شعار سال: قبل از معرفی انواع مالیات بر ارزش افزوده، لازم است که مفهوم «تولید ناخالص داخلی» مطرح شود. تولید ناخالص داخلی، ارزش پولی کلیه ی کالاها و خدمات تولید شده در یک کشور، بدون توجه به ملیت صاحبان این عامل،‌ در یک دوره ی معین (دوره ی یکساله)، به قیمت جاری می‌باشد. برای محاسبه «تولید ناخالص داخلی» از دو روش زیر استفاده می‌شود: الف- «روش ارزش افزوده به قیمت عوامل تولید» که، حاصل جمع کلیه ی ارزش افزوده‌های ایجاد شده، توسط تمامی بخشهای اقتصادی یک کشور با کسر کارمزد احتسابی، می‌باشد. ب- «روش مخارج به قیمت بازاری» که، از حاصل جمع کلیه ی هزینه‌های مربوط به بخش خصوصی و دولتی، مخارج سرمایه‌گذاری و خالص صادرات در یک اقتصاد، بدست ‌می‌آید. در نظام مالیات بر ارزش افزوده، برای مشخص نمودن پایه ی مالیاتی از تولید ناخالص داخلی به «روش مخارج به قیمت بازاری» استفاده می‌شود. 1) مالیات بر ارزش افزوده از نوع تولیدی: در روش «مالیات بر ارزش افزوده از نوع تولیدی»، مالیات کلی بر فروش اعمال می‌شود. این نوع مالیات هم بر کالاهای مصرفی و هم کالاهای سرمایه‌ای اعمال می‌گردد. یعنی به خرید کالاهای سرمایه‌ای توسط بنگاه اقتصادی، اعتبار مالیاتی تعلق نمی‌گیرد. از آنجایی که در مالیات بر ارزش افزوده از نوع تولیدی، هزینه ی کالاهای سرمایه‌ای نیز مشمول مالیات می‌شود، ممکن است انگیزه ی سرمایه‌گذاری به دلیل بالا رفتن هزینه‌های سرمایه‌گذاری کاهش یابد. با وجود اینکه این روش دارای پایه ی مالیاتی گسترده‌ای است و باعث ایجاد درآمد بیشتر برای دولت می‌شود، به دلیل برخی از اهداف مدنظر از جمله نقش نظام مالیاتی در تشویق به سرمایه گذاری، از این روش صرف نظر شده است. 2) مالیات بر ارزش افزوده از نوع درآمدی: «مالیات بر ارزش افزوده از نوع درآمدی»، مالیات بر فروش تولید خالص کالاها می‌باشد. در این نوع از مالیات بر ارزش افزوده، استهلاک از پایهی مالیات کسر شده و سرمایه‌گذاری خالص مشمول مالیات می‌شود. این روش نسبت به روش مالیات بر ارزش افزوده ی تولیدی، پایه مالیاتی کوچکتری دارد اما همچنان به بخش تولید و سرمایه‌گذاری در اقتصاد، تحمیل می‌شود. 3) مالیات بر ارزش افزوده از نوع مصرف: «مالیات بر ارزش افزوده از نوع مصرف»، بر مبنای کالاها و خدمات مصرفی می‌باشد، و کلیه ی مخارج سرمایه‌گذاری ناخالص از پایه ی مالیاتی حذف می‌شود. در این نوع مالیات بر ارزش افزوده، سرمایه‌گذاری و استهلاک از شمول پایه ی مالیاتی خارج شده است؛ یعنی در این حالت بار مالیاتی از تولید به مصرف انتقال یافته است. این امر باعث بالا رفتن انگیزه ی سرمایه‌گذاری و تولید در اقتصاد می‌شود. بنابراین اکثر کشورهای اجرا کننده ی نظام مالیات بر ارزش افزوده از این روش استفاده می کنند. مقایسه سه نوع مالیات بر ارزش افزوده در بین سه نوع مالیات، مالیات بر ارزش افزوده از نوع تولیدی، وسیعترین پایه ی مالیاتی و مالیات بر ارزش افزوده از نوع مصرفی، کمترین پایه ی مالیاتی را ایجاد می‌کند. چون مالیات تولیدی، خریدهای ناخالص کالاهای سرمایه‌ای (بدون مستثنی کردن استهلاک) را شامل می‌شود، موانعی در برابر سرمایه‌گذاری ایجاد می‌کند. از آن گذشته، در صورتی که محاسبه ی مالیات بر ارزش افزوده به روش صورت حساب انجام گیرد، در مورد آن دسته از فعالیت‌ها که موفق به انتقال بخشی از هزینه‌های سرمایه‌ای خود به بعد شوند، وضع این مالیات بر کالاهای سرمایه‌ای، منجر به مالیات چند مرحله‌ای می‌شود که در مالیات بر ارزش افزوده از نوع درآمدی، این مساله در حد کمتری به وجود می‌آید. در بین سه روش فوق، مالیات بر ارزش افزوده از نوع مصرفی، که کمترین پایه ی مالیاتی را ایجاد می‌کند، یک مالیات عمومی بر مصرف است (در صورتی که از اصل مبدا استفاده شود، خالص صادرات را نیز در بر می‌گیرد). بنابراین، در بین سه روش مذکور، اکثر کشورها معمولا این روش را بر می‌گزینند. البته استفاده از این روش، بالاترین نرخ مالیات را برای ایجاد بازده درآمدی مطلوب لازم دارد و به همین علت برخی کشورها کوشش می‌کنند مبنای مالیات بر ارزش افزوده از نوع مصرفی را به وسیله ی مالیات پذیرکردن بخشی از کالاهای سرمایه‌ای گسترش دهند..

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ازسایت ترازنامه ، تاریخ انتشار -----، کدمطلب: -----، www.taraz-name.ir