شعار سال: مصرف روغن‌های گیاهی با توجه به افزایش جمعیت کشور و تغییر الگوی غذایی مردم در حال افزایش است. نیاز به واردات بخش اعظم روغن خوراکی مصرفی در کشور و تداوم این روند، ضرورت سنجش امکانات و پتانسیل آب و برنامه‌ریزی جامع برای توسعه کشت دانه‌های روغنی را بیش از پیش مورد تأکید قرار می‌دهد. در حال حاضر ارتقای ضریب خوداتکایی در زمینه تولید روغن خوراکی مورد نیاز کشور به عزمی ملی تبدیل شده است. با توجه به اهمیت تأمین امنیت غذایی، اجرای برنامه‌های توسعه‌ای و اعمال سیاست‌های حمایتی جهت کشت دانه‌های روغنی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این ارتباط ظرفیت‌های لازم در بخش کشاورزی جهت افزایش تولید دانه‌های روغنی و فرآوری در کشور وجود دارد و با برنامه‌ریزی و به‌کارگیری بهینه امکانات و نیروهای موجود می‌توان درصد بالایی از وابستگی به واردات روغن را کاهش داد؛ بنابراین برنامه‌های توسعه کشت و افزایش عملکرد در واحد سطح گیاهان روغنی نظیر کلزا، سویا، آفتابگردان، کنجد، بادام زمینی و پنبه دانه، افزایش تولید دانه‌های روغنی از طریق ارتقای عملکرد در واحد سطح از طریق روش‌های مختلف به‌نژادی و به‌زراعی، رفع تنگناهای تولید برای جایگزینی مناسب این گیاهان در الگوی کشت مناطق مختلف همراه با افزایش سطح کشت با توجه به ویژگی‌های طبیعی، اقلیمی، اقتصادی و اجتماعی هر منطقه و همچنین جلوگیری از افزایش بی‌رویه و غیرضروری مصرف سرانه روغن در قالب الگوی تغذیه مناسب می‌تواند مد نظر دست‌اندرکاران و کارشناسان مربوطه قرار گیرد. تحقق اهداف موردنظر در توسعه کشت دانه‌های روغنی کشور مستلزم رعایت الزامات در زمینه مباحث فنی کاشت، داشت، برداشت و پس از برداشت این محصولات است که از طریق بهینه‌سازی فناوری‌ها و ارتقای سطح کیفی و کمی منابع انسانی و سخت‌افزارهای مرتبط با بخش صورت می‌پذیرد. توجه به شرایط اکولوژیک منطقه و کشاورزی پایدار، وجود قوانین و آیین‌نامه‌های لازم، دسترسی به‌موقع نهاده‌ها، اعمال سیاست‌های حمایتی مناسب نظیر دین و قیمت مناسب تضمینی، تأمین نیازهای مالی، عدم دخالت واسطه‌ها، تقویت تشکل‌های کشاورزی، شناخت و به‌کارگیری شیوه‌های نوین و مناسب تولید، دسترسی به ادوات و تجهیزات مناسب و توسعه و ارتقای روایت‌های تحقیقاتی و خدمات ترویجی می‌تواند در دستیابی به اهداف فوق بسیار مفید واقع شود. در همین راستا چندی پیش محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی، با اشاره به افزایش سه برابری تولید دانه روغنی کلزا اظهار داشت: تولید کلزا از ۶۰ هزار تن در سال ۹۵ به ۱۸۰ هزار تن در سال ۹۶ افزایش یافت و براساس پیش‌بینی‌ها تولید این محصول در سال جاری با رشد دو برابری به حدود۳۵۰ هزار تن می‌رسد.

