«سلمان بن عبدالعزیز» پادشاهی عربستان روز سه شنبه هشتم اسفندماه طی احکامی سلطنتی ارتشبد «عبدالرحمن بن صالح البنیان» رئیس ستاد مشترک ارتش این کشور را برکنار و «فیاض الرویلی» را به جای او منصوب کرد.

دامنه این تغییرات به مقام های ارشد دیگر نیروهای ارتش عربستان نیز کشیده شده است‌. بر اساس حکم ملک سلمان، «ترکی بن بندر بن عبدالعزیز»‌ به فرماندهی نیروی هوایی و «فهد بن عبد الله المطیر»‌ به فرماندهی نیروی زمینی منصوب شده‌اند‌. همچنین پادشاه «فهد بن ترکی» را به عنوان فرمانده نیروهای مشترک این کشور تعیین کرد. «جارالله بن محمد العلویی» نیز با ارتقا به درجه سپهبدی، به فرماندهی نیروهای موشک‌های استراتژیک منصوب شده است‌.

این تغییرات به گفته رسانه های رسمی سعودی در چارچوب سند تحول در وزارت دفاع عربستان انجام شده است‌. پادشاه همچنین طی حکمی سند توسعه وزارت دفاع به ریاست «محمد بن سلمان» را امضا کرد.

**زمینه سازی نظامی برای ولیعهد سعودی

جا به جایی مناصب ارشد نظامی در پادشاهی عربستان سعودی در حالی رخ داده است که از دید ناظران «محمد بن سلمان» ولیعهد و وزیر دفاع این کشور در پشت پرده این تغییرات قرار دارد.

از دید برخی ناظران عزل و نصب های نظامی را باید در چارچوب بزرگتر زمینه چینی برای کسب قدرت از سوی بن سلمان تفسیر کرد. ملک سلمان که از سال 2015 پسر جوان خود را به سمت وزارت دفاع گمارده و سکان اداره نیروهای مسلح این کشور را به او سپرده بود، در خرداد 96 او را به ولیعهدی منصوب کرد و اختیاراتش را افزایش داد.

از آن پس اقدامات بسیاری در هیات حاکمه عربستان صورت گرفت تا زمینه های پادشاهی پسر 31 ساله ملک سلمان فراهم شود.

در آبان ماه بود که خبر صدور حکم برکناری دو تن از مقام‌های کلیدی در سازوکار تصمیم سازی و سیاست‌گذاری و حدود یازده تن از شاهزادگان، ده ها تن از وزیران فعلی و پیشین آن کشور در قالب طرح مبارزه با فساد همه را متعجب کرد.

وارث تاج و تخت سعودی از این طریق بسیاری از مدعیان قدرت را از گردونه اصلی سیاست در عربستان خارج کرد. بسیاری از تحلیلگران تغییرات کنونی در وزارت دفاع عربستان را تداوم سیاست حذف مخالفان و رقیبان در عرصه نظامی ارزیابی می کنند.

از نظر کارشناسان، این اصلاحات اهداف استراتژیکی را دنبال می کند. ولیعهد در حال حذف لایه هایی از مقامات در حوزه سیاسی و نظامی است که مورد اعتماد او نیستتند و قصد دارد کسانی را جایگزین کند که وفاداری بیشتری به او نشان می دهند. حذف لایه های مزبور و جایگزینی آنها با بروکرات هایی که وفاداری بیشتری به او نشان می دهند، در دستور کار محمد بن سلمان قرار دارد.

با توجه به حجم گسترده نارضایتی ها از شیوه های مدیریت سیاسی و نظامی کشور به ویژه در عرصه منطقه ای در میان افکار عمومی و مقام های ارشد عربستان، ولیعهد به حذف افرادی کمر بسته که اعتماد او را جلب نمی کنند. پادشاه و ولیعهد عربستان در چنین شرایطی، از احتمال کودتای برخی نظامیان واهمه دارند و به دنبال جایگزینی افراد حلقه به گوشی می گردند که نه تنها قدرت یابی ولیعهد را با چالشی مواجه نکنند، بلکه اسباب پادشاهی او را هم فراهم کنند.

این، همان مساله ای است که از دید تیزبین مقام های جمهوری اسلامی ایران پنهان نمانده است. «حسین دهقان» مشاور رهبر جمهوری اسلامی و وزیر دفاع پیشین کشورمان، دو روز پیش فرامین پادشاه عربستان سعودی در برکناری فرماندهان عالی‌رتبه این کشور را تلاشی برای یکدست‌سازی حاکمیت جهت به سلطنت رسیدن محمد بن سلمان عنوان کرد. به گفته دهقان، در این راستا هر کسی که احتمال می‌رود نسبت به حاکمیت فعلی عربستان وفاداری ندارد یا به سمت شاهزاده‌های دیگر گرایش پیدا خواهد کرد کنار گذاشته می‌شود.

**ناکامی در جنگ یمن و فرافکنی مسوولیت وزیر دفاع

در حالی اغلب تحلیلگران هدف از عزل و نصب های سیاسی را هموارسازی مسیر دستیابی به قدرت مطلق ولیعهد ارزیابی می کنند که برخی ناظران از مواهب دیگر این تغییرات برای ولیعهد پرده بر می دارند.

محمد بن سلمان از سال 2015 که زمام امور نظامی عربستان را به واسطه پست وزارت دفاعی خود در دست گرفت، حمله به یمن را به منظور بازگرداندن مشروعیت به دولت مستعفی «عبدربه منصور هادی» کلید زد.

ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی و حمایت آمریکا، جنگی تمام عیار را علیه مردم یمن به راه انداخت. عملیات «طوفان قاطعیت» که قرار بود طی سه ماه طومار نیروهای انصارالله را در هم بپیچد، به جنگی فرسایشی بدل شده و جز ناکامی و هزینه های هنگفت برای عربستان ثمری نداشته است. حتی این روزها پایتخت عربستان هم در تیررس موشک های نیروهای انصارالله قرار دارد.

از سوی دیگر بر اساس گزارش های سازمان ملل، یمن در بحران گسترده ای از قحطی، جنگ و بیماری به سر می برد. ادامه حملات هوایی نیروهای ائتلاف و سال ها تحریم علیه این کشور فقیر عربی، فاجعه ای گسترده را در آن رقم زده است و مسوول این همه ویرانی و مصیبت کسی نیست جز ولیعهد عربستان.

به گفته تحلیلگران، ولیعهد با برکناری فرماندهان ارشد نظامی، به دنبال فرافکنی مسوولیت ناکامی در یمن است. او می خواهد با مقصر جلوه دادن مقام های ارشد نظامی، چهره خود را برای به دست آوردن وجهه پادشاهی عاری از خطا و اشتباه نگه دارد.

حتی به گفته برخی ناظران ممکن است وزیر دفاع با تغییر کلان در مدیریت نظامی کشور، به دنبال تغییر جدی استراتژی جنگ در یمن باشد. با توجه به سفر هفته آینده محمد بن سلمان به لندن، پاریس و واشنگتن، زلزله نظامی در عربستان می تواند به ولیعهد این توانایی را بدهد که متحدان غربی را قانع کند که در تلاش است تا شرایط را در یمن بهبود بخشد.

مشاوران ولیعهد عربستان سعودی، احتمال برگزاری تظاهرات در جریان سفر ولیعهد سعودی به لندن را که با هدف محکوم کردن دولت انگلیس بخاطر حمایت از عربستان سعودی در بمباران های یمن صورت می گیرد، با نگرانی دنبال می کنند و شاید با این جابجایی ها قصد دارند تیغ تیز انتقادها را کند کنند.

این در حالی است که برخی رسانه های غربی علت اصلی تغییرات در وزارت دفاع را ارتقای کارایی آن عنوان می کنند. به نوشته روزنامه انگلیسی «فایننشال تایمز» محمد بن سلمان پیشتر آشکارا در مورد لزوم بهبود عملکرد وزارت دفاع متناسب با تجهیزات نظامی گران قیمتی که پادشاهی عربستان خریداری کرده است سخن گفته بود.

او دو سال پیش در مصاحبه ای تلویزیونی اظهار داشت: قابل قبول نیست که کشور ما چهارمین کشور بزرگ دنیا از نظر صرف هزینه های نظامی باشد، ولی ارتش ما از نظر توانمندی نظامی دررتبه بیستم دنیا قرار گیرد.

به نوشته این روزنامه، اصلاحات تنها به خاطر نیاز به افزایش کارایی و بهره وری ارتش انجام شده است و ضرورت بازبینی در نحوه اداره وزارت دفاع و مدیریت آن، این عزل و نصب ها را موجب شده است.

**دیگر تغییرات در حکم تازه ملک سلمان

فرمان سلطنتی اخیر ملک سلمان به وزارت دفاع محدود نماند و دیگر نهادهای سیاسی و حکومتی این کشور را هم دربرگرفت. بر اساس این دستور، «فیصل بن فهد بن مقرن بن عبدالعزیز» به عنوان معاون امیر منطقه «حائل» و «سلطان بن احمد بن عبدالعزیز» نیز به عنوان مشاور دیوان ملکی منصوب شد. پادشاه عربستان همچنین استاندار «الجوف» را عزل و «فهد بن بدر» را به عنوان وزیر مشاور خود تعیین کرد. او «سلطان بن احمد» را هم به سمت مشاور دیوان پادشاهی گمارد. ملک سلمان همچنین «احمد السالم» معاون وزیر کشور را عزل کرد و «خالد بیاری» به عنوان معاون نیروهای مشترک در امور اجرایی تعیین شد.‌

همچنین شماری به عنوان معاون جدید وزیران در وزارتخانه‌های امور اقتصادی و امنیتی تعیین شدند. در این چارچوب پادشاه عربستان درحکمی، «تماضر الرماح» را به عنوان نخستین زن در دولت عربستان و به عنوان معاون وزیر کار و توسعه اجتماعی تعیین کرد. او اکنون بالاترین مقام رسمی را در میان زنان عربستانی دارد. به باور تحلیلگران، با توجه به آزادی های که در ماه های اخیر به زنان عربستانی داده شده است، این انتصاب را می توان نشانه دیگری از تعهد ولیعهد به ایجاد تحمل پذیری اجتماعی بیشتر و مدرن سازی پادشاهی محافظه کار تعبیر کرد.

بنابراین پادشاهی عربستان از این عزل و نصب ها اهدافی چندوجهی را دنبال می کند که مقدمه چینی برای پادشاهی ولیعهد و زمینه سازی برای کاهش موج مخالفت های داخلی و بین المللی با سیاست های تجاوزکارانه عربستان در منطقه را می توان مهمترین آنها دانست.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ازخبرگزاری ایرنا ، تاریخ انتشار: 10اسفند 1396، کدخبر: 82847753 ،www.irna.ir