شعار سال: مؤسسه مطالعات روزنامه‌نگاری رویترز در دانشگاه آکسفورد به سیاق چند سال اخیر، پیش‌بینی‌های خود درباره روندهای سال میلادی جدید را در زمینه روزنامه‌نگاری، رسانه‌ها و فناوری ارائه کرده است. برای نگارش پیش‌بینی آینده‌پژوهانه مفصل رویترز که خلاصه‌اش در ادامه می‌آید، نظر 194کارشناس و مدیر عرصه رسانه و فناوری در 29کشور پرسیده شده است. سال2018 برای شرکت‌های حوزه فناوری، سالی مهم است؛ چراکه آنها با موج فزاینده انتقاد از تأثیرگذاری‌شان بر جامعه و صنعت روزنامه‌نگاری درگیر هستند. در عین اینکه ناشران رسانه‌ای در این سال تلاش خواهند کرد که وابستگی خود را به پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی کاهش دهند، خود این پلتفرم‌ها نیز بیش ‌از پیش مراقب صدمه‌زدن به وجهه افراد و نهادها خواهند بود. همچنین سال2018 شاهد تمرکز مجدد روی داده‌ها خواهد بود؛ چون ثابت شده است که توانایی جمع‌آوری، پردازش و استفاده مؤثر از داده‌ها، یک وجه تمایز اساسی برای دولت‌ها، شرکت‌ها و افراد است. شرکت‌های رسانه‌ای فعالانه مشتریان خود را از قالب افرادی گمنام به سمت افرادی معلوم و مشخص سوق می‌دهند؛ بنابراین مخاطبان می‌توانند وفاداری و ارتباط خود را افزایش دهند و برای دوران خدمات رسانه‌ای شخصی‌تر آماده شوند. همچنین تغییر در مدل تجاری رسانه‌ها نیز ادامه خواهد داشت و مدل انتشار آگهی بیش از گذشته، تحلیل خواهد رفت.

کاهش وابستگی به پلتفرم‌ها و احیای اعتماد

در سال جدید میلادی، ناشران اخبار، وابستگی خود را به پلتفرم‌های اجتماعی کاهش خواهند داد. نتایج نظرسنجی از 194سردبیر پیشرو، مدیرعامل شرکت رسانه‌ای و نخبگان راهبر فناوری دیجیتال، مشخص کرد که تقریبا نیمی از ناشران اخبار (44درصد) می‌گویند که نگرانی آنها از قدرت و نقش پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی، افزایش یافته است. اما مدیران رسانه‌های اجتماعی به این اندازه نسبت به نقش‌شان در آینده نگران نیستند؛ شرکت‌های گوگل و توییتر نگاهی مثبت به آینده دارند اما نگاه شرکت‌هایی مثل اپل و فیسبوک منفی‌است؛ به‌خصوص فیسبوک به دلیل اینکه در کانون انتقادها بابت انتشار اخبار جعلی قرار گرفته، نسبت به آینده نگران‌تر است.

روشن است که در سال جدید، بسیاری از ناشران اخبار، همچنان احساس خواهند کرد که لازم است پلتفرم‌های اجتماعی، مسئولیت‌پذیری‌ بیشتری نسبت به نقش خود در فضای رسانه‌ای داشته باشند. آگهی‌دهندگان شفافیت بیشتری را برای محاسبه میزان دیده‌شدن در این پلتفرم‌ها و محافظت بیشتر از برندهایشان طلب می‌کنند. سیاستمداران، ‌نهادهای نظارتی و کاربران عادی نیز فشار خود را بر این رسانه‌های جدید، افزایش خواهند داد؛ بنابراین اتفاقات مهمی طی سال2018 در این حوزه رخ خواهد داد.

یک تحول احتمالی در زمینه کاهش وابستگی رسانه‌ها به پلتفرم‌های اجتماعی در سال جدید این است که فیسبوک میزان اخبار برندهای خبری را در خبرخوان خود کاهش دهد. احتمالا ناشران خبری بیشتری از پلتفرم‌ها رویگردان خواهند شد و همچنین پلتفرم‌های حوزه فناوری، لشکری از میانجی‌های انسانی را استخدام خواهند کرد تا محتواهای نگران‌کننده را حذف کنند و بتوانند خواسته‌های نهادهای نظارتی را عملی کنند. این پلتفرم‌ها بیشتر از سال گذشته متهم به سرکوب آزادی بیان از طریق سانسور و فیلترکردن محتوا خواهند شد.

یکی دیگر از روندهای سال جدید میلادی، تلاش برای احیای اعتماد به رسانه‌ها در دوران رواج اخبار جعلی خواهد بود. اخبار جعلی با روزنامه‌نگاری ضعیف، تبلیغات آنلاین گمراه‌کننده و پیچاندن موضوعات حوزه سیاسی یا تبلیغات سیاسی ارتباط دارد و نیز با مطالبی عمدا دستکاری‌شده که از طریق رسانه‌های اجتماعی منتشر می‌شود؛ بنابراین راه‌حل عاجلی برای ترکیب پیچیده این پدیده‌های متفاوت اما مرتبط با اخبار جعلی وجود ندارد؛ با این حال، تلاش‌هایی برای روبه‌روشدن با این پدیده در سال میلادی جدید، انجام خواهد شد.

