شعار سال: افت شدید سطح سفره‌های آب‌های زیر زمینی در 2 دهه گذشته در کشور شتاب بیشتری به خود گرفته و احیاء دوباره این سفره‌ها را با مشکل روبرو کرده است.
 استفاده نادرست از منابع آبی و برداشت‌های بی‌رویه از آب‌های سطحی را می‌توان از مهمترین دلایل کاهش کیفیت و افت تدریجی ذخایر آب‌های زیرزمینی ارزیابی کرده و پایین بودن بهره‌وری آب در بخش کشاورزی، استفاده سنتی و مکانیزه نبودن آبیاری در بخش کشاورزی و اتکای بیش از حد بخش کشاورزی به آب‌های زیرزمینی به طور حتم افت سطح آب‌های زیرزمینی و ترازنامه منفی منابع آبی را در پی دارد.

چندیست که افت سطح سفره‌های آب‌های زیرزمینی به تبع دیگر نقاط کشور به دلایل مختلف دشت اسدآباد را نیز «ممنوعه بحرانی» کرده و چالش ناشی از آب گریبان این دشت را نیز گرفته و تهدید می‌کند.

تیترهای خبری قرار گرفته بر خروجی سایت‌ها و تیتر اخبار بسیاری از روزنامه‌ها حاکی از حال و روز ناخوش دشت اسدآباد دارد و تأسف‌بارترین تراژدی تیتر این اخبار اینکه در صورت عدم تدبیر و چاره‌اندیشی و عدم مدیریت منابع آب زیرزمینی، احتمال کویری شدن این دشت جلگه‌ای طی 10 تا 15 سال آینده وجود خواهد داشت.

در حال حاضر سالانه بیش از 140 میلیون مترمکعب از چاه‌های موجود دارای پروانه دشت اسدآباد آب برداشت می‌شود و این میزان برداشت از منابع زیرزمینی شهرستان 10 برابر برداشت آب سد اکباتان همدان است.

* دشت اسدآباد به منطقه «ممنوعه بحرانی» تبدیل شده است

رئیس اداره منابع آب شهرستان اسدآباد با اعلام اینکه دشت اسدآباد به منطقه «ممنوعه بحرانی» تبدیل شده است، به خبرنگار ایسنا گفت: باید با فرهنگسازی لازم کشاورزان را به اصلاح الگوی کشت و بهینه‌سازی مصرف آب در بخش کشاورزی از طریق سیستم‌های آبیاری نوین تشویق و ترغیب کرد.

حیدر ترابیان با اشاره به در دست اجرا بودن دو پروژه سد تغذیه مصنوعی اداره منابع آب شهرستان اسدآباد در راستای تقویت منابع آب‌های زیرزمینی دشت اسدآباد افزود: باید در راستای حفظ منابع آبی و سفره‌های زیرزمینی به دغدغه‌مندی رسیده و این امر جزء اولویت‌ها برای مردم، جامعه و کشاورزان باشد.

وی ادامه داد: در حال حاضر شهرستان اسدآباد دارای 1495 حلقه چاه مجاز و 65 حلقه چاه غیرمجاز بوده که از تعداد 65 حلقه چاه غیرمجاز، 45 حلقه چاه فاقد پروانه هستند.

ترابیان تعداد کل چاه‌های مسدود شده این شهرستان را از ابتدا تا کنون 205 حلقه با صرفه‌جویی 12.5 میلیون مترمکعب برشمرد و اضافه کرد: با انسداد 45 حلقه چاه فاقد پروانه پرونده چاه‌های غیرمجاز در این شهرستان بسته می‌شود.

وی با اشاره به اینکه 35 تا 40 درصد از چاه‌های آب شهرستان تحت پوشش کنتور هوشمند قرار دارند، خاطرنشان کرد: بیشترین کنتور هوشمند به نسبت تعداد چاه‌های موجود شهرستان در اسدآباد انجام و نصب شده و در این راستا اسدآباد رتبه نخست را در نصب کنتورهای هوشمند آب در سطح کشور داراست.

* نصب 577 دستگاه کنتور هوشمند بر چاه‌های دشت اسدآباد

رئیس اداره منابع آب شهرستان اسدآباد یادآور شد: تا کنون 577 دستگاه کنتور هوشمند و حجمی هوشمند در چاه‌های موجود سطح دشت اسدآباد نصب شده است.

وی با بیان اینکه حکم انسداد 20 حلقه از چاه‌های غیرمجاز فاقد پروانه در دستور کار قرار دارد، افزود: سال گذشته 8 حلقه چاه غیرمجاز با صرفه‌جویی 980 هزار مترمکعب در این شهرستان مسدود شده است.

