شعارسال: افغانستان می‌گوید حقابه تالاب هامون را داده‌؛ اما نماینده مردم زاهدان در مجلس می‌گوید: با سیمان خودمان جلوی حقابه هامون سد می‌سازند. نماینده مردم زاهدان در مجلس اظهار می‌دارد: دولت باید به فکر حقابه تالاب هامون باشد. معاون سازمان محیط زیست بیان می‌کند: احیای تالاب بین‌المللی هامون باید به عنوان مسأله‌ای ملی مورد توجه باشد و کمیته آن باید در سطح ملی تشکیل شود. مدیرکل محیط زیست سیستان و بلوچستان از تفاهم‌نامه مشترک حفاظت و مدیریت پایدار تالاب بین‌المللی هامون سخن می‌گوید و معاون سفیر افغانستان در تهران می‌گوید: در سال ۱۳۹۴ بیش از دو میلیارد و 100 میلیون مترمکعب آب داخل هامون شده؛ یعنی سالانه بیش‌تر از سه برابر مقدار حقابه ایران، آب وارد کشور می‌شود؛ اما نگاه ساکنان مناطق اطراف هامون همچنان از برقابرق آفتاب بر آب‌های هامون محروم است و چشمانشان هیچ نمی‌بیند، مگر غباری که از بستر «تالاب» هامون بر می‌خیزد.

با سیمان خودمان جلوی حقابه هامون سد می‌سازند

نماینده مردم زاهدان در مجلس می‌گوید: دولت دو سال قبل اعلام کرد فقیرترین استان کشور سیستان و بلوچستان است. ما با وجود این‌که مرز گسترده‌ای با پاکستان و افغانستان داریم که این مرز می‌تواند برای ما فرصت باشد و با وجود این‌که ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی با خلیج فارس و دریای عمان و آب‌های آزاد داریم، متأسفانه به علت سوء‌مدیریت، دولت‌مردان به استان سیستان و بلوچستان همیشه به چشم طعمه انتخاباتی نگاه کرده‌اند. حسینعلی شهریاری توضیح می‌دهد: همیشه در انتخابات مخصوصاً انتخابات ریاست‌جمهوری از سیستان و بلوچستان بهره‌برداری کرده‌اند، ولی بعد به قول و قرارهایی که گذاشته‌اند، عمل نمی‌کنند. کشتی ترال می‌آید و از کف دریا هرچه که هست از کوچک و بزرگ انواع و اقسام ماهی‌ها را جارو می‌کند و می‌برد و متأسفانه صیادان ما مشکل پیدا کرده‌اند و هیچ‌کس هم جوابگو نیست. وی تصریح می‌کند: برای دریاچه هامون تدبیر نکردند و دریاچه هامون خشک شد. دریاچه هامون وقتی آب داشت، صید و صیادی و توتن‌سواری و پرده‌های حصیری و انواع اشتغال را با خود به همراه داشت؛ اما با مدیریت بد دریاچه هامون خشک شد. نماینده مردم زاهدان می‌گوید: در استانی که نه صنعتی دارد و نه با ۱۵ سال خشک‌سالی کشاورزی درستی می‌تواند داشته باشد و نه دولت به آن توجه جدی دارد و فقط موقع انتخابات به یاد آن می‌افتد و فقیرترین استان کشور طبق آمار خود دولت است، معلوم است که کودکان دچار سوء‌تغذیه می‌شوند. شهریاری تأکید می‌کند: دولت باید این مسائل را اصلاح کند و به فکر حقابه هامون باشد. در مجلس قبلی از وزیر خارجه درباره حقابه سیستان سوال کردم؛ اما به جایی نرسید. ما همه‌چیز به افغانستان می‌دهیم، حتی سیمان به آن‌ها می‌دهیم و با آن سیمان در افغانستان سد می‌سازند تا آب به ما نرسد، بعد حق قانونی خودمان از آب را نمی‌توانیم از آن‌ها بگیریم.