پیش‌بینی تولید 350هزار تن کلزا در سال جاری

علیرضا مهاجر، مجری طرح خودکفایی دانه‌های روغنی وزارت جهاد کشاورزی، نیز در مورد میزان تولید دانه‌های روغنی در کشور گفت: خوشبختانه با حمایت‌های دولت توانستیم میزان تولید را طی سال‌های اخیر به حد قابل قبولی برسانیم. در سال ۹۴ میزان تولید کلزا در کشور ۴۶ هزار تن بود و امسال پیش‌بینی می‌شود این عدد از مرز ۳۰۰ هزار تن بگذرد و احتمالاً به ۳۵۰ هزارتن برسد. این تفاوت ۵۰ هزارتنی، به دلیل بحث چند روز آینده اقلیم و مسائلی که در این زمینه اتفاق می‌افتد، وجود دارد. کشت این محصولات از بهار آغاز و کشت آن‌ها در پاییز انجام می‌شود. بیش از ۵۵۰ هزار تن تولید کل دانه‌های روغنی در کشور است و حدود ۲۰۰ هزار تن پیش‌بینی تولید سایر دانه‌ها برای سال ۹۷ است.

وی در مورد واردات دانه‌های روغنی و روغن به کشور نیز گفت: براساس آمار گمرک سال گذشته بیش از دو میلیون و ۳۵۵ هزارتومان دانه روغنی، یک میلیون و ۲۷۵ هزارتن روغن خام و یک میلیون و ۳۵۶ هزار تن کنجاله وارد کشور شده است. همچنین پیش‌بینی می‌شود ۱۶تا ۱۸ درصد نیاز کشور در داخل تأمین شود که حدود ۴۴۰ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی برای کشور به دنبال خواهد داشت.

مهاجر در پاسخ به این‌که با توجه به حجم بالای واردات روغن به کشور نیز به نظر می‌رسد دولت باید توجه بیش‌تری به این مسأله داشته باشد، اظهار داشت: بله. بیش‌ترین واردات ما در حوزه کشاورزی مربوط به دانه‌های روغنی، روغن و کنجاله است که وابستگی در این حوزه به نظر ما فاجعه هست. متأسفانه عمده روغن‌های وارداتی به کشور از کیفیت لازم برخوردار نیستند و به گفته کارشناسان بیش‌تر بیماری‌های قلبی و عروقی ناشی از روغن‌های بی‌کیفیت است.

وی در ادامه افزود: رهبر معظم انقلاب امسال را سال حمایت از تولید داخل نام‌گذاری کرده‌اند و همواره بر خودکفایی در محصولات کشاورزی تأکید می‌کنند، ولی با این حال به نظر می‌رسد اقدامات انجام شده چندان در این راستا نیست. ما اگر به فرمایشات مقام معظم رهبری توجه کنیم، بسیاری از این مسائل را نخواهیم داشت. بنده به واسطه فرمایشات مقام معظم رهبری در توجه به اقتصاد مقاومتی مسئولیت این طرح را قبول کردم و اگر امسال دانه‌های روغنی به صورت مطلوب خریداری و مطالبات کشاورزان تسویه نشود، بود و نبود من خیلی فرقی نخواهد داشت. نمی‌شود به کشاورز قول داد اما به آن عمل نکرد. در کشوری که این همه تنش برای ارز وجود دارد، باید کاری کرد که ارز کمتری از آن خارج شود و حتی باعث ارزآوری شد.

