شعار سال: انتخاب تبریز به عنوان پایتخت گردشگری جهان اسلام در سال ۲۰۱۸ میلادی، باعث شده داشته‌های گردشگری این کلانشهر و استان آذربایجان شرقی تاحدودی مورد توجه رسانه‌ها قرار بگیرد.

اما بحث نداشته‌ها و کمبودها، بیش‌تر از داشته‌ها و ظرفیت‌ها مطرح است. برخی‌ها معتقدند انتخاب تبریز به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی چندان درست نبوده و برخی دیگر می‌گویند آن طور که شایسته بوده برای این رویداد آمادگی صورت نگرفته است.

فارغ از این موضوعات، پتانسیل‌های ذاتی آذربایجان شرقی در حوزه گردشگری کم نیست. پتانسیل‌های طبیعی که بدون اینکه دست‌کاری شوند، می‌توانند گردشگر جذب کنند و بر صنعت توریسم منطقه تاثیرگذار باشند؛ مثل زندگی عشایر آذربایجان شرقی که معرفی این شیوه از زندگی و محصولات آن‌ها می‌تواند برای گردشگران تبریز و آذربایجان جالب باشد.

اینکه چه تعداد خانوار عشایری در آذربایجان شرقی سکونت دارند، چه محصولاتی تولید می‌کنند، چه نکات متمایزی با عشایر سایر استان‌ها دارند و چقدر می‌توانند در جذب گردشگر مفید باشند، سوالاتی هستند که باعث شدند در حاشیه سومین نمایشگاه‌ توانمندی‌های روستایی و عشایری تهران، سراغ محمدحسن آل‌هاشم، مدیرکل امور عشایر آذربایجان شرقی برویم و پیرامون همین موضوعات گفتگویی داشته باشیم. گفتگوی ما در درون چادری که به «آلاچیق عشایری» معروف است انجام شد.

معمولا عشایر در استان‌ها و در مناطق مختلف به چند ایل و تبار تقسیم می‌شوند؛ در آذربایجان شرقی هم همینطور است؟

بله؛ دقیقا عشایر آذربایجان شرقی هم از دو ایل تشکیل می‌شوند که در گذشته با عناوین «شاهسون» و «قره‌داغ» شناخته می‌شدند و اکنون از این دو ایل به عناوین «ائل‌سون» و «ارسباران» یاد می‌کنیم.

چه آماری پیرامون عشایر آذربایجان شرقی در دست دارید؟

در استان ما ۱۳ هزار و ۲۹۷ خانوار عشایری زندگی می‌کنند که هشت هزار و ۹۷ خانوار از این تعداد قشلاقی و ۱۳ هزار و ۲۹۷ خانوار هم در فصل ییلاق در این استان سکونت دارند. تفاوت ۵ هزار و ۲۰۰ خانواری به این خاطر است که در فصل ییلاق میزبان عشایری از استان‌های آذربایجان غربی، اردبیل و زنجان می‌شویم.

یک و نیم میلیون واحد دامی و یک میلیون هکتار مرتع در اختیار عشایر استان آذربایجان شرقی قرار دارد؛ یعنی ۴۶ درصد از مراتع استان. چندین شرکت تعاونی برای حمایت از عشایر استان نیز آغاز به کار کرده‌اند.

عشایر استان آذربایجان شرقی از چه توانمندی‌هایی برخوردار هستند؟

زیبایی کم‌نظیر شیوه زندگی عشایر استان، شاید بزرگ‌ترین و جالب‌ترین نکته پیرامون داشته‌های آن‌ها باشد. عشایر عین مصداق اقتصاد مقاومتی هستند و از اعضای بزرگ خانواده گرفته تا کودکان، مشغول به کار و تلاش می‌باشند.

از تولیدات عشایر آذربایجان شرقی می‌توان به ورنی و پشم و قالی و قالیچه اشاره کرده ولی در این میان ورنی از مهم‌ترین صنایع دستی عشایر به شمار می‌آید. صنایع دستی ورنی از کالاهای همراه مسافران است و از ارزش زیادی برخوردار است. برای همین در هر خانواده عشایری اگر ورنی دوخته شود، اوضاع خوب اقتصادی آن خانواده به راحتی قابل فهم است.

خدا را شکر می‌کنیم که عشایر ما از نظر اشتغال مشکلی ندارند و در کل، جامعه‌ای بی‌توقع و بی‌منت هستند. دو درصد از کل جامعه ما را عشایر شکل می‌دهند اما ۲۰ درصد از مواد دامی استان را آن‌ها تولید می‌کنند.

