شعارسال: در تازه‌ترین واکنش، محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات از برنامه‌ریزی‌ها در این حوزه گفته و تأکید کرده: «می‌خواهیم در پایان برنامه چهارساله 3 تا 4 تک‌شاخ (یونیکورن) یا استارتاپ‌های سطح کلان داشته باشیم.» اصطلاح یونیکورن که وزیر بر زبان آورده، به شرکت‌هایی با پایه استارتاپی اشاره دارد که ارزش‌شان از یک میلیارد دلار بیشتر باشد و توانایی عرضه سهام در بورس را داشته باشند. ایران تا به حال هیچ یونیکورنی نداشته اما در این سال‌ها، تخمین‌هایی درباره ارزش حدودی برندهای ایرانی بازگو شده است.

ایران؛ کمتر از 6‌ماه تا نخستین تک‌شاخ

واقعیت این است که فضای استارتاپی ایران در حال دگرگونی است. نگاه سنتی‌ها نسبت به این فضا هم رو به تغییر است. ارزشگذاری‌ها با ظهور شرکت‌هایی که حجم سرمایه‌گذاری‌ها را در بازار نوپای ایران رصد می‌کنند، به مرور و با تغییر رویکردها، بررسی وضعیت بازار و تخمین ارزش برندها کار ساده‌تری خواهد شد. در فضای شفاف‌تر اطلاعاتی و اقتصادی آینده، استارتاپ‌ها شرایط بروز و ظهور بهتری خواهند داشت. طبق گفته برخی کارشناسان، در آینده‌ای که چندان هم دور نیست، چند یونیکورن در ایران ظهور خواهند کرد. عموم استارتاپ‌های ایرانی بیشتر در زمینه تجارت الکترونیک فعالیت کرده‌اند. به همین دلیل، کارشناسان تخمین می‌زنند، نخستین یونیکورن‌های کشور در همین حوزه ظهور کنند. کاوه یزدی‌فر، مربی استارتاپ به همشهری می‌گوید: «اگر خوش‌بین باشیم، می‌توان گفت تا تابستان سال آینده دو یونیکورن در ایران خواهیم داشت که در فضای تجاری آنلاین کار می‌کنند.»

ققنوس به جای یونیکورن

یونیکورن یا تک‌شاخ یک ایده جهانی است. استارتاپی که به این مرحله رسیده باشد، می‌تواند سهامش را در بورس عرضه کند. کاوه یزدی‌فر، با اشاره به اینکه هر پدیده‌ خوبی که در جهان وجود داشته باشد، ‌لزوما به‌کار ایران نمی‌آید، به همشهری می‌گوید: «اقتصاد و شیوه کارکردمان به آنچه در جهان می‌گذرد، شباهت زیادی ندارد. ارزش پول‌ و شیوه برخوردمان با مسائل اقتصادی بسیار متفاوت است. در چنین فضایی یونیکورن شدن عملا شاید تعریف درستی از غول بودن برند نباشد. ایده‌ای که به‌تازگی در جهان راه افتاده، تعریف ارزش برندها براساس شاخص‌های بومی است. با این طرز فکر جدید ما به جای یونیکورن، ققنوس داریم. ارزش ققنوس بنا به ویژگی‌های محلی بازتعریف شده است.»

بحرانی به نام ارزشگذاری

ارزش واقعی برندها وقتی مشخص می‌شود که کسی برای خریدشان پولی پرداخت کند. کارشناسان می‌گویند، ارزشگذاری یک برند به‌خصوص در حوزه کسب و کارهای نوپا که دارایی بنا به تعداد مشتری‌ها یا ارزش ایده تعیین می‌شود، کار دشواری است. ناصر غانم‌زاده، کارشناس حوزه استارتاپ در این‌باره می‌گوید: «ارزش واقعی یک کسب و کار زمانی معلوم می‌شود که یک شرکت بزرگتر، 100درصد سهام شرکتی را خریده یا آن کسب و کار رسما وارد بورس شود.‌» با این حال، روشی که مدت‌هاست در دنیا برای قبولاندن میزان ارزش برندها اجرا می‌شود، استناد به خرید بخشی از سهام شرکت‌هاست. کاوه یزدی‌فر در این‌باره به همشهری می‌گوید: «روابط عمومی‌ها در تلقین ارزشمند بودن یک برند نقش مهمی را ایفا می‌کند. آنها با انتشار اخبار مربوط به برند ارزشمندشان و اینکه یک شرکت بزرگ حاضر شده بابت خرید بخشی از سهم‌شان پول پرداخت کند، ارزش خودشان را خیلی بالا می‌برند. درصورتی که ارزش واقعی برندها را با این روش‌های رسانه‌ای‌محور نمی‌توان مشخص کرد.» غانم‌زاده در این‌باره می‌گوید: «استارتاپ سوق در آخرین دور سرمایه‌گذاری، طبق ادعای تک‌کرانچ به ارزش یک میلیارد دلار رسید. اما فقط یک سال بعد، آمازون تمام سهام آن را به ارزش 580میلیون دلار معامله کرد. پس ارزش واقعی شرکت سوق تقریبا 40درصد کمتر از چیزی بوده که زمانی ادعا می‌کرده است.» روال کلی ارزشگذاری برندها در ایران نیز براساس تخمین‌ است و چون هنوز کسی تمام سهام‌شان را نخریده، به‌نظر ارزشگذاری آنها چندان واقعی به‌نظر نمی‌رسد.

تک‌شاخ‌های خاورمیانه

مهم‌ترین یونیکورن‌هایی که در خاورمیانه فعال هستند، در زمینه‌های مختلفی فعالیت می‌کنند.

کریم: شرکت تاکسی آنلاین Careem که از سال 2012در دبی آغاز به‌کار کرد، حالا در 14 کشور دیگر در خاورمیانه مشغول فعالیت است.

سوق: مشهور به آمازون خاورمیانه، به عقیده برخی کارشناسان، یک یونیکورن یک‌میلیارد دلاری است که به جز امارات در مصر و عربستان سعودی هم شعبه دارد. فروش حدود یک میلیون محصول در 31بخش‌ و ارسال آنها با پست سفارشی از ویژگی‌های مهم سوق است.

یاملی: یک موتور جست‌وجوی ویژه‌ عرب‌زبان‌ها که خدمات تایپ آنلاین به زبان عربی برای کسانی که به صفحه کلید عربی دسترسی نداشته باشند را فراهم کرده است. این استارتاپ تک‌شاخ در لبنان تاسیس شده است.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه همشهری، تاریخ انتشار: 5 اسفند 1396، کدخبر: 7690 ، www.newspaper.hamshahri.org