شعار سال: امروزه بسیاری از مفاهیم مدیریت کسب و کار مانند اصول استراتژی گذاری، از کسب و کار به مدیریت حوزه عمومی مانند شهرداری ها نیز تسری یافته است اما طبق معمول، بهبود روش های مدیریتی در حوزه دولتی و عمومی نسبت به بخش خصوصی تاخیر زمانی دارد و برخی از رویکردهای شناخته و اثبات شده مدیریتی هنوز در فرهنگ بخش عمومی نهادینه نشده است. یکی از این رویکردهای بسیار مهم، استراتژی ها و مزیت های انطباق پذیری است. امروزه فضای اجتماعی بسیار دگرگون و پیش بینی ناپذیر تر از گذشته است. فرصت های تکنولوژیک با سرعت سرسام آوری نیازمندی های جدید شهروندی را ایجاد می کنند و توسعه ارتباطات و آگاهی سریع شهروندان از اتفاقات جهانی، اشتهای آن ها را برای تغییر بالا می برد، از سوی دیگر بحران های اقتصادی، ناپیداری های زیادی را در رفتار شهروندی به وجود می آورد و همه این موارد موجب می شود که محیط و اکوسیستم شهری بسیار پر تغییر، ناپایدار و غیر قابل پیش بینی شود، طبیعتا در چنین فضایی رویکردهای سنتی به استراتژی گذاری شهری- که عمدتا بلند مدت و با ثابت فرض کردن شرایط است – دیگر کارا نخواهد بود و تلاش برای پیگیری آن ها هدر رفت زیاد سرمایه عمومی را در پی خواهد داشت. در این شرایط دیگر مزیت های استراتژیک سابق مانند برخورداری از تعداد نیروی انسانی زیاد، سازمان های زیرمجموعه متعدد، امکانات قوی پشتیبانی و مانند آن هم کمتر می تواند یاری رسان باشد زیرا در این فضای پرتلاطم، مزیت های دیگری لازم است که اگر ایجاد نشود، مدیریت شهری نمی تواند خود را با نیازمندی های متغیر شهروندان همسو و تعادل سودمندی را میان ایجاد زیرساخت های بلند مدت و انعطاف پذیری در ارائه خدمات کوتاه مدت به شهروندان فراهم آورد. یادگیری از شیوه واکنش شرکت های موفق خصوصی به این شرایط می تواند برای مدیرت شهری آموزنده باشد. این درس آموخته ها در قالب "مزیت های انطباق پذیری” در مفاهیم مدیریت استراتژیک تحلیل و تدوین گردیده که برخی از پر کاربردترین آن ها به شرح زیر است:

مزیت رصد نشانه ها

در محیط پر تلاطم شهری، ایجاد قابلیت رصد تغییرات اجتماعی و اقتصادی و پیش بینی تاثیرات آنها، مهم ترین قابلیتی است که باید در مجموعه مدیریت شهری ایجاد شود. طبیعتا سازماندهی یک واحد برای این کار ساده ترین گزینه است اما روش های موثر تر آن ایجاد زیرساخت های باز تبادل اطلاعات درون شهرداری و گسترش آن میان شهروندان است تا با دریافت و تحلیل موثر و به هنگام نیازمندی ها، روندنماهای اجتماعی و اقتصادی قابل تحلیل و درک شود. تحلیل نشانه های تغییر باید در رفتار مدیریتی مدیران ارشد شهری بازتاب داشته باشد تا منجر به مربی گری سازمانی و نهادینه شدن آن در بدنه کارکنان شهرداری و سازمان های وابسته گردد.

