سه‌شنبه ۲۸ فروردين ۱۴۰۳ - 2024 April 16 
مردم نمی توانند به شبکه های حکومتی اعتماد کنند
در ابتدای این نشست نعمت الله فاضلی با اشاره به نسبت فرهنگ و زندگی روزمره با شبکه ها گفت: جامعه ی ایران هیچ گاه فرصت ابراز نداشته و منظورم از جامعه گروه های مختلف سنی و قومیتی است. تاریخ گذشته ی ما، تاریخ سکوت است. به این معنا تاریخی بوده که همواره صدای فعالان و تأثیرگذاران از سیاستمداران شنیده می شود ولی صدایی نبوده که از تمام گروه ها شکل گرفته باشد. بر همین اساس هنگامی که شبکه های اجتماعی و موبایلی پدید آمدند در ساختن صدا و شکستن این سکوت تأثیرگذار بوده اند. به نظرم چیزی که سیاستمداران را به وحشت انداخته همین صدایی است که سکوت را شکسته .
او ادامه داد: ما آمادگی و تجربه ی این نوع سیاستگذاری را نداریم که همه بتوانند صدا داشته باشند، منظورم صدای همه ی گروه های اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی است. اینکه بتوانند تجربیاتشان را تفسیر و تبدیل به پیام و نشانه کنند و بعد از طریق شبکه آن را به جامعه ی عمومی سرریز کنند. صدا آن چیزی است که در حوزه ی عمومی شکل می گیرد و تبدیل به آگاهی می شود.
او با اشاره به تعریف واقعیت بیان کرد: پیتر برگر در کتابش ایده ی مهمی را مطرح می کند. اینکه واقعیت در زندگی اجتماعی چیست و می گوید چه می شود که کسی آن را می شناسد. واقعیت همان آگاهی ، تشخیص ، تفسیر و توجه کردن به مردم است نه نخبگان، سیاستگذاران و حتی روزنامه نگاران. واقعیت آن آگاهی ، معرفت و شناسایی مردم در روال عادی زندگی است که به آن می رسند.
فاضلی تأکید کرد: دانش دانشمندان می تواند واقعیت باشد اگر در امتداد آن واقعیت حوزه ی عمومی باشد نه برعکس. در واقع واقعیت آن چیزی است که مردم در زندگی روزمره برساخت می کنند. حال سوال این است که چرا تلگرام و شبکه های اجتماعی امروز آن قدر حساسیت ایجاد کردند؟ چرا نیروی قاهره ی حکومت قادر نیست با فیلتر کردن آن و مداخله ی خود در ارتباط مردم اثرگذار باشد. در اینجا دخالت به معنای تجاوز به حریم خصوصی است. اینکه حکومت در این چهل سال مصحلت های خود را به مصلحت زندگی مردم نام گذاری کند یک بحران است. این مصلحت های حکومت جزء آن واقعیت نیست و می تواند جزء بایدهای یک نظام باشد.
این عضو هیأت علمی با توضیح درباره ی مزایای پیام رسان های موبایلی گفت: مردم از طریق شبکه های موبایلی ساحت های زندگی را تجربه می کنند. شبکه ها فقط آدم ها را به هم وصل نمی کنند چرا که قبل از اینها تلویزیون، روزنامه، کتاب و مجلات هم این کار را می کردند. مردم از طریق شبکه ها آن ساحت های وجودی زیسته ی زندگی را برساخت می کنند و امکان دیدن، لمس کردن و زیست کردن لحظه های زندگی از طریق شبکه ها شکل می گیرد. سیاست قادر نیست اینها را درک کند.
