شعار سال: استفاده بهینه از آب در بخش‌های صنعتی، خانگی و کشاورزی می‌تواند باعث شود تا تنش‌ کم‌آبی در قم کمتر رخ‌نمایی کند. خشک‌سالی و کمبود آب مسأله‌ای است که این روزها گریبانگیر بسیاری از استان‌های کشور شده و حتی می‌توان سخن را فراتر از این برد و بحران آب را دغدغه‌ای برای بسیاری از کشورها و حتی مسأله‌ای دانست که آینده جهان را قطعاً تحت تاثیر آن قرار می‌دهد و این را می‌توان از موضوعات و اخبار مختلف دیگر کشورها هم به خوبی درک کرد. اما در این بین نکته مهم توجه به راهکارهای مدیریت آب و صرفه‌جویی در آن و استفاده بهینه از منابع آبی است. استان قم از جمله مناطق کشور است که هم‌اکنون به‌طور کامل با بحران آب مواجه شده و با خشک‌سالی و کاهش تقریباً ۱۰۰ درصدی نزولات آسمانی در این شهر کویری این بحران به شکل جدی‌تری نمایان شده است و لزوم توجه به اجرای راهکارهایی که باید در بخش شرب، کشاورزی و صنعت برای کاهش مصرف این مایه حیات دنبال شود، بیش از بیش احساس می‌شود؛ گرچه به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی قم در بخش کشاورزی تاکنون راهکارهای مختلفی جهت مدیریت منابع اجرا شده است.

کشت پسته در قم به‌صرفه است

محمدرضا طلایی کشت پسته در استان قم را با توجه به اقلیم گرم و خشک این استان به صرفه می‌داند که از لحاظ آبی و همچنین اقتصادی می‌تواند برای کشاورزان مفید باشد. به گفته وی هم‌اکنون کشاورزان استقبال خوبی از کاشت پسته در استان قم داشته‌اند و سطح باغ‌های این محصول از سه هزار هکتار هم‌اکنون به ۱۲ هزار هکتار رسیده است. البته گفته‌های رئیس سازمان جهاد کشاورزی قم درباره کاشت درختان پسته در حالی مطرح می‌شود که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان قم درباره این موضوع اما و اگرهایی را مطرح می‌کند. احمد حاج حسینی مسگر، بر این موضوع تأکید داشت که بحران آب به حدی رسیده که دیگر نباید به این فکر کنیم که کشت جایگزین باید صرفه اقتصادی هم داشته باشد. وی در ادامه سخنانش با تأکید بر این‌که اولویت باید حفظ منابع و محیط زیست باشد، می‌گوید: الگوی کشتی که در تضاد با مدیریت منابع آبی باشد هم به‌صرفه نیست و در حال حاضر اقلیم قم شرایطی را سپری می‌کند که کاشت پسته هم به صرفه آب این استان نیست. البته در این بین طلایی بر این موضوع هم صحه می‌گذارد که به کشاورزان و باغدارانی که تمام عمر خود را پای درخت و باغ خود گذاشته‌اند، قطعاً نمی‌توان گفت که باید باغ خود را خشک کنند یا این ‌که دست از کاشت بکشند.

تولید ۲۴ هزار تن گندم طی سال گذشته در قم

موضوع کشت گندم و جو در استان قم هم مطلبی دیگری است که درباره آن اظهارنظرات فراوانی وجود دارد. بنا بر آمار در سال زراعی گذشته کشاورزان قمی ۲۴ هزار تن گندم تولید کرده‌اند و این در حالی است که نیاز استان قم چیزی حدود ۱۲۰ هزار تن در سال است و با توجه به این‌که گندم و جو محصولاتی تقریباً آب‌بر هستند، رئیس سازمان جهاد کشاورزی قم در سخنانش تأکید می‌کند که چنانچه برداشت گندم از رقم 5/4 تن در هر هکتار کمتر باشد، تقریباً کاشت این محصول در استان قم صرفه نداشته و جهاد کشاورزی هم اصراری بر کاشت گندم و جو ندارد. رئیس سازمان جهاد کشاورزی قم همچنین به کشت گیاهان دارویی در راستای بهینه‌سازی مصرف آب در قم تأکید می‌کند و در ادامه می‌گوید: در حال حاضر ۲۵۰ هکتار از راضی به کشت گیاهان دارویی اختصاص دارد و برنامه دو سال آینده در راستای افزایش این مقدار به هزار هکتار است. وی از دو دشت ساوه و شریف‌آباد به عنوان پایلوت جهت اصلاح الگوی کشت نام می‌برد که اقدامات مطالعاتی و برنامه‌ریزی‌های آن هم صورت گرفته و طلایی هم امیدوار است که بتواند در کشت بهاره طرح جامع الگوی کشت را در آن‌ها پیاده‌سازی کرد.

