شعارسال: از گذشته تاکنون از عسل در درمان بسیاری از بیماری‌ها استفاده می‌شده است. مهم‌ترین خاصیت عسل، ضد‌میکروب بودن آن است. در حالی‌که عسل ماده‌ای کاملاً خوراکی است و می‌باید محیطی خوب برای پرورش میکروب‌ها باشد؛ اما میکروب‌ها در معرض عسل نابود شده و اجساد آن‌ها نیز به مرور از بین می‌رود؛ زیرا عسل حاوی آنتی‌بیوتیک و آنزیم دیاستاز است. در گذشته از این خاصیت عسل برای از بین بردن پینه‌های دست و پا سود می‌جستند. عسل طبیعی از دوهزار و 500 سال پیش توسط انسان‌ها در اقصی نقاط جهان مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

کیفیت عسل طبیعی ایران در جهان زبانزد است که این مسأله ناشی از اقلیم خاص و شرایط طبیعی ویژه کشورمان است. در گذشته نه‌چندان دور و پیش از آغاز موج ویرانگر مهاجرت از روستاها به شهر، بخش عظیمی از روستاییان در کنار کار کشاورزی به پرورش زنبورعسل می‌پرداختند؛ اما امروزه پرورش زنبور در ایران شرایط مناسبی ندارد. در نقاط جنوبی کشور وجود ریزگردها باعث کاهش تولید و مرگ زنبورها می‌شود و در سایر نقاط کشور هم با از بین رفتن فرهنگ کار و گسترش میل به مشاغل دولتی و پشت میزنشینی، تمایل کم‌تری به پرورش زنبور مشاهده می‌شود. این درحالی است که پرورش زنبور درصورت رعایت اصول علمی، پیشه‌ای بسیار سودآور است، هرچند چرخه پرورش زنبور در ایران در سطح کلان از فقدان صنایع تبدیلی و بسته‌بندی نیز به‌شدت رنج می‌برد و به‌همین دلیل هر روز بیش از پیش بازارهای خود را در جهان از دست می‌دهد.

تولید عسل‌ تقلبی از جمله مشکلات زنبورداران است

در این‌خصوص با سیدمحمد نبوی، دانشجوی دکترای پژوهش علوم اجتماعی و زنبوردار شهرستان سوادکوه (روستای زیرآب)، گفت‌وگویی انجام دادیم که شرح زیر است. وی  گفت: 45 سال است که در صنعت زنبورداری مشغول فعالیت هستم. مشکلات زنبورداری را می‌توان به دو بخش عمده مشکلات طبیعی و انسانی تقسیم کرد. مشکلات طبیعی شامل خشک‌سالی، گردوغبار و تغییرات اقلیمی همچون کمبود بارندگی در ماه‌های مهر تا آذر و افزایش بارندگی در ماه‌های اردیبهشت و خرداد است. این زنبوردار شهرستان سوادکوه با اشاره به این‌که دخالت انسان در بروز این مشکلات به‌طور قطع تأثیرگذار بوده است، افزود: همچنین ازجمله مشکلات شبکه زنبورداری کشور عدم تبادل اطلاعات و پایین بودن سطح آگاهی زنبورداران و نبود آموزش‌های لازم برای بالا بردن این آگاهی‌ها است؛ به‌عنوان مثال در صورت بروز یک بیماری در یک مجموعه‌ شرایطی برای آگاه‌سازی دیگر زنبوردار‌ها وجود ندارد.

