری، با این برنامه‌ها تا 25درصد کم‌خونی و کمبود آهن در دختران بالغ کاهش یافته است.»

مکمل‌یاری از طرح‌های سراسری است که در سال‌های گذشته به‌صورت نه‌چندان فراگیر در مدارس دخترانه اجرا می‌شود، اگرچه به اعتقاد مدیران مدارس و مسئولان در وزارت بهداشت بسیاری از دانش‌آموزان از مصرف مکمل‌ها سرباز می‌زنند اما همین مقدار مصرف تأثیر مثبتی در سلامت آنها داشته است.

فواید مکمل‌ها برای دانش‌آموزان

مصرف مکمل 50 هزار واحدی ویتامین D

یا ورزش و بازی در فضای باز از بروز راشیتیسم، نرمی استخوان، پوکی استخوان، بیماری‌های قلبی و عروقی، التهاب روده، ‌ام‌اس، آرتریت روماتوئید، دیابت نوع یک و نقص سیستم ایمنی بدن جلوگیری می‌کند.

پیشگیری و کنترل کمبود آهن به‌مدت 16هفته در سال برای بانوان، اصلاح عادات غذایی (افزایش میزان مصرف میوه و سبزی تازه، پرهیز از مصرف چای قبل و بعد از غذا) و مصرف مواد غذایی سرشار از آهن امکان‌پذیر است. پیشگیری از کمبود آهن باعث افزایش ضریب هوشی، افزایش قدرت یادگیری و تمرکز در زمان مطالعه و تقویت سیستم ایمنی بدن و جلوگیری از ابتلا مکرر به بیماری‌ها می‌شود.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ازروزنامه همشهری ، تاریخ انتشار 4بهمن 96، کدمطلب:5186، www.newspaper.hamshahri.org