سرانه مصرف آب در قم بالاتر از میانگین کشوری است

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان قم در ادامه سخنانش سرانه مصرف آب برای هر نفر در کشور را ۲۰۰ لیتر در شبانه‌روز می‌داند که قمی‌ها از این رقم بیش‌تر رفته و بین ۲۳۰ تا ۲۵۰ لیتر آب مصرف می‌کنند. احمد حاج حسینی مسگر در این زمینه صرفه‌جویی مردم، توسعه فاضلاب شهری، تصفیه و بهره‌وری مجدد آب در چرخه‌های مختلف صنعت و حتی آبیاری فضای سبز را مورد اشاره قرار می‌دهد و می‌گوید: الگوی فضای سبز شهری قم هم با توجه به شرایط آب و هوایی این استان باید تغییر کند. وی بر این باور است که فضای سبز چمنی نه تنها آب‌بر است، بلکه تأثیر چندانی هم بر آب و هوا ندارد؛ بنابراین برای زیباسازی شهری به‌ویژه برای شهری کویری مانند قم باید به سمت استفاده از ماسه‌های رنگی رفت. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قم البته درباره چاه‌های غیرمجاز استان قم که رقم آن‌ها چیزی حدود سه هزار و ۸۶۰ حلقه است هم سخن می‌گوید. مطلبی که رئیس سازمان جهاد کشاورزی قم هم آن را مورد اشاره قرار داد و تأکید کرد: باید با این چاه‌های غیرمجاز که آب‌های زیرزمینی را به راحتی مصرف می‌کنند، برخورد کرد.

باید با چاه‌های آب غیرمجاز برخورد شود

البته علی مومن، دبیر اجرایی خانه کشاورز قم، به‌شدت با برخی از آمارهایی که درباره مصرف آب در بخش کشاورزی داده می‌شود مخالفت است. وی بر این نکته تأکید می‌کند که باید با چاه‌های غیرمجاز برخورد شود. البته او در سخنانش می‌گوید: اگر این چاه‌های غیرمجاز میانگین حدود دو لیتر در ثانیه برداشت آب داشته باشند، در سال چیزی حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب آب از این چاه‌ها برداشت می‌شود که این مقدار را هم به کشاورزان نسبت می‌دهند و جزو مصارف آن‌ها حساب می‌کنند، در حالی که این مقدار از چاه‌های غیرمجاز برداشت شده است. در عین حال حاج حسینی مسگر که به نظر می‌رسد هدررفت آب در بخش کشاورزی را با توجه به اشتغال‌زایی و ارزش افزوده‌ای که ایجاد می‌شود رقم بالایی ارزیابی می‌کند، درباره چاه‌های غیرمجاز می‌گوید: بسیاری از این چاه‌ها خشک شده‌اند و در حال حاضر تنها هزار چاه قابل برداشت است که شاید رقم برداشتی این چاه‌ها به رقم ۲۰ میلیون مترمکعب برسد و با توجه به برداشت آبی که از چاه‌های مجاز و بخش کشاورزی صورت می‌گیرد، رقم ناچیزی است. حاج حسینی مسگر در ادامه به مصرف آب در بخش صنعت قم هم اشاره می‌کند و می‌گوید: آب مصرفی در بخش صنعت با توجه به ارزش افزوده و اشتغالی که ایجاد می‌کند چندان نمی‌تواند قابل توجه باشد و از سوی دیگر می‌توان با تصفیه پساب شهرک‌های صنعتی آب را دوباره به چرخه بازگرداند که در این زمینه هم شهرک‌های صنعتی قم باید به شکل جدی وارد عمل شوند.

کشاورزان مظلوم هستند

دبیر اجرایی خانه کشاورز قم اما تمام‌قد از کشاورزان حمایت و پشتیبانی می‌کند و همان‌طور که گفته شد بسیاری از آمار و ارقام هدررفت آب در این بخش را قبول ندارد. مومن می‌گوید: کشاورزان مظلوم هستند و حتی آبی که در سدها تبخیر می‌شود یا در لوله‌های شهری هم پرت می‌رود و آب چاه‌های غیرمجاز و هر هدررفتی را که از آب وجود دارد، به بخش کشاورزی نسبت می‌دهند. وی می‌گوید: کارخانه‌های قم هر کاری که بخواهند با آب شرب شهری انجام می‌دهند و چون در بخش صنعت هستند، کسی به آن‌ها اعتراضی ندارد و همه اعتراض‌ها معطوف به بخش کشاورزی است. وی در عین حال تأکید می‌کند: کشاورزان آب را دوست دارند و حتی بسیار قبل‌تر از مسئولان بر این باور بوده‌اند که کشور رو به خشک‌سالی می‌رود؛ بنابراین چون سرمایه آن‌ها بستگی به این مایه حیات دارد، قطعاً در راستای استفاده بهینه از آن گام برداشته و عمل می‌کنند. به‌هرحال گفته‌های مسئولان امر درباره آب و بهره‌وری بهینه از آن و آنچه که در اخبار و آمار می‌آید همه نشان‌دهنده این است که در موضوع آب نیازمند وفاق و همراهی ارگان‌های مسئول هستیم تا زنگ خطر کمبود آب را همه بشنوند و در راستای استفاده بهینه از آن گام بردارند، زیرا قطعاً اقدامات مقطعی یا اقدامات جایگزینی که دردی را دوا نکند یا مورد پذیرش همگان نباشد، قطعاً در آینده مجدداً به چالشی دیگر تبدیل می‌شود.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار -، کد مطلب: 39072، www.sabzineh.org