* فرصت چندانی برای نجات دشت اسدآباد نیست

مدیرعامل تشکل حامی کشاورز اسدآباد نیز در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه فرصت چندانی برای نجات منابع آب زیرزمینی دشت اسدآباد نیست، اظهار کرد: اگر فکری به حال سفره‌های آب زیرزمینی تنها منبع حیات دشت اسدآباد نشود پیش‌بینی بر این خواهد بود که در کمتر از 7 سال آینده دشت اسدآباد تبدیل به کویر شود.

محمد احمدی با اشاره به وابستگی دشت اسدآباد به سفره‌های آب زیرزمینی و نبود رودخانه دائمی و سد در دشت اسدآباد افزود: سفره‌های آب زیرزمینی به عنوان تنها منبع حیات دشت اسدآباد در حال حاضر با سرعت زیادی به علت مصرف بی‌رویه در حال از دست رفتن بوده که یکی از چالش‌های آبی و بحرانی شدن وضعیت دشت اسدآباد را می‌توان به نحوه مدیریت آن مرتبط دانست.

* نشست 30 سانت از دشت اسدآباد

وی با بیان اینکه طی 25 سال گذشته، 26 متر سطح سفره‌های آب زیرزمینی دشت اسدآباد افت کرده و حدود 30 سانت این دشت دارای نشست بوده است، خاطرنشان کرد: بر اساس مطالعات شرکت آب منطقه‌ای استان همدان، هر ساله بیش از آنکه آبی به آبخوان دشت اسدآباد تزریق شود، متأسفانه در حدود 40 میلیون مترمکعب از منابع سفره‌های آب زیرزمینی دشت خارج می‌شود.

احمدی عدم مدیریت صحیح آب دشت، کاهش نزولات آسمانی و عدم آگاهی کشاورزان از فاجعه پیش‌روی دشت به علت افت سفره‌های آب زیرزمینی را از جمله چالش‌های بحرانی شدن وضعیت دشت اسدآباد برشمرد و اظهار کرد: در حال حاضر طرح نجات منابع آب زیرزمینی دشت اسدآباد نیازمند همکاری و مشارکت دوسویه بین مردم و مسئولان بوده و باید در این راستا همه ما مسئولانه وارد میدان شویم.

مدیرعامل تشکل حامی کشاورز اسدآباد با بیان اینکه آمار و اطلاعات آب را نمی‌توانیم از مردم مخفی کرده و برای مدیریت آب در پشت درهای بسته تصمیم گرفت، افزود: احساس مسئولیت خبرنگاران، آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها، دهیاران و شوراها، بخشداری‌ها، ادارات ذیربط و به ویژه احساس مسئولیت کشاورزان می‌تواند دشت اسدآباد را از خشک شدن نجات داده و نقش موثری در حفظ اکوسیستم این منطقه داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه سرعت تخریب منابع و سفره‌های آب زیرزمینی بیشتر از اقدامات و برنامه‌هایی است که در راستای حفظ این نعمت خدادادی انجام گرفته، گفت: در صورتی‌که سرعت خود را در راستای آگاهی‌سازی و اطلاع‌رسانی، آموزش‌ها، برنامه‌ها، اصلاح الگوی کشت توسط کشاورزان، تجهیز اراضی کشاورزی به سیستم آبیاری نوین، تجهیز کلیه چاه‌ها به کنتور هوشمند و ... بیشتر نکنیم آبی در سفره‌های زیرمینی دشت اسدآباد برای کنترل و حفظ باقی نخواهد ماند و باید در آینده نه چندان دور منتظر مهاجرت و عواقب آن بود.

* راهکار مناسب بهره‌وری منابع آبی

مدیر جهادکشاورزی شهرستان اسدآباد هم در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه در حال حاضر 85 درصد زمین‌های مستعد کشاورزی دشت اسدآباد به سیستم نوین آبیاری مجهز شده‌اند، اظهار کرد: برای آنکه بتوان با وضعیت بحرانی شدن دشت اسدآباد مبارزه کرد، باید به مدیریت یکپارچه منابع آب، داشتن چشم‌انداز مدیریت آب در سال‌های آینده، اصلاح و تغییر روش‌های آبیاری کشاورزی از روش سنتی به روش مدرن، توسعه کشت‌های گلخانه‌ای و صرفه‌جویی در منابع آب در تمام بخش‌ها اقدام به فرهنگسازی کرد.