مهاجر در پاسخ به این‌که با توجه به تنگناهای دولت، رویکرد دولت در مقابل خودکفایی طرح دانه‌های ر وغنی را منطقی می‌دانید یا خیر، اظهار داشت: معتقدیم توجه لازم به این امر صورت نمی‌پذیرد؛ نیاز کشور را در داخل می‌توان با کیفیت بسیار مطلوب‌تر تأمین کرد، ضمن این‌که ایجاد اشتغال و ثروت، ممانعت از خروج ارز از کشور، تأمین امنیت غذایی و سلامت جامعه از دیگر نتایج این اقدام است و با توجه به مزیت خدادادی کشور در بخش کشاورزی، محصولات ما قابل رقابت در کیفیت با انواع خارجی هستند و برای توسعه تکنولوژی، تولید و صادرات و ارزآوری می‌توان برنامه‌ریزی کرد. مجری طرح خودکفایی دانه‌های روغنی وزارت جهاد کشاورزی در مورد افزایش اندک نرخ خرید تضمینی کلزا در سال 97 گفت: اگر مسئولان نرخ خرید تضمینی را به اندازه کافی افزایش ندهند، در خرید تعلل کنند و پول کشاورزان پرداخت نشود، احتمالاً طرح دانه‌های روغنی با شکست مواجه می‌شود. به هر حال دستاوردهایی که در حوزه خودکفایی دانه‌های روغنی به‌دست آمده، دستاوردهای ارزشمندی است و باید دولت تلاش کند این دستاوردها از دست نرود.

لابی واردکنندگان روغن برای شکست طرح خوداتکایی

عضو شورای مرکزی خانه کشاورز هم ضمن انتقاد شدید از افزایش سه درصدی نرخ خرید تضمینی کلزا، گفت: به تبع این اتفاق انگیزه کشاورزان کاهش می‌یابد و ما شاهد ورود روغن‌های مختلف به کشور خواهیم بود. مسعود اسدی در واکنش به اعلام رسمی نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی، عدم تغییر نرخ گندم و افزایش سه درصدی قیمت کلزا نسبت به سال گذشته، اظهار داشت: ما قبلاً پیش‌بینی کرده بودیم که دولت با طولانی کردن روند اعلام نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی، قصد انجام تخلف دارد و نمی‌خواهد نرخ خرید را به اندازه تورم افزایش دهد. وی تصریح کرد: حتی اگر از عدم تغییر نرخ خرید تضمینی گندم با توجه به بهانه‌های مختلفی که اعلام کرده‌اند، چشم‌پوشی کنیم؛ آیا هیچ دلیلی وجود دارد که دولت نرخ خرید محصول استراتژیکی مانند کلزا را فقط سه درصد افزایش دهد؟ آن هم در شرایطی که ما وابستگی بسیار شدیدی در زمینه واردات روغن داریم و بحث امنیت غذایی کشور مطرح است؟ عضو شورای مرکزی خانه کشاورز اضافه کرد: در سال حمایت از تولید داخل و کالای ایرانی، آیا سیاستی که دولت پیش گرفته منطقی است؟ به تبع این اتفاق انگیزه کشاورزان کاهش می‌یابد و ما شاهد ورود روغن‌های مختلف خارجی به کشور خواهیم بود. اسدی تأکید کرد: ما به دولت هشدار می‌دهیم در سال حمایت از تولید داخل، به شعارهایی که می‌دهد عمل کند، نه این‌که اقداماتش در تضاد با حرف‌هایی که می‌زند باشد. این کارها به زیان منافع ملی کشور است. وی با اشاره به لابی واردکنندگان روغن و نقش پررنگ آنان در این زمینه اضافه کرد: ما از دولت انتظار نداشتیم تحت تأثیر این مباحث قرار بگیرد و به ویژه در نرخ کلزا حتماً باید تجدیدنظر شود تا طرح خوداتکایی دانه‌های روغنی شکست نخورد.

در شرایط کنونی نه تنها از تولید داخلی حمایت نمی‌شود، بلکه اصلاً به آن توجه هم نمی‌شود