فاضلی با اشاره به دلایل پیوند زندگی مردم با شبکه های اجتماعی توضیح داد: در تلگرام احساس امنیت ، صداقت و آرامش که جزء ویژگی های زیست جهان است کاملا احساس می شود و این مفاهیم جزء ویژگی های زندگی روزمره ی آدمیان است. پس با این ویژگی ها که در شبکه های اجتماعی و پیام رسان های موبایلی است نمی توان مردم را رصد کرد. مردم نمی توانند به شبکه های حکومتی اعتماد کنند چون حکومت نظارت و رصد می کند. حتی هرچه قدر حکومت تضمین کند که سعی می کنیم نظارت نکنیم ولی تأثیرگذار نیست. چیزی که تلگرام را مسأله دار می کند ناعقلانیت آن است. عرصه ی زندگی روزمره، عرصه ی عواطف و کنش های احساسی، عرصه ی تجربه ، آزمون و خطاست این عرصه ها عقلانیت ، سیستمی و سیاسی نیست.
او ادامه داد: وقتی می گوییم از شبکه های حکومتی استفاده کنید این شبکه ها قادر نیستند وجود آدمی را آن طور که هست تجربه و ابراز شود. حکومت می خواهد عقلانیت را آن طور که خود می خواهد ترویج دهد. دلیل دیگر برای پیوند مردم با تلگرام این است که این پیام رسان شبکه و ارتباط است، اسم دیگر ارتباط انسان است. انسان ها از طریق گفت وگو و تعامل زندگی را زیست پذیر می کنند. بیرون از ارتباط، معنایی نیست. تلگرام روی وجود ایستاده است و یک بازیچه نیست. شاید برخی از سیاستگذاران آگاه نیستند. برای همین باید آگاه شوند که مسأله ی تلگرام نرم افزار نیست بلکه تلگرام و شبکه های اجتماعی یک ارتباط هستند.
این عضو هیأت علمی با طرح یک سوال گفت: چرا حکومت هر چه قدر تلاش می کند جامعه در راستای اقدامات آن همدل نمی شود؟ چون تلاش هایش واقع بینانه نبود. چون ساحت های وجود انسان ارتباط است. به همین خاطر شبکه ها را نمی توان به خاطر مصالح مصلحتی به حاشیه راند. اگر حاکمیت مایل است امنیت و مسائل اقتصادی توسط جامعه اش تهدید نشود منطق برساخت زندگی را در زندگی ایرانی ها فهم کند و اگر آن منطق را فهمید بعد با سیاستگذاری واقع گرایانه پیش برود.
او انتقاد کرد: در این زمینه فقط حکومت مقصر نبوده است. خیلی از دانشگاه ها و پژوهشگاه های ما هم تلاشی نکردند تا جلسات، نشست ها و کتاب هایی را در مورد نحوه ی تعامل و عاملیت این موضوع فهم پذیر کنند. تقصیر از دانشجویان علوم انسانی و علوم اجتماعی بوده که در این سال ها زبان گویایی برای زیست جهان که آن را تبدیل به یک زبان مشترک کند نداشته اند.
نظام همه ی پیام رسان های خارجی را محدود نکرده است
به گزارش شفقنا رسانه مهدی فضائلی، مدیر سابق خبرگزاری فارس با انتقاد به حرف های فاضلی گفت: اینکه آقای دکتر می گویند این نظام ۴۰ سال نتوانسته مصالح خود را دیکته کند و جامعه با آن همدل نبوده است برایم جای تعجب دارد. نظامی که نتوانسته این کار را بکند چطور از روز اول پیروزی انقلاب اسلامی، کارآمدترین کشورها نتوانسته اند خدشه ای به این نظام وارد کنند؟ این نظام بدون همراهی مردم چطور توانسته دوام بیاورد؟ جنگ هشت ساله را چه کسی اداره کرده است؟ چهل سال ما انتخابات داریم و انتخابات ما جزء مواردی بوده که مردم مشارکت زیادی داشته اند. چه کسی مردم را به پای صندوق های رأی دعوت کرده است؟
او ادامه داد: درست است که در بخش هایی نظام نتوانسته به طور کامل و جامع عمل کند اما ما در همین جریانات اخیر دیدیم که خود مردم پایان بخش حوادث ناگوار بودند. در جای دیگری آقای دکتر بیان کردند که تلگرام برساخت آگاهی دارد و نظام نمی خواهد آگاه شود. آیا دوروف عاشق ایران شده و خواسته با تلگرام ما را آگاه کند؟ و آیا ایشان به عنوان منجی ظهور کرده که خدمات بهتری به ما ارائه دهد؟ باید کمی فراتر از این به کشور نگاه کرد. شما ببینید همین نظام مناظراتی را برگزار می کند که شاید جدی ترین ضعف ها برای خود نظام باشد. پس اگر نخواهند مردم آگاه شوند چرا چنین مناظراتی برگزار می کند؟
فضائلی با اشاره به مزیت های پیام رسان های داخلی تأکید کرد: ادعا کردند مردم به پیام رسان سروش اعتماد نکردند. این را بدانید که تا همین الان این پیام رسان با همه ی کاستی ها و نواقصش بالای ده میلیون کاربر دارد. این درست است که برخی از افراد و شهروندان نگران این هستند که به هیچ پیام رسان دیگری دسترسی نداشته باشند ولی نظام همه ی پیام رسان های خارجی را محدود نکرده است. الان شهروندان می توانند از واتس آپ استفاده کنند.