سقراط بیرنگ، اطلاع‌رسانی و فرهنگسازی بیش از پیش استفاده از روش‌های نوین آبیاری چون آبیاری قطره‌ای، نواری(طیفی)، بارانی، تحت فشار و ... را در شرایط کنونی که با بحران آب مواجه هستیم راهکار مناسب بهره‌وری منابع آبی دانست و گفت: تغییر الگوی کشت و فعالیت مراکز تحقیقاتی در زمینه تولید و معرفی ارقام مقاوم به خشکی و عرضه و معرفی این ارقام به کشاورزان از دیگر راهکارها در مقابله با بحران منابع آب خواهد بود.

* عدم پاسخگویی حفر چاه جدید به علت افت آب‌های زیرزمینی در دشت اسدآباد

مدیر شرکت آب و فاضلاب روستایی شهرستان اسدآباد هم در گفت‌وگو با ایسنا اعلام کرد: در حال حاضر شرکت آب و فاضلاب روستایی اسدآباد دارای 12 هزار مشترک تحت پوشش بوده که میزان مصرف آب شرب روستایی در این شهرستان به ازای هر نفر 220 لیتر بوده و این در حالیست که الگوی مصرف کشور 117 لیتر بوده و میزان مصرف آب شرب روستائیان تحت پوشش آبفار اسدآباد 2 برابر میانگین کشوری است.

احد احدی با اشاره به اینکه میزان بارش‌های امسال شهرستان نسبت به سال گذشته 10 درصد و نسبت به بلندمدت 6 درصد کاهش داشته است، گفت: با توجه به دمای بالای هوا نسبت به سالیان گذشته تبخیر آب بیشتر و روند کاهش سطح آب‌های زیرزمینی به علت اضافه برداشت و بیلان منفی همچنان ادامه دارد و عوامل فوق بر منابع آب‌های سطحی شامل چشمه و قنوات و زیرزمینی شامل چاه‌های دستی و مکانیکی اثرات منفی خواهد داشت.

وی تأکید کرد: در صورت عدم مدیریت منابع آبی در سال‌های آینده با مشکل تأمین آب در شهرستان مواجه خواهیم شد و به طور قطع این امر در مهاجرت مردم از روستاها تأثیرگذار خواهد بود.

احدی‌ با بیان اینکه افت آب‌های زیرزمینی در دشت اسدآباد موجب آن شده که در برخی روستاها دیگر حفر چاه جدید پاسخگو نباشد، یادآور شد: در 15 سال گذشته 45 حلقه چاه حوزه آب و فاضلاب روستایی شهرستان را به علت رانش و افت آب‌های زیرزمینی از دست داده‌ایم و اگر در حوزه آب کوتاهی کنیم فرزندان و آیندگان با مشکل مواجه خواهند شد.

وی با تأکید بر اینکه بیش از 90 درصد آب منابع آبی در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و در صورت ادامه این روند در سالیان آینده با مشکل و چالش‌های عدیده در تأمین آب شرب روستاها مواجه خواهیم شد و آبی برای استخراج وجود نخواهد داشت، افزود: تنها راهکار عبور از بحران آب مدیریت مصرف این مایع حیاتی بوده و نباید این سرمایه خدادادی و ارزشمند به صورت غیراقتصادی و غیراصولی هدر رود و یا صرف محصولات کم‌اهمیتی چون هندوانه و خیار شود.

در پایان اینکه فرصت چندانی برای نجات دشت اسدآباد باقی نیست و ضمن شتاب و سرعت بخشیدن به برنامه‌ها و اقدامات عملیاتی در راستای حفظ سفره‌های آب زیرزمینی باید با همت و تلاش دلسورانه و مسئولانه همه آحاد، جامعه را نسبت به آژیر قرمز بحران افت سطح سفره‌های آب زیرزمینی و پیامدهای آن آگاه کنیم و هر یک از ما از کشاورز و نهادهای اداری و تشکل‌های مردمی به نوبه خود در مدیریت مصرف صحیح آب بکوشیم تا نسل آینده ما را به بی‌تدبیری و عدم مدیریت صحیح منابع آب نکوهش و متهم نکنند.

بدون شک مهمترین گام در حفاظت از منابع آب همکاری کشاورزان و متولیان بخش کشاورزی در راستای اصلاح الگوی مصرف آب در این بخش بوده و مناسب‌ترین و منطقی‌ترین راه برای گذر از بحران‌ها و تنش‌های آبی موجود، اصلاح الگوی مصرف و برنامه‌ریزی صحیح و اعمال روش‌های مدیریتی در بهره‌برداری صحیح از منابع آب موجود در بخش‌های کشاورزی و بخش‌های مختلف خواهد بود.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: 16 اردیبهشت 1397، کدخبر: 97021608242 ، www.isna.ir