مزیت نیروی انسانی و سازماندهی

در کشور ما بخش دولتی و برخی از شهرداری ها به انباشت نه چندان کارامد سرمایه انسانی شهرت یافته اند. وجود منابع انسانی به تعداد زیاد و با تخصص های مختلف، شاید در شرایط ثبات یک مزیت استراتژیک برای بهبود خدمت رسانی باشد اما در شرایط متلاطم، بدنه سنگین یک سازمان می تواند مقاومت بسیار زیادی را در برابر تغییر – که ضروررت بنیادین این فضا است – ایجاد کند. امروزه سازمان های بزرگ خدماتی در قالب مدیریت اکوسیستم، از تشکیل شرکت های بسیار کوچک خدماتی وابسته حمایت می کنند. این شرکت ها هر یک در یک حوزه تخصصی محدود، قابلیت های حرفه ای خود را گسترش می دهند و به دلیل کوچک بودنشان، سازمان مادر از توان انعطاف پذیری بالایی در بکارگیری، توسعه یا کاهش و حذف آن ها برخوردار خواهد بود. بدون شک در مقیاس کلان، بهره گیری از ظرفیت بخش خصوصی در خدمات عمومی هم کیفیت خدمت رسانی را افزایش می دهد و هم بازدهی کارافرینی به مراتب بیشتری را به دنبال دارد هرچه این بنگاه ها کوچکتر، متنوع تر و چابک تر باشد مقصود انعطاف پذیری مدیریت شهری بهتر حاصل می شود.

مزیت اجتماعی

امروزه منفعت مهم شرکت های خصوصی در بهره گیری از فرصت هایی است که مسئولیت های اجتماعی برایشان ایجاد می کند، بنگاهی که بتواند محصول یا خدمات خود را متناسب با ارتقاء یکی از حوزه های مسئولیت های اجتماعی طرح ریزی کند، از حمایت جامعه و به تبع آن افزایش درامد برخوردار خواهد شد، مدیریت شهری که حیطه های بسیار مهمی از مسئولیت های اجتماعی را مدیریت می کند، می تواند با ایجاد همسوئی میان این مزیت ها و مدلهای کسب و کار بنگاه ها درون اکوسیستم، از براورده شده آنها با محرک انگیزه بخش خصوصی اطمینان حاصل نماید، انطباق پذیری بخش خصوصی در رصد و تحلیل مسئولیت های اجتماعی جدید، انطباق پذیری مدیریت شهری را هم تسهیل خواهد کرد.

مزیت شبیه سازی و آزمایش گری

مواجهه با محیط دگرگون برای انطباق پذیری با آن، نیازمند شبیه سازی، آزمایشگری و درس آموزی است. طبیعتا محیط آینده وضعیتی نامشخص را در ذات خود دارد و ممکن است استراتژی ها و رویکردهای مدیریتی شجاعانه، ریسک پذیری بالایی را در پی داشته باشد زیرا بر مبنای اطلاعات احتمالی و ناکافی بناشده اند و این مخاطره در محیط شهری به دلیل ویژگی داینامیک بودن آن و وجود طیف وسیعی از ذینفعان بسیار بیشتر است. در این حالت مدیران جسور خود را در معرض مخاطره قرار می دهند و مدیران محافظه کارتر از آن صرف نظر می کنند. هر دو سوی این طیف نمی تواند برای شهروندان ارزش آفرینی پایدار را به همراه داشته باشد، بلکه چاره آن است که دانش و تجربه لازم برای شبیه سازی این رویکردها در محیط های مجازی یا کوچکتر و درس آموزی از آن ها در مدیریت شهری ایجاد گردد تا هم رویکردهای مواجهه ای موثر فراموش نشود و هم مخاطرات آن ها به حداقل برسد

مزیت مدیریت مشارکتی

مدیران انطباق پذیر، اجازه می دهند که تصمیمات سازمانی در سطوح پایین تری اتخاذ شود و زمان بین اتفاق افتادن خطا و واکنش تصحیحی به آن کوتاه شود.آنها تعداد لایه های مدیریتی میان کارکنان و مدیر ارشد را کاهش می دهند و از تفاوت های شناختی در سازمان استقبال می کنند و برای ایجاد و گسترش آن می کوشند. توانمندی آن ها در همدلی با همکاران، شهروندان و دیگر ذینفعان ، قدرت نفوذشان را به فرای مرزهای تیمی و سازمانی می برد و با دیدن شهر از چشم دیگران توانایی شان برای کشف منظرهای جدید و یافتن الگوهای بینش آفرین در محیط پیچیده شهری افزایش می یابد.

یادداشت از حسین نوریان

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت نوریان، تاریخ انتشار 8 بهمن 96، کد مطلب: -، www.hosseinnourian.com