این فعال رسانه ای ادامه داد: به نظرم تلگرام یک تکنولوژی نیست بلکه یک برند است. برای همین مشکل نظام با تکنولوژی نیست. اگر مشکل نظام با تکنولوژی بود مگر مکالمات ، پیامک و صحبت های مردم را نمی توان با تلفن شنود کرد؟ در حالی که این امر امکان پذیر است ولی مردم نگران نیستند و هر حرف و نوشته ای را از طریق این ابزارها رد و بدل می کنند. معتقدم اگر یک پیام رسان داخلی بتواند نیاز ارتباطی مردم را فراهم کند حتما به سمت آن خواهند رفت.
تعهدات تلگرام به ایران مورد بحث قرار گیرد/ حق داریم از واقعیت ها آگاه شویم
به گزارش شفقنا رسانه در ادامه ی این نشست حسن نمک دوست گفت: من می خواهم دو برداشت از این اتفاق ها بگویم. اول اینکه از فیلترینگ مفهومی شبیه سانسور تلقی می شود. به این معنا که در سطح جامعه چنین تصوری است که مردم از داشتن اطلاعات محروم شدند. حق بدهیم این برداشت وجود دارد و وسیع هم بوده است. متنی که روحانی چند روز پیش منتشر کرد با این برداشت کاملا سنخیت دارد. هر چند من به درست و غلط بودن این برداشت کاری ندارم. برداشت دیگر مفهوم محافظت است. یعنی تلگرام به طور خاص تهدیداتش را متوجه ملت کرده ، برای همین ما می خواهیم جلوی پیام رسانی را بگیریم که برای مردم مشکل زا بوده است. در صحبت های هر دو بزرگوار این دو برداشت وجود داشت.
او افزود: من جزء کسانی بودم که هیچ نگرانی در مورد برداشت اول ندارم چراکه معتقدم در تمام تاریخ رسانه های اجتماعی که آخرش به همین پیام رسان های موبایلی ختم می شود، فیلتر شدن معنایی ندارد و این تصور که می توان به کمک سانسور و فیلتر جلوی توسعه ی مناسبات انسان ها را گرفت منتفی شده و امکان پذیر نیست. فرض کنید چهل میلیون کاربر به پیام رسان سروش یا هر پیام رسان داخلی دیگری هم کوچ کنند و همان کاری که ما در تلگرام انجام می دادیم از گذاشتن هر نوع متن ، اهانت ، تعریف و … بتوانیم در همان پیام رسان داخلی هم این کارها را انجام بدهیم خیلی خوب است اما آنجا این سوال مطرح است، واقعا کسی در آنجا کاری به ما نخواهد داشت؟ آیا سروش هم مثل تلگرام خواهد بود؟
نمک دوست گفت: اگر رویکرد اول را داریم باید فکر کنیم در ساحت دوم. اینکه مسئولانه احساس نگرانی در مورد ارز مجازی تلگرام می شود و اینکه تلگرام امکانی را فراهم می کند که ارزهای زیادی از کشور خارج شود. طبیعی است که این اظهار نگرانی واقعی است ولی به نظرم این موارد باید کاملا به صورت کارشناسانه بحث شود و جامعه یک به یک اقناع شوند و بعد از اقناع خودش تصمیم گیری کند. اما اگر قبل از توضیح و اجماع تصمیم گرفته شود در بافت امروزی هر پیام رسانی فیلتر شود جامعه آن را نمی پذیرد. من منکر آن نگرانی نیستم ولی جامعه نمی پذیرد.
