شعارسال: خراسان رضوی هم‌اکنون بحرانی‌ترین منابع آبی زیرزمینی در سطح کشور را داراست، به‌طوری که افت سطح آب‌های زیرزمینی در این استان به یک متر رسیده و ذخایر آب‌های زیرزمینی این خطه با کسری یک میلیارد و 200 میلیون متر مکعبی در سال مواجه است. هم‌اکنون چاه‌ها و منابع زیرزمینی سهم 80 درصدی را در تأمین آب آشامیدنی استان 2/6 میلیون نفری خراسان رضوی ایفا می‌کنند. این در حالی است که میزان نزولات جوی و بارندگی‌ها طی سال زراعی جاری تاکنون در مشهد و دیگر شهرستان‌های خراسان رضوی افت چشمگیر و هشداردهنده‌ای داشته است. سرزمین خورشید دارای اقلیم خشک و نیمه‌خشک و میانگین بارندگی آن کمتر از کشور است، چنان‌که میانگین سالانه بارندگی در سطح کشور حدود 250 میلی‌متر و در خراسان رضوی کمتر از 210 میلی‌متر است. تامین آب کلان‌شهر مشهد و دیگر شهرستان‌های استان خراسان رضوی با توجه به کاهش شدید بارش‌ها هم‌اکنون به عنوان یکی از دغدغه‌های مهم مسئولان ذی‌ربط و حتی ساکنان این استان مطرح است.

کاهش 82 درصدی میانگین بارندگی

مدیرکل هواشناسی خراسان رضوی گفت: میانگین بارندگی در این استان از ابتدای سال زراعی جاری تاکنون 82 درصد نسبت به دوره آماری بلندمدت کاهش داشته است. محسن عراقی‌زاده افزود: از ابتدای سال زراعی جاری (اول مهر ماه) تاکنون 16 میلی‌متر باران در خراسان رضوی باریده، در حالی که این میزان در دوره آماری بلندمدت 88 میلی‌متر بوده است. وی ادامه داد: میانگین بارندگی خراسان رضوی در سال زارعی جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته نیز کاهش 74 درصدی دارد. مدیرکل هواشناسی خراسان رضوی میزان بارندگی در شهر مشهد را نیز طی این مدت 10 میلی‌متر عنوان و بیان کرد: این میزان نسبت به دوره آماری بلندمدت 90 درصد و نسبت به سال گذشته 85 درصد کاهش دارد. وی گفت: در این مدت تمامی شهرستان‌های خراسان رضوی کاهش بارندگی نسبت به مدت مشابه دوره آماری و سال گذشته داشته‌اند که بیش‌ترین کاهش مربوط به شهرستان تایباد با حدود دو میلی‌متر بارندگی و کاهش 97 درصدی است. او افزود: پس از تایباد شهرستان‌های کاشمر و بردسکن در سال زارعی جاری به ترتیب به میزان 95 و 93 درصد نسبت به دوره آماری بلندمدت کاهش بارش داشته‌اند.

کاهش 70 درصدی رواناب‌ها و ظرفیت خالی سدها

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی نیز گفت: بیش از یک سوم ظرفیت سدهای این استان هم‌اینک خالی از آب و کمتر از یک سوم سدها پرآب است. محمدحسین جعفری افزود: خراسان رضوی 27 سد با مجموع ظرفیت یک میلیارد و 555 میلیون مترمکعب ذخیره آب دارد که یک میلیارد و 125 میلیون مترمکعب از این میزان مربوط به سد دوستی و مشترک بین ایران و ترکمنستان است. وی همچنین از کاهش 70 درصدی میزان رواناب‌ها در خراسان رضوی خبر و ادامه داد: هم‌اکنون از 37 دشت آبی در محدوده مطالعاتی این استان 34 دشت وضعیت ممنوعه دارند و 15 دشت فوق بحرانی اعلام شده‌اند. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی گفت: مدیریت آب موجود و مدیریت تقاضا از راهکارهای تأمین آب در خراسان رضوی و حفظ منابع آبی پایدار در این استان است. وی اجرای مطالعات انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور، انتقال آب از ارتفاعات هزارمسجد در قالب 13 زیرپروژه، جایگزینی پساب فاضلاب در بخش کشاورزی، انسداد چاه‌های غیرمجاز و تجهیز چاه‌های کشاورزی به سامانه هوشمند مصرف را از اقدامات در حال انجام برای تأمین آب مشهد و دیگر نقاط خراسان رضوی برشمرد.