نیمی از ساکنان استان محرومند

در آخرین آبادی‌های منتهی به هامون دیگر اثری از «آبادی» نیست. همه جا خاک ترک خورده و بته‌ها خشک است و قایق‌هایی که وارونه و پوسیده افتاده‌اند. مردی که به یکی از قایق‌ها تکیه داده، می‌گوید: آخرین بار ۱۳ سال پیش به آب انداختمش. در روستایی که پیش از این ۲۵۰ خانواده زندگی می‌کردند، اکنون حتی ۲۰ خانوار هم نمانده است. یکی از ساکنان آخرین روستای لب هامون می‌گوید: همه رفته‌اند. این‌جا هر خانواده ۳۰۰ رأس گوسفند و بز داشت، ولی حالا یک گاو نداریم. این‌جا زمانی انبار غله ایران بود؛ اما حالا خالی‌ترین انبار ایران است. هامون که آب داشت، حیوانات این‌جا هم بیش‌تر بودند و گراز هم می‌آمد؛ اما هامون که خشک شد، دیگر فقط روباه و شغال می‌آیند به هوای استخوان مرغی که سر می‌بریم. حالا دیگر حتی استخوان هم نیست که شغال و روباه این‌جا پیدایشان شود. مدیرکل کمیته امداد استان سیستان و بلوچستان نیز می‌گوید: اگر قرار باشد بر اساس معیارهای کمیته امداد آمار را محاسبه کنیم، یک میلیون و ۳۵۲ هزار محروم در استان سیستان و بلوچستان وجود دارد. این در حالی است که جمعیت کل استان حدود دو میلیون و۵۰۰ هزار نفر است؛ یعنی بیش از نیمی از ساکنان این استان محرومند. رضا شهرکی تأکید می‌کند: ۱۹۱ هزار و ۲۸۵ نفر دارای محرومیت ضریب ۹ و تعداد ۵۳۹ هزار و ۳۸۱ نفر دارای ضریب هشت هستند و از جهت تغذیه نیز برای کودکان زیر پنج سال آسیب‌های زیادی وجود دارد. دانش‌آموزان و دانشجویانی هم هستند که جزو اقشار آسیب‌پذیرند. تاکنون ۱۱ هزار کودک مبتلا به سوءتغذیه شناسایی شده‌اند که قد و وزن آن‌ها گرفته شده و لیستشان وجود دارد.

احیای هامون با منافع ملی گره خورده است

آن‌گونه که مدیر طرح ملی حفاظت از تالاب‌های ایران می‌گوید، سال گذشته برای تالاب هامون همچون چندین تالاب دیگر برنامه جامع مدیریت تهیه شده است. ابوالفضل آبشت می‌گوید: دریاچه ارومیه، پریشان و شادگان جزو قدیمی‌ترین تالاب‌هایی هستند که در ایران برنامه مدیریت دارند و سال گذشته هم برای تالاب‌های آلاگل، آلماگل آجیگل، چغاخور، میقان، زریوار، حله و حرای میناب با همکاری همه ذی‌نفعان برنامه مدیریت تهیه شده است. برای تالاب هامون هم برنامه مدیریت تهیه شده و به شورای عالی آب هم رفته. در اهمیت تالاب هامون کسی تردید ندارد. معاون آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محیط زیست در این باره گفته است: احیای تالاب بین‌المللی هامون باید به عنوان مسأله‌ای ملی مورد توجه باشد و کمیته آن در سطح ملی تشکیل شود. کاوه مدنی می‌گوید: هدف مشترک باید بهبود وضعیت معیشت مردم منطقه باشد و به بهبود وضعیت هامون می‌توان به عنوان محصول این پروسه امیدوار بود. به گفته وی در شرایط فعلی احیای تالاب‌ها و کنترل پدیده گرد و غبار دو اولویت اساسی سازمان حفاظت محیط زیست کشور است. لازم است با همکاری بین دستگاهی با استفاده از ظرفیت جوامع محلی و اکوتوریسم اقتصاد منطقه تقویت شود. معاون امنیتی و انتظامی استاندار سیستان و بلوچستان نیز با اعلام این‌که تشکیل کارگروه ویژه تالاب هامون مشابه دریاچه ارومیه در سطح ملی ضروری است، می‌گوید: تالاب هامون مسأله‌ای مهم و ملی است و نباید به مسأله هامون صرفاً اقتصادی فکر کرد، زیرا این امر با منافع ملی گره خورده است.