مدیر آموزشی همشهری با اشاره به نحوه ی برخورد با فیلتر شدن تلگرام گفت: مهم ترین عامل کوچ مردم به تلگرام فیلتر شدن سایر امکانات بود. تجربه زیسته ی من این است که وقتی همه ی امکانات فیلتر بود تگرام فیلتر نبود. در حال حاضر در این چند ماهه ی گذشته ما مدام می شنویم که تلگرام و مدیر آن تعهداتی داشته و به آن عمل نکرده است. این رویکرد قابل بحث است ولی چرا الان این اخبار را می شنویم تعهداتش چه بوده است؟ چه خدماتی را ارائه می کرد؟ مسأله این است که ما نباید در انتهای خط پی به واقعیت ها ببریم. ما به عنوان شهروند حق داریم از ابتدا از واقعیت ها آگاه شویم.
او ادامه داد: من منکر خطرات تلگرام نیستم ولی شیوه ی برخورد با آن منصفانه نیست. آیا مناسبات مالی بین تلگرام و نظام جمهوری اسلامی بود؟ همه ی اینها سوال هایی است که قابل بحث است. نمی شود پدیده ها را پنهان نگه داشت و سر بزنگاه به عنوان دانای کل وارد عرصه شد. این نوع نگاه به جهان امروز سازگار نیست. روشی که ما اتخاذ کرده ایم به هیچ وجه قابل اقناع کردن نبوده است.
او با انتقاد به فیلتر شدن رسانه های اجتماعی گفت: در حال حاضر خودم نمی دانم که وقتی در تلگرام حضور دارم آیا مجرم هستم یا خیر؟ ما چند سال پیش در مورد خطرات سریال های ماهواره ای بسیار صحبت می کردیم که آن سریال ها جنبه های منفی زیادی دارند ولی الان دیگر کسی آن صحبت ها را نمی کند چون پذیرفته ایم که این رسانه جزء لاینفک زندگی شده است. ما باید این را بدانیم از لحظه ای که کامپیوتر را روشن می کنیم این سیستم می تواند به تمامی رفتارهای ما دسترسی پیدا کند و قابل رهگیری است. پس هر کجا برویم این امکان وجود دارد. بهترین راه این است که جامعه را آگاه کنیم به اینکه وقتی به سراغ اپلیکیشن ها می روند امکان رهگیری و کشف سلیقه وجود دارد.
او مثال زد: مثلا همین اپلیکیشن اسنپ که در حال حاضر با حفظ تمام مسیرهای رفت و برگشت شهروندان تمام سلیقه های افراد جامعه را در دست دارد و به نظرم این قاعده ی بازی است و آنان که خدمات رایگان می دهند بیشتر به سمت آنها میل می شود.
نمک دوست انتقاد کرد: شاید یک جا بتوان با تلگرام مذاکره کرد ولی مسأله ی مهم تر در حال حاضر نصب و استفاده ی مردم از فیلترشکن ها است که کجا می توان با فیلترشکن وارد مذاکره شد. از کجا معلوم که فیلترشکن به تمام محتواهای ما دسترسی پیدا نکرده باشد و امنیت آن بالا باشد. ما هیچ راهی جز سواد رسانه ای نداریم که مردم خودشان درباره ی انتخاب هایشان تصمیم بگیرند.
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از خبرگزاری شفقنا ، تاریخ انتشار: 18 اردیبهشت 1397، کدخبر: 564291 ، www.fa.shafaqna.com