تدابیر و راهکارها برای تأمین آب

معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی هم گفت: 89 درصد آب تولیدی این استان در بخش کشاورزی، هشت درصد در بخش شرب و سه درصد در حوزه صنعت به مصرف می‌رسد. علیرضا طاهری افزود: راهکارهای تأمین آب در مشهد و دیگر نقاط خراسان رضوی با توجه به کاهش بارندگی، افت رواناب‌ها و تداوم پدیده خشک‌سالی، در سه بخش کوتاه‌مدت، بلندمدت و میان مدت در حال اجرا است. وی هوشمندسازی چاه‌های کشاورزی مجاز و جلوگیری از اضافه برداشت در آن‌ها، انسداد چاه‌های غیرمجاز و جلوگیری از تصرف بستر رودخانه‌ها در خراسان رضوی را از راهکارهای کوتاه‌مدت در حال اجرا عنوان کرد. معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی بهره‌برداری بهینه از منابع آبی هزارمسجد در شمال غرب استان، جایگزینی پساب فاضلاب در بخش کشاورزی و انتقال آن به غرب مشهد با آزادسازی 400 حلقه چاه و حفظ 120 میلیون مترمکعب تراز آبخوان‌ها در سال را نیز راهکارهای میان‌مدت تأمین آب ذکر و بیان کرد: طرح بهره‌برداری بهینه از منابع آب‌های هزارمسجد که اکنون مرحله دوم مطالعات آن پایان یافته راهکاری مهم برای ساماندهی آب‌های مرزی رها شده در رودخانه‌های شمالی استان است که در قالب 13 زیرپروژه اجرا خواهد شد. وی ادامه داد: اجرای این طرح در مجموع 70 میلیون مترمکعب آب رها شده در شمال غرب استان را ساماندهی می‌کند و تأکید می‌شود که مازاد این آب پس از رفع کمبودها و تأمین نیازهای منطقه برای شهر مشهد مورد استفاده قرار خواهد گرفت. طاهری نیاز آبی شهر مشهد را در شرایط کنونی 260 میلیون مترمکعب در سال عنوان و بیان کرد: با اجرای طرح مذکور که مدت سه سال به طول می‌انجامد، افزون بر 35 میلیون مترمکعب آب برای مشهد از این طریق قابل تأمین است.

انتقال آب از دریای عمان

معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در ادامه انتقال و شیرین‌سازی آب از دریای عمان به شرق کشور را از تدابیر بلندمدت تأمین آب ذکر و بیان کرد: اجرای مطالعات این طرح هم‌اکنون از پیشرفت 70 درصدی برخوردار است. وی افزود: بزرگ‌ترین طرح انتقال آب کشور از دریای عمان به طول یک‌هزار و 600 کیلومتر یکی از راهکارها برای جبران کمبود آب در بخش شرب و صنعت استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان عنوان شده است. او ادامه داد: نیاز آب سه استان شرقی کشور در سال 1420 یک میلیارد و 750 میلیون مترمکعب پیش‌بینی شده؛ اما حجم آب تولیدی این استان‌ها در شرایط موجود تنها 900 میلیون مترمکعب است. طاهری گفت: با اجرای طرح انتقال آب از دریای عمان سالانه 250 میلیون مترمکعب آب به خراسان رضوی انتقال می‌یابد. طبق برآوردها اجرای کامل این طرح در مدت هفت سال با هزینه 150 هزار میلیارد ریال از طریق بخش خصوصی انجام خواهد شد.

صرفه‌جویی در آب حاصل از انسداد چاه‌های غیرمجاز

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی نیز به طرح‌های هوشمندسازی چاه‌های کشاورزی و انسداد چاه‌های غیرمجاز اشاره و بیان کرد: هم‌اکنون تعداد چاه‌های مجاز و غیرمجاز در این استان افزون بر 16 هزار حلقه چاه است. هفت هزار و 260 حلقه چاه غیرمجاز در این استان وجود دارد که انسداد آن‌ها از برنامه‌های در حال اجرا است. محمدعلی نعمت‌نژاد میزان صرفه جویی آب از محل انسداد چاه‌های غیرمجاز را در خراسان رضوی 258 میلیون مترمکعب در سال عنوان و بیان کرد: سال گذشته سه هزار و 358 حلقه چاه غیرمجاز در مناطق مختلف خراسان رضوی مسدود و منجر به صرفه‌جویی 68 میلیون مترمکعب آب شد. امسال نیز تاکنون انسداد یک‌هزار و 300 چاه غیرمجاز صورت گرفته است. وی به هوشمندسازی چاه‌های کشاورزی هم اشاره و بیان کرد: این اقدام برای اندازه‌گیری دقیق مصرف آب در چاه‌های کشاورزی و با هدف پیشگیری از هدررفت آب در سال‌های اخیر انجام شده است. معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی افزود: تاکنون 97 درصد چاه‌های کشاورزی مجاز در استان به کنتور هوشمند تجهیز شده‌اند.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 30بهمن1396، کدخبر: 40006: www.sabzineh.org