حقابه اضافه هم داده‌ایم

معاون سفیر افغانستان در تهران می‌گوید: من با این ادعا که حقابه ایران پرداخت نشده است موافق نیستم. طبق معاهده در سال غیر نرمال آبی، حقابه ایران کاهش پیدا می‌کند؛ یعنی اگر آبگیری رود هیرمند در یک سال کمتر از پنج میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب باشد، حقابه ایران نیز بر اساس معاهده طبق جدول تعیین شده کاهش پیدا می‌کند؛ اما در حالت سال آبی نرمال بدون شک آب از هیرمند وارد ایران شده و این روند ادامه خواهد داشت. هارون نجم‌پور تأکید می‌کند: در سفری که سال گذشته به زابل داشتم، معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، و گروهی از دیپلمات‌ها و دوستان ایرانی نیز حضور داشتند. در آن‌جا استاندار سیستان و بلوچستان به خانم ابتکار اعلام کرد که در سال ۱۳۹۴ بیش از دو میلیارد و 100 میلیون متر مکعب آب داخل هامون شده است. این نشان‌دهنده چیست؟ یعنی سالانه بیش‌تر از سه برابر مقدار حقابه، آب وارد ایران می‌شود. وی تصریح می‌کند: ما هنوز در افغانستان و به‌ویژه در ولایت «نیمروز» ساخت‌و‌سازهایی نداریم که بتوانیم آب را کنترل و پرداخت نکنیم و هنوز این ظرفیت در افغانستان وجود ندارد؛ بنابراین اگر آبی نمی‌رسد به این معناست که آبی وجود ندارد؛ اما حتی اگر کم‌آبی هم وجود داشته باشد، حقابه ۸۲۰ میلیون مترمکعبی ایران پرداخت می‌شود.

پشت آب‌بندها برهوت است

در آخرین روستای لب هامون، زنی بچه به بغل در درگاه خانه‌ای ایستاده است. تنهاست. می‌گوید شوهرش سه سال است که نیست. وقتی بود ماهی‌گیری می‌کرد؛ اما حالا زندان است. امیرحسین ۱۱ ساله هم که روی لبه قایقی رهاشده نشسته است، می‌گوید: ما قایق نداشتیم؛ اما باز هم ماهی‌گیری می‌کردیم. با پای خودمان می‌رفتیم در آب و تور پهن می‌کردیم و صبح و غروب ماهی می‌گرفتیم. هرچند درآمدی نداشت؛ اما حداقل غذای خودمان می‌شد. حالا امیرحسین حتی برای شام هم باید چشم به راه نذری باشد یا مرغی که هر از گاه سر بریده می‌شود. بسیاری از ساکنان روستاهای لب هامون همین مرغ را هم ندارند و برای تک‌تک وعده‌های غذایی مشکل دارند. حسین، ساکن دیگر روستا، می‌گوید: چاه که نداریم، هامون هم که از ۱۸ سال پیش خشک شده و بیش از ۱۰ سال است که آب را برای مزارع شهر لوله‌کشی کرده و برده‌اند؛ البته حالا در هامون دو- سه ماه در سال در بهار آب داریم؛ اما نه آبی که از آن ماهی بگیریم، ولی همان هم باشد خوب است. از پشت دیوار آخرین خانه گلی روستا، دریای اسطوره‌ای ایران با خاک ترک خورده و بته‌های خشکش پیداست. مردی که به یکی از قایق‌ها تکیه داده، می‌گوید: تنها شده‌ایم. هامون که خشک شد، مردم هم با آب رفتند. این قایق مال من بود. آخرین بار ۱۳ سال پیش به آب انداختمش. سال‌ها پیش دیواره خاکریزی به ارتفاع چند متر ساخته شده تا جلوی آب دریاچه را بگیرد که سیل روستا را برندارد. دیواره‌ دوم هم ساخته شده تا اگر آب خاکریز اول را خراب کرد یا از حفره‌ای راه پیدا کرد، دیوار دوم جلوی آن را بگیرد؛ اما حالا پشت دیواره‌ها برهوت است و آبی نیست. هیچ‌کس نمی‌داند آبی که معاون سفیر افغانستان گفته هر سال برای هامون رها شده، کجا می‌رود.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 29بهمن1396، کدخبر: 39953: www.sabzineh.org