علی‌قلی ایمانی نیز تصریح کرد: سال ۸۳ نیز چنین اتفاقاتی افتاد و ضریب خوداتکایی دانه‌های روغنی را که به ۱۷ درصد رسیده بود تحت تأثیر قرار داد و به دو درصد رساند که البته طی سال‌های اخیر این عدد دوباره در حال رشد است. آیا قرار است برای گندم نیز دوباره همین ماجرا تکرار شود. ایمانی افزود: مقام معظم رهبری در سال جاری بر حمایت از کالای ایرانی تأکید کرده‌اند؛ اما متأسفانه در شرایط کنونی نه تنها از تولید داخلی حمایت نمی‌شود، بلکه اصلاً به آن توجه هم نمی‌شود. تولید داخل تنها شامل خودرو و کالاهای صنعتی نیست، بلکه اصلی‌ترین محور آن بخش کشاورزی است. وی با اشاره به برداشت 5/1 میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی برای اشتغال روستایی تصریح کرد: دولت در حالی از محل این منابع برای اشتغال‌زایی در روستاها تسهیلات پرداخت می‌کند که اقدامات اخیر دولتمردان سبب نارضایتی کشاورزان شده و ممکن است منجر به از بین رفتن اشتغال آنان شود. کشاورزی از محورهای اصلی اشتغال در روستاها است و ما بهتر است به جای این‌که به فکر ایجاد مشاغل جدید باشیم، مشاغل فعلی را حفظ کنیم. ظرفیت بسیاری از دامداری‌ها و مرغداری‌های ما به دلیل عدم حمایت خالی مانده، در حالی که اگر به خوبی حمایت انجام می‌شد نیازی به واردات نبود.

روغن‌های بی‌کیفیت وارد کشور می‌شود

مدیرعامل بنیاد تعاون سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به وابستگی کشور در زمینه روغن گفت: در این زمینه سالانه حدود ۹۰ درصد دانه‌های روغنی یا روغن‌های بی‌کیفیت وارد کشور می‌شوند و تنها حدود هفت درصد نیاز در داخل تأمین می‌شود. مجید خراسانی گفت: پیشنهاد ما این است که کل کشت دانه‌های روغنی را مردم انجام دهند و حاکمیت وارد این کار نشود که شغل مردم به خطر بیفتد؛ اما مسأله این است که مردم قبل و بعد این مسأله را نمی‌توانند مدیریت کنند. وی افزود: بنابراین پیشنهاد می‌دهیم زنجیره بین کشت و انتقال به کارخانجات روغن‌کشی و بازار فروش توسط شرکت‌های تسهیلگر به‌طور کامل اداره شود. مدیرعامل بنیاد تعاون سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با اشاره به این‌که هم‌اکنون بیش از نیاز کشور کارخانه روغن داریم، تصریح کرد: این خودش یک سوال است که چرا این همه کارخانه روغن در کشور وجود دارد. خراسانی ادامه داد: برای وارد کردن، کارخانه روغن نیاز است که ادعا شود برای این کارخانه روغن وارد می‌شود که این امر باید اصلاح شود. همچنین ضروری است زنجیره توسط شرکت‌های تسهیلگر با حمایت حاکمیت عملیاتی شود. وی تصریح کرد: خبر نگران‌کننده‌ای که شنیده‌ایم این است که خرید تضمینی دانه‌های روغنی را قرار است تعدیل کنند یا تحت تأثیر قرار دهند؛ اگر اعتبارات خرید تضمینی در بودجه ۹۷ عملیاتی نشود، این امر به معنای واردات روغن است. خراسانی با اشاره به این‌که در بودجه سال آینده باید مسأله حمایت از کشاورزان رعایت و در این مسأله دقت شود، گفت: پیشنهاد ما این است که در یک دوره پنج ساله مجلس دولت‌ها را موظف به خرید دانه‌های روغنی کند که اگر این اتفاق رخ ندهد، کشاورزان به کشت محصولات غیر استراتژیک روی می‌آورند.

کشاورزان خواهان خرید تضمینی با قیمت مناسب پرداخت به موقع وجه هستند

دلاور حیدرپور، رئیس جهاد کشاورزی مازندران، نیز تعیین نرخ خرید تضمینی پیش از شروع کشت محصول را بهترین عامل انگیزشی برای کشاورزان دانست و افزود: نگران بودیم که اگر تا پایان برداشت نرخ تضمینی اعلام نشود، انگیزه کشاورزان به توسعه کشت این محصول از بین برود. رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران گفت: با توجه به رویکرد حمایتی دولت و وزارت جهاد کشاورزی از افزایش سطح زیر کشت دانه روغنی کلزا، خرید تضمینی با قیمت مناسب و مورد رضایت کشاورزان و پرداخت به موقع وجه خرید تضمینی مورد تأکید است.

توسعه کشت دانه‌های روغنی مستلزم ایجاد بسترهای مناسب است

علی خان‌محمدی، مدیرعامل مجمع خبرگان کشاورزی، نیز در مورد تولید دانه‌های روغنی در کشور گفت: توسعه کشت دانه‌های روغنی مستلزم ایجاد بسترهای مناسب است. همچنین پایداری تولید از واجبات است. باید هدفی بلندمدت تعیین و بر اساس آن حرکت کرد تا بتوانیم در تولید محصولات از جمله دانه‌های روغنی به خودکفایی برسیم. در همین راستا باید به مکانیزاسیون، شرایط آب و هوایی منطقه کشت و نیز درآمد کشاورزان توجه کنیم. با برنامه‌ریزی روی موارد گفته شده می‌توان به پایداری تولید رسید. از جمله مشکلات در تولید دانه‌های روغنی این است که در هنگام برداشت 30 درصد از محصول را از دست می‌دهیم که برای جلوگیری ازین امر باید تمهیدات مناسب اندیشیده شود. مدیرعامل مجمع خبرگان کشاورزی با گلایه از عدم افزایش نرخ خرید تضمینی کلزا متناسب با تورم 10 درصدی اعلام شده از سوی مسئولان گفت: افزایش سه درصدی نرخ خرید تضمینی کلزا سبب می‌شود کشاورز روزبه‌روز فقیرتر و کشور نیز از خودکفایی در تولید دانه‌های روغنی دور شود؛ لذا لازم است مسئولان به هنگام اعلام نرخ خرید تضمینی به گونه‌ای حرکت کنند که کشاورزان به آینده دلگرم شوند. اقتصاددانان باید بررسی کنند که چرا تنها یک‌هزار ریال به نرخ خرید تضمینی کلزا اضافه شده است. باید توجه داشت که بخش اعظم روغن‌های وارداتی تراریخته است و اگر ما در تولید دانه‌های روغنی در کشور به خودکفایی برسیم، از سلامت محصول نهایی اطمینان بیش‌تری خواهیم داشت. وی در ادامه افزود: با استفاده از بالابردن نرخ خرید تضمینی، شیوه‌های مختلف خاک‌ورزی و استفاده از بذرهای باکیفیت می‌توان میزان تولید و بهره‌وری را بالا برد و به کشاورزان کمک کرد. باید طوری برنامه‌ریزی کنیم که در بدترین شرایط هم تولید خوبی داشته باشیم. خان محمدی اظهار کرد: دستگاه‌های مختلف باید با تمام توان به وزارت جهاد کشاورزی کمک کنند تا این وزارتخانه بتواند در راستای توسعه کشت دانه‌های روغنی حرکت کند.

 اعلام دیرهنگام نرخ جدید خرید تضمینی کلزا با افزایش کمتر از پنج درصدی علاوه بر بی‌توجهی به مصوبه مجلس در باره ضرورت افزایش سالانه بر اساس نرخ تورم، سبب بی‌انگیزگی کشاورزان و احتمال عقب گرد دوباره سطح زیر کشت این محصول پس از چند سال می‌شود؛ اشتباهی که در اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 سبب شد تا سطح زیر کشت کلزا در مازندران از 40 هزار هکتار به یک دهم کاهش یابد، ولی با نگاه ویژه دولت یازدهم، کشاورزان دوباره انگیزه یافتند و سطح زیر کشت را چندین برابر افزایش دادند.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار 30 اردیبهشت 97، کد مطلب: 44162، www.sabzineh.org