نبوی با اشاره به مشکلات پیش‌روی فعالان این حوزه ادامه داد: چند شغله بودن زنبورداران و ورود تولیدکنندگان عسل به‌عرصه فروش و همچنین عدم ارتباط بین زنبورداری ایران با دیگر کشورها از مشکلات این بخش است. وی با انتقاد از عدم ‌همکاری برخی ارگان‌ها ازجمله سازمان دامپزشکی با زنبورداران افزود: سازمان دامپزشکی در صدور مجوز تردد زنبورها با زنبورداران همکاری‌های کافی ندارد و بعضاً تأخیر در صدور مجوزها موجب از بین رفتن روزهای مفید در فصل‌های پرگل می‌شود. وی افزود: شفاف نبودن بازار عرضه و همچنین تولید عسل‌های تقلبی که مصرف آن نه‌تنها فایده‌ای ندارد، بلکه زیان‌آور هم است، از دیگر مشکلات صنعت زنبورداری است. شایان ذکر است، خبرهایی از تولید عسل از بازیافت روغن سوخته اتومبیل، نشاسته و... به گوش می‌رسد که جای تأسف دارد. متأسفانه بر تولید و عرضه عسل‌های تقلبی در بازار نظارت‌ چشمگیری صورت نمی‌گیرد. اخیراً هم خبری مبنی‌بر کشف و امحای 50 تن عسل تقلبی به گوش رسید که درخور تأمل است. این زنبوردار شهرستان سوادکوه با اشاره به نقش تکنولوژی در افزایش کیفیت و میزان تولید عسل اظهار داشت: متأسفانه با وجود اهمیت به‌کارگیری تکنولوژی روز دنیا در صنعت زنبورداری، در کشور ما توجه چندانی به این مهم نمی‌شود و درک نادرست از آثار ورود زنبور در مزرعه موجب عدم ‌همکاری باغداران و دولت با زنبورداران شده است. باغداران به‌جای همکاری با زنبورداران در ازای ورود کندوها از زنبورداران مطالبه پول دارند. نبوی افزود: برای اصلاح این نگرش و همکاری باغداران با زنبورداران در ابتدا دولت باید از وارد شدن کندوها به باغ‌ها استقبال کند تا باغداران نیز به این امر ترغیب شود. وی با اشاره به نقش موثر اتحادیه‌ها در افزایش بهره‌وری و تولید عسل مرغوب تصریح کرد: به‌عنوان مثال اگر به‌طور میانگین هر کندو هفت کیلو عسل تولید کند، اتحادیه می‌تواند با به‌گزینی، میزان تولید عسل را تا 10 کیلو افزایش دهد و از طرف دیگر زنبورداران می‌توانند درصدی از این افزایش تولید را برای هزینه‌های اتحادیه‌ها در اختیار آنان قرار دهند.

صنعت زنبورداری منحصر به تولید عسل نیست

شجاع قائدی، از زنبورداران اهل ممسنی، است نیز می‌گوید: از سال 91 با یک کندو کار خود را آغاز کردم و اکنون 200 کندو دارم. هرچند قائدی تا یکی- دو سال گذشته 400 کندو را اداره می‌کرده؛ اما مشکلات مالی سبب شده که این تعداد به نصف کاهش پیدا کند. وام 15 میلیون تومانی بسیج سازندگی نقطه شروع فعالیت این کارآفرین شهرستان ممسنی بوده و تا کنون تصمیم گرفته پرورش ملکه را در صنعت زنبورداری امتحان کند. به گفته قائدی با پرورش ملکه و اصلاح نژاد زنبورها می‌توان عسل بیش‌تری تولید کرد. وی پیش‌بینی می‌کند که با انجام این کار میزان تولید عسلش تا 200 درصد افزایش داشته باشد. صنعت زنبورداری منحصر به تولید عسل نیست، بلکه تولید گرده، موم، زهر زنبور و ژل رویال که به شاه انگبین معروف است، دیگر موارد زوایای این صنعت است که فعالیت در آن‌ها درآمدزایی خوبی برای تولیدکننده دارد. این را قائدی می‌گوید، در حالی که توضیح می‌دهد اغلب تولیدکنندگان چون به صورت سنتی فعالیت می‌کنند، از این موارد اطلاع ندارند. به گفته وی هر یک از دیگر شاخه‌های صنعت زنبورداری مواد اولیه برای دیگر صنایع مانند داروسازی و تولید لوازم بهداشتی و آرایشی است و در صورتی که این موارد در سطح گسترده تولید شود، نیاز دیگر صنایع را نیز تأمین می‌کند. آن‌طور که این کارآفرین شهرستان ممسنی توضیح می‌دهد، آموزشی برای آشنایی زنبورداران با دیگر زمینه‌های این صنعت از سوی نهادهای دولتی گذاشته نمی‌شود و تنها تعداد معدودی به صورت خودآموز و از طریق اینترنت در جریان این امور قرار می‌گیرند.

نبود سرمایه در گردش مهم‌ترین مشکل تولید

قائدی نبود سرمایه در گردش را مهم‌ترین مشکل برای توسعه صنعت زنبورداری عنوان می‌کند و معتقد است اگر مشکلات مالی از پیش‌روی تولیدکننده برداشته شود، می‌تواند کار را توسعه دهد و برای تعداد بیشتری اشتغالزایی کند. وی پیش از این در زمینه کندوسازی نیز فعال و برای پنج نفر اشتغال‌زایی کرده بود؛ اما به دلیل مشکلات مالی کارگاهش 2 سال است که تعطیل شده.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 2اردیبهشت1397 ، کدخبر: 43203: www.sabzineh.org