شعارسال: شیوع چاقی کودکان در طول 3 دهه گذشته به‌طور جهانی افزایش ‌یافته و در ایالات‌متحده، بیش از 30 درصد کودکان در حال حاضر دارای اضافه وزن یا چاقی هستند (1). در انگلستان داده‌های برنامه ملی اندازه‌گیری‌های کودکان (2011-2012) نشان می‌دهد که از میان افراد 4 تا 5 ساله، 22.6 درصد از افراد دارای اضافه وزن یا چاقی هستند و به 33.9 درصد از کودکان 10-11 ساله افزایش یافته است (2) و یک روند افزایش شیوع در پنج سال گذشته در گروه سنی بالاتر وجود دارد (3). ایران نیز یکی از کشورهای رو به رشد روند چاقی کودکان است و بر اساس یک مطالعه ملی ایرانی که در 30 استان اجرا شد، شیوع اضافه وزن، چاقی و چاقی شکمی به ترتیب 9.7٪، 11.9٪ و 19.1٪ در کودکان و نوجوانان 6-18 ساله گزارش شد (4)؛ بنابراین، چاقی کودکان به‌عنوان یکی از جدی‌ترین چالش‌های بهداشت جهانی در قرن 21 در نظر گرفته می‌شود (5) و می‌تواند امید به زندگی را با 2 تا 5 سال کاهش دهد (6).

کودکان چاق پس از سنین 6 سال، بدون در نظر گرفتن وضعیت چاقی والدین، بیش از 50 درصد احتمال چاقی را در بزرگ‌سالی دارند. 80 درصد کودکانی که در سن 10 تا 15 سالگی اضافه وزن داشته‌اند، در سن 25 سالگی چاق بودند. چاقی در کودکان زیر 8 ساله که به بزرگ‌سالی ادامه می‌یافت نیز با چاقی شدید بزرگ‌سالی همراه است (7). افزایش عوارض چاقی به شکل بیماری‌های مزمن، بار اقتصادی و اجتماعی زیادی را به جوامع بشری تحمیل کرده و به‌عنوان اپیدمی قرن حاضر و یکی از مهم‌ترین معضلات سیستم‌های سلامتی، خود را مطرح کرده است (8) و این اپیدمی جهانی در کشورهای درحال‌توسعه و به‌خصوص کودکان از شدت و سرعت بالاتری برخوردار است (9).

عوامل تعیین‌کننده چاقی کودکان شامل عوامل فردی از جمله عوامل بیولوژیکی، اجتماعی و رفتاری می‌شوند که تحت تاثیر محیط خانواده کودک بوده که به‌نوبه خود در زمینه محیط اجتماعی قرار دارد (10). برخی از علل چاقی کودکان، مشاهده بیش‌ازحد تلویزیون، فعالیت بدنی کم، مصرف بیش‌ازحد نوشابه‌های شیرین شده با شکر، تغذیه با شیر خشک در نوزادی، عدم خواب، سیگارکشیدن مادر در دوران بارداری و رشد سریع اولیه هست (11). از دیگر مواردی که در مورد افزایش شیوع اضافه وزن و چاقی کودکان اشاره شد، سبک زندگی کم‌تحرک و کاهش فعالیت بدنی در سال‌های اخیر است. در مطالعه‌ای که توسط کلیشادی و همکاران انجام شد، نتایج حاکی از آن بود که فعالیت بدنی با افزایش سن کودک کاهش می‌یابد و در بین دختران کمتر از پسران است. همچنین، شیوع چاقی در میان کودکان و نوجوانان با فعالیت بدنی پایین بیشتر می‌شود. در این مطالعه، در مجموع، 48/23 درصد از شرکت‌کنندگان در مطالعه از نظر فیزیکی غیرفعال بودند (12). برای مقابله با اضافه وزن و چاقی کودکان استراتژی‌های مختلفی انجام می‌شود، ولی آنچه حائز اهمیت است پیشگیری از چاقی از دوران قبل از بارداری آغاز می‌شود. به‌طور مثال، سوءتغذیه مادر در دوران پیش از بارداری رونویسی از ژن صرفه‌جو که ژن درگیر در حفظ چربی است، می‌شود (13). شواهد حاکی از آن است که مادران مبتلابه سوءتغذیه در دوران اولیه بارداری دارای نوزادانی بودند که بعد در زندگی وزن و دور کمر بالاتری داشتند. علاوه بر این، افزایش وزن بیش‌ازحد مادر و یا چاقی در طول بارداری با چاقی در کودکان همراه است. درواقع، BMI بالاتر مادر، با افزایش خطر ابتلا به چاقی در فرزندان همراه است، حتی اگر با وزن طبیعی به دنیا آمده باشند (14). با توجه به مباحثی که در مقدمه این مقاله در مورد شیوع، علل، عوامل و پیامدهای چاقی کودکان و نوجوانان مطرح شد، به بررسی استراتژی‌های موثر در کاهش اضافه وزن می‌پردازیم.

چاقی کودکان و نوجوانان؛ سیاست‌های پیشگیری و کنترل

سیاست‌های مختلفی از خانواده تا جامعه برای پیشگیری و کنترل چاقی و اضافه وزن مورداستفاده قرار می‌گیرند. محیط خانوادگی بر رفتار کودک بسیار موثر است، لذا والدین فرصتی بی‌نظیر برای ارتقای رفتارهای تغذیه سالم و تشویق فعالیت بدنی در میان فرزندان خود دارند. مداخلات مبتنی بر خانواده برای ایجاد رفتارهای تغذیه سالم و سبک زندگی باید در اوایل دوران کودکی آغاز شود (13). دو بررسی سامانمند اهمیت دخالت والدین در موفقیت مداخلات خانواده را برای جلوگیری و درمان چاقی مشخص کرده است (15 ,16)، با این حال، در حال حاضر داده‌های محدودی برای حمایت از اینکه کدام‌یک از روش‌های والدین (اجبار، تسهیل‌کننده یا نظارت) برای پیشگیری و درمان چاقی مناسب است، وجود دارد (17). پیشنهاد شده بهترین و پایدارترین راه برای مدیریت چاقی کودکان، رویکردی مبتنی بر مدارس است که خانواده درگیر آن هستند (18). مدرسه در تدوین سیاست‌های پیشگیری و کنترل چاقی کودکان حائز جایگاه مهمی است(19)؛ زیرا مدرسه جایی است که اکثر کودکان در آن حضور دارند و بیشترین زمان بیداری خود را در آنجا صرف می‌کنند. همچنین، فرصت‌های عملی برای یادگیری در مورد رفتارهای بهداشتی خوردن و فعالیت‌های جسمانی (PA) به‌صورت رسمی (به‌عنوان‌مثال، در برنامه درسی) و غیررسمی (به‌عنوان‌مثال، از طریق همسالان) ارائه می‌دهند. مدارس می‌توانند رویکردهایی جهت جلوگیری از چاقی را با ایجاد محیط‌های حمایتی برای تغذیه سالم (HE) و PA منظم، سیاست‌ها، برنامه‌های درسی و کارکنان پیرامون تأثیر مثبت بر سلامت کودکان توسعه دهند. محیط مدرسه می‌تواند پیام‌های ارائه‌شده از طریق برنامه درسی رفتارهای سالم را تقویت یا تضعیف نمایند (20). در یک مطالعه سامانمند که توسط کلیشادی و همکاران انجام شد، یافته‌ها حاکی از آن بود که برنامه‌های مبتنی بر مدرسه می‌توانند در یک گروه هدف بزرگ تاثیرات بلندمدت داشته باشند و این می‌تواند به این دلیل باشد که کودکان بخش زیادی از وقت خود را در مدرسه صرف می‌کنند و بعضی از قسمت‌های شیوه زندگی خود را در آنجا اتخاذ می‌کنند. مدرسه همچنین پیامدهای قابل‌توجهی در رفتارهای بهداشتی دارد، اما با وجود برخی محدودیت‌های معمول، اثراتش بر اندازه‌گیری‌های تن‌سنجی مشخص نیست (18). در مطالعه دیگری مدارس به‌عنوان مهم‌ترین هدف برای برنامه‌ریزی یافت شده‌اند که می‌توانند بر شاخص‌های وضعیت سلامتی مانند ترکیب بدن، عوامل بیماری مزمن و تناسب اندام تاثیر مثبت بگذارند (21).

از استراتژی‌هایی که می‌تواند در مدارس مورداستفاده قرار گیرد، ترغیب مدارس برای مقابله با چاقی است. از جمله آن، رعایت استانداردهای غذای مدرسه است که هدف آن اطمینان از ارائه غذای با کیفیت بالا (22) و ایجاد انتخاب‌های غذایی سالم و جذابی مانند ارائه تنقلات و نوشیدنی‌های سالم(مثل میوه و شیر و صبحانه در مدرسه) به دانش‌آموزان و حذف تنقلات کم‌ارزش هست. مشارکت والدین در برنامه سالم‌سازی ناهار مدارس و شرکت در جلسات آموزشی تغذیه سالم به همراه فرزندانشان بسیار موثر است(20). از استراتژی‌های دیگر مقابله با چاقی و اضافه وزن، وضع مالیات بر غذاهای ناسالم و کاهش قیمت غذاهای سالم به‌ویژه میوه‌ها و سبزی‌ها است (23). تجربه موفقی که در این زمینه وجود دارد، در مورد تنباکو است که افزایش قیمت‌ها از طریق افزایش مالیات‌ها مصرف را کاهش داد. بر این اساس، مالیات بر غذاهای ناسالم به‌احتمال یک اثر مشابه دارد (23). نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر که مهم‌ترین عامل افزایش وزن و چاقی هستند، به‌طور تقریبی 11 درصد کل کالری مصرفی کودکان را تشکیل می‌دهند(24) . هر بار مصرف اضافی روزانه نوشابه گازدار باعث افزایش 60 درصدی خطر ابتلا به چاقی کودک می‌شود (25). در مطالعه‌ای که در تهران توسط میرمیران و همکاران انجام شد، ارتباط مصرف نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر و سندروم متابولیک موردبررسی قرار گرفت و نتایج حاکی از آن بود که مصرف بالای نوشیدنی‌های گازدار می‌تواند با افزایش خطر سندروم متابولیک، چاقی شکمی و فشار خون در کودکان و نوجوانان همراه باشد (26). در آمریکا، مطالعه‌ای به‌منظور برآورد تاثیر سه سیاست فدرال بر شیوع چاقی کودکان در 2032م، پس از 20 سال اجرای آن انجام شد. این سیاست‌ها شامل برنامه‌های فعالیت بدنی بعد از مدرسه، مالیات غیرمستقیم نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر و ممنوعیت تبلیغات غذای فوری از تلویزیون برای کودکان بود. برای هر سیاست، ادبیات از ژانویه 2000 تا ژوئیه 2012م موردبررسی قرار گرفت تا شواهدی از اثربخشی پیدا کند و مقادیر متوسط اثر را مشخص کند. نتایج این شبیه‌سازی پیش‌بینی کرد برنامه‌های فعالیت فیزیکی بعد از مدرسه، چاقی کودکان 6 تا 12 ساله را 1.8 درصد و ممنوعیت تبلیغات آن را به میزان 0.9 درصد (حداقل) کاهش می‌دهد. مالیات غیرمستقیم نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر باعث بیشترین کاهش در چاقی در میان نوجوانان 13-18 ساله یعنی 2.4 درصد می‌شود.(27) به این شکل، می‌توان از استراتژی مالیات بر نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر برای پیشگیری و کنترل چاقی در کودکان و نوجوانان بهره برد.

به طرز پیش‌‌گفته، از دیگر استراتژی‌های مقابله با چاقی کودکان می‌توان به تبلیغات اشاره کرد؛ زیرا تبلیغات می‌توانند رفتارهای مرتبط با سلامت کودکان را تحت تاثیر قرار دهند (28). این شامل سیاست‌هایی است که تصویر غذای سالم را بهبود می‌بخشد و مواد غذایی ناسالم را کمتر جذاب می‌کند. آکادمی اطفال آمریکا گفته است: تبلیغات برای کودکان به شکل ذاتی فریبنده است (29). با این وجود، کودکان همچنان در معرض بازاریابی گسترده و ترویج اقلام غذایی قرار می‌گیرند. کودکان مفهوم تبلیغات را درک نمی‌کنند و قادر به تمایز تبلیغات از برنامه‌های عادی یا اخبار نیستند (30). در ایران، امینی و همکارانش در مطالعه‌ای به بررسی محتوای تبلیغات مواد غذایی در برنامه‌های تلویزیونی کودکان در 8-2007م و مقایسه آن با گزارش 2000م پرداختند. نتایج نشان داد در میان محصولات مواد غذایی تبلیغ‌شده، غذاهای پرکالری از جمله شکلات، نوشابه، غلات اکسترودشده، بستنی، کوکی‌ها و آب‌نبات‌ها بیشترین میزان را داشتند و اگرچه تعداد کل تبلیغات در برنامه‌های تلویزیونی کودکان کاهش‌ یافته، اما مصرف غذاهای با چربی و قند بالا و کم‌مغذی همچنان ادامه داشته و سیاست‌های مربوط به این موضوع باید موردبررسی قرار گیرد (28).

ایران و سیاست‌های پیشگیری و کنترل چاقی

رویکردهای عمده در پیشگیری از چاقی بر 3 دوره بحرانی 1-قبل و حین حاملگی و زایمان، 2-دوران کودکی و 3-سن مدرسه/ نوجوانی متمرکز است (13). در همین راستا، WHO در 2014م کمیسیونی عالی برای پایان دادن به چاقی دوران کودکی ایجاد کرد. کار کمیسیون توسط دو کارگروه دانشگاهی، یکی بر روی علم و شواهد و دیگری در پیاده‌سازی، نظارت و مسئولیت‌پذیری پیگیری شد. گزارش این کمیسیون توسط سازمان جهانی بهداشت در 2016م منتشر شد. توصیه‌های کلیدی کمیسیون درباره پایان‌دادن به چاقی کودکان (ECHO) عبارتنداز: 1-اجرای برنامه‌هایی برای ترویج مصرف غذاهای سالم و جلوگیری از مصرف غذاهای ناسالم، 2-اجرای برنامه‌هایی برای ترویج فعالیت‌های بدنی و جلوگیری از شیوه زندگی کم‌تحرک، 3-حمایت از مراقبت‌های پیش از بارداری و بارداری برای پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر، 4-ارائه راهنمایی برای سالم‌خوردن، ورزش و عادات خواب در اوایل دوران کودکی، 5-ارتقاء سلامت محیط مدرسه و 6-ارائه خدمات مدیریت وزن خانواده و سبک زندگی. مسئولیت‌های مختلف شناسایی‌ شده و برای ذینفعان مختلف نظیر سازمان بهداشت جهانی، کشورهای مشارکت‌کننده و غیردولتی‌ها منتشرشده است.

کمیسیون عالی WHO خواستار شناخت چاقی به‌عنوان چالشی جهانی برای ایجاد انگیزه سیاست‌گذاران در باب تسهیل تغذیه سالم و محیط فیزیکی است. این کمیسیون، تبلیغات و ترویج نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر و الکلی را محکوم می‌کند و اقدامات نظارتی قاطع‌تر را توصیه می می‌کند. همچنین، توصیه می