تحقیقات نشان داده است که کمتر از نیمی (47درصد) از افرادی که از طریق فیسبوک، توییتر یا گوگل به اخبار دسترسی پیدا می‌کنند، معمولا برند رسانه‌ای را که آن محتوا را تولید کرده تشخیص می‌دهند؛ بنابراین انتظار می‌رود تا انتهای سال2018 پیشرفت زیادی در زمینه برچسب‌گذاری و نشان‌دادن برندهای رسانه‌ای موثق برای تشخیص اخبار واقعی از اخبار جعلی حاصل شود. در همین زمینه، شاهد افزایش سطح سواد رسانه‌ای کاربران در سال‌جاری نیز خواهیم بود.

پیام‌رسان‌ها و تلویزیون‌های سنتی

جهان رسانه در سال2018 شاهد بالابودن استفاده از فیسبوک اما ثابت‌ماندن میزان استفاده از آن خواهد بود. دست‌کم در کشورهای پیشرفته، فیسبوک به نقطه اوج مصرف خود رسیده و به همین دلیل است که این شرکت کمتر از دسترسی و بیشتر، از وفاداری و گذراندن وقت در داخل پلتفرم صحبت می‌کند. یک نشانه دیگر این اتفاق، کاهش مشارکت در فیسبوک است. کاربران به جای اینکه محتواها را به انواع دوستان خود در این شبکه اجتماعی نشان بدهند، بیشتر به سوی اشتراک‌گذاری محتواهای شخصی خود، به‌خصوص ویدئو و تصویر در جوامع مجازی کوچک‌تر، زودگذر و بسته‌تر حرکت می‌کنند. بنابراین ما شاهد رشد سریع پلتفرم‌های پیام‌رسان مثل «اسنپ‌چت» و «فیسبوک مسنجر» به‌طور کلی و همچنین به‌طور خاص برای انتشار اخبار خواهیم بود. در این میان، اسنپ‌چت بین افراد 18تا 24ساله بسیار محبوبیت دارد. از سوی دیگر، شرکت‌های رسانه‌ای حوزه فناوری نیز تلاش می‌کنند که محتواهای خود را در خدمات شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها یکپارچه کنند تا بتوانند با استفاده از داده‌هایی که در این پلتفرم‌ها به دست می‌آورند، فرصت تبلیغات هدفمند در سطح خُرد کاربران را برای آگهی‌دهندگان فراهم سازند.

رسانه‌های اجتماعی برای اینکه کاربران خود را به پیام‌رسان‌ها واگذار نکنند، روی افراد زیر 13سال که به‌طور قانونی اجازه استفاده از شبکه‌هایی مثل فیسبوک را ندارند سرمایه‌گذاری کرده‌اند. آمار نشان می‌دهد که حدود دوسوم والدین (66درصد) کودکان 10تا 12ساله گفته‌اند فرزندشان از پیام‌رسان‌ها یا رسانه‌های اجتماعی یا هر دو استفاده می‌کند. در سال2018 تعداد پیام‌رسان‌های مخصوص افراد زیر 13سال افزایش خواهد یافت؛ همچنین مطالب مخصوص قالب‌های تلفن همراه، مثلا محتواهایی که مناسب ارائه در صفحات اینستاگرام هستند، از محتواهای مخصوص رسانه‌های جریان اصلی جلو خواهند زد. در سال جدید میلادی، چالش‌های اجتماعی تلویزیون‌های سنتی تشدید می‌شود. شرکت‌هایی مثل فیسبوک به همراه یوتیوب و نت‌فلیکس به خروجی ویدئویی خود توجه زیادی نشان داده‌اند و میلیاردها دلار در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده‌اند. به نظر می‌رسد 2018 سالی باشد که در آن، شرکت‌های دره سیلیکون به‌سرعت به سمت تلویزیون حرکت کنند. فیسبوک با سرمایه‌گذاری زیادی که روی تلویزیون انجام داده، بیش از هر وقت دیگری به یک شرکت رسانه‌ای تبدیل خواهد شد و احتمالا بیش از آنکه با یوتیوب به رقابت برخیزد، با آمازون و نت‌فلیکس رقابت خواهد کرد.

رسانه‌های اجتماعی و شرکت‌های فعال در حوزه پخش آنلاین برنامه، فعالیت در قالب تلویزیون‌های نوین را با خریدن حق پخش برنامه‌های ورزشی، شدت خواهند بخشید. رسانه‌های اجتماعی مثل فیسبوک در حال تصمیم‌گیری برای کاهش حجم قرارداد با شرکت‌هایی هستند که برایشان ویدئو می‌سازند تا خود دست به این کار بزنند. اما خطر کاهش آگهی‌ها، این کار را با محدودیت مواجه می‌کند. از سوی دیگر، محتواهای طولانی خطی که بخواهند در صفحه‌های نمایشگر کوچک نشان داده شوند، هنوز مناسب رسانه‌های اجتماعی نیستند؛ با این حال، آنچه مشخص است اینکه در سال جدید میلادی، تلویزیون‌های سنتی، بیش از پیش تضعیف خواهند شد.

مدل تجاری و هوش مصنوعی

انتشار آگهی برای دهه‌ها، مدل تجاری غالب رسانه‌های چاپی و آنلاین بوده است اما نشانه‌هایی آشکار و نه البته جهانی وجود دارد که حاکی‌است این مدل، به‌تدریج جای خود را به پرداخت پول برای محتوا داده است و این روند در سال2018 نیز تسریع خواهد شد. نشان‌دادن تبلیغ در کنار محتوا در رسانه‌های چاپی خوب کار می‌کند اما عمدتا هنگام دیدن محتوا روی کامپیوتر به آن اعتنا نمی‌شود و بر صفحه‌های تلفن همراه هم کاری بی‌ربط است.

اقتصاد عرضه و تقاضا، قیمت آگهی‌ها را پایین آورده، تقلب در تعداد دیده‌شدن آگهی رواج یافته و برنامه‌های مسدودکننده آگهی‌های آنلاین همه‌گیر شده است و همین‌طور که حالا هم مشخص است پلتفرم‌های بزرگ عرصه فناوری، درآمدهای زیادی از آگهی‌های دیجیتال به ‌دست می‌آورند؛ چون می‌توانند هر مخاطبی را به‌طور مؤثر و با درجه‌بندی هدف بگیرند. بنابراین آگهی در رسانه‌های جریان اصلی جذابیت خود را از دست خواهد داد. روزنامه‌ای مثل نیویورک‌تایمز اعلام کرده که میزان آگهی‌های چاپی و آنلاینش کاهش یافته و در سال جدید مشکل بودجه خواهد داشت؛ با چنین پیش‌زمینه‌ای، تعجبی ندارد که شرکت‌های رسانه‌ای تجاری در سال2018 در جست‌وجوی راه‌های جدیدی برای درآمدزایی باشند؛ به‌ویژه شکل‌های متفاوت پرداخت پول توسط مخاطبان بابت محتوا. تعداد زیادی از ناشران (44درصد) گفته‌اند که اشتراک دیجیتال برای درآمدزایی، گزینه‌ای مهم‌تر از دیگر گزینه‌ها خواهد بود. آمار نشان می‌دهد که جوانانی که برای نت‌فلیکس و اسپاتیفای، هزینه اشتراک می‌پردازند، برای روزنامه‌ها هم راحت‌تر این کار را می‌کنند. بهترین مدل تجاری پرداخت برای محتوا در نشریات چاپی و آنلاین، استفاده از محتواهای دوسطحی خواهد بود؛ به این معنی که برای رشد دمکراسی و دیده‌شدن رسانه، ورود به وب‌سایت و دیدن برخی مطالب عمومی رایگان خواهد بود اما خواندن مطالب باکیفیت‌تر و اختصاصی، با دیوار پرداخت پول روبه‌رو خواهد شد. در این وضعیت، رسانه‌هایی که خود را یک خدمت عمومی و نه تجاری تعریف می‌کنند بیشتر تحت فشار قرار خواهند گرفت.

در سال جدید میلادی، اهمیت داده‌ها و اطلاعات بیش از هر وقت دیگری بارز خواهد بود و شرکت‌های رسانه‌ای بیشتر درخواهند یافت که موفقیت آینده در گروی داشتن هر چه بیشتر داده‌‌هاست؛ بنابراین رسانه‌ها برای به‌دست آوردن بیشتر داده‌ و اطلاعات، تلاش می‌کنند مخاطبان خود را وادارند که حتی اگر مشترک رسانه نمی‌شوند در وب‌سایت و اپلیکیشن آن ثبت‌نام کنند. به موازات استفاده از داده‌های کاربران، نهادهای نظارتی جدید با نظارت‌های تازه برای محافظت از اطلاعات شهروندان نیز به‌ وجود خواهد آمد.

سال2018 سالی‌است که تحریریه‌های رسانه‌ها بیش‌ازپیش به استقبال استفاده از هوش مصنوعی خواهند رفت؛ بنابراین تعداد پیشنهادهای خودکار محتوا به مخاطبان، اخبار و مطالب تولیدشده به وسیله روبات‌ها، راستی‌آزمایی خودکار یا نیمه‌خودکار و اتوماسیون بخشی از فرایند کار در رسانه‌ها، بیش از گذشته در مؤسسات رسانه‌ای به چشم خواهد خورد.

فیسبوک به نقطه اوج مصرف خود رسیده و به همین دلیل است که این شرکت کمتر، از دسترسی و بیشتر، از وفاداری و گذراندن وقت در داخل پلتفرم صحبت می‌کند. بنابراین ما شاهد رشد سریع پلتفرم‌های پیام‌رسان به‌طور کلی و همچنین به‌طور خاص برای انتشار اخبار خواهیم بود

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ازروزنامه همشهری ، تاریخ انتشار 8بهمن 96، کدمطلب:5409، www.newspaper.hamshahri.org