کمی هم درمورد این چادری که درون آن نشسته‌ایم توضیح دهید.

این چادر که به آلاچیق معروف است، یک چادر الکی نیست که اتفاقی درست شود؛ بلکه سازه‌ای فوق‌العاده مهندسی‌شده است که در برابر هر نوع طوفان و بارشی مقاوم و در تابستان‌ها خنک و در زمستان‌ها گرم است.

شاید در نمایشگاه بین‌المللی تهران عجیب نباشد که چادر ما با یک لامپ قوی روشن شده است. اما در دشت‌ها چگونه این روشنایی درون چادر عشایر به‌وجود می‌آید؟

ما علاوه‌بر اینکه وظایف اساسنامه‌ای خود را انجام می‌دهیم؛ در برخی حوزه‌ها نیز گام‌هایی فراتر ازوظایف خود برمی‌داریم. مثلا به موضوع استفاده از انرژی‌های نو ورود کرده‌ایم. عشایر می‌توانند به‌جای استفاده از موتور برقی، از موتوری استفاده کنند که روزها با انرژی خورشیدی شارژ می‌شود و شب‌ها می‌تواند لامپ‌ها را روشن کند. یا عشایر ما فانوس‌های خورشیدی در اختیار دارند که می‌توانند با آن‌ها موبایل‌هایشان را شارژ کنند.

چه جنبه از زندگی عشایری بیش‌تر برای گردشگران جالب توجه است؟ یا به قول معروف می‌تواند گردشگران را از آن سر دنیا به آذربایجان شرقی بکشاند؟

واقعا می‌توان گفت که تمام جنبه‌های زندگی عشایری برای گردشگران ارزشمند است. مثلا حتی آیین‌های عروسی و عزاداری آن‌ها شیوه خاصی دارد که با تمام دنیا متفاوت است. محصولات آن‌ها نیز از کیفیت و تنوع خاصی برخوردارند و می‌توانند سوغات بسیار متفاوتی برای گردشگران باشند. تلاش می‌کنیم ورنی و آلاچیق‌های عشایری را ثبت ملی بکنیم.

نقش عشایر آذربایجان شرقی از رویداد جهانی «تبریز ۲۰۱۸» چیست؟

خوشخبتانه عشایر ما روحیه گردشگرپذیری و مهمان‌نوازی فوق‌العاده‌ای دارند. ما نیز در نظر داریم هم برای عید و هم برای تابستان محلی دائمی برای به نمایش گذاشتن توانمندی‌های عشایری استان در تبریز تدارک ببینیم. گردشگران در این نمایشگاه‌ها خواهند توانست ضمن آنکه به صورت زنده بخشی از کار و تلاش و پخت غذای خانوار عشایری را به تماشا می‌نشینند؛ از محصولات غذایی و صنایع دستی آن‌ها نیز خریداری بکنند.

برخی‌ها متعدند مسلط نبودن به آموزش‌های گردشگرپذیری باعث شده عشایر بدون هیچ درآمدی میزبان مسافران باشند. و این خلاف هدف صنعت توریسم می‌باشد. شما برای آموزش نحوه میزبانی از گردشگران برای عشایر برنامه‌ای دارید؟

البته که آموزش گردشگرپذیری جزو برنامه‌های اصلی و کلی ماست و چند نفر هم که به زبان انگلیسی مسلط هستند، قرار است در نمایشگاه‌های عشایری حضور یابند اما هنوز آنچنان که باید، به بحث آموزش ورود نکرده‌ایم.

به عنوان خاتمه صحبت‌مان، از اقدامات اخیرتان برای عشایر استان بگویید.

به‌نظر من ارتباط و صمیمیتی که با عشایر ایجاد کرده‌ایم فوق‌العاده باارزش است و قابل قیمت‌گذاری نیست. اما علاوه‌بر این، برخی اقدامات همچون احداث سدی در کلیبر، دو سد در اهر و شهرک عشایری سلین در کلیبر از جمله کارهایی است که برای سهولت زندگی عشایر صورت گرفته است.

سعی می‌کنیم به زنجیره تولید در جامعه عشایری ورود کنیم. مثلا گیاهان دارویی جزو اقلامی هستند که عشایر علاوه بر آنکه تولید آن‌ها را بر عهده دارند، عهده‌دار بسته‌بندی و عرضه آن به صورت مستقیم به مشتریان نیز هستند. موفقیت را ما در این می‌بینیم که بتوانیم تولیدات عشایری را به صورت مستقیم به دست مشتری برسانیم.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار 20 اسفند 96، کد مطلب: 4248403، www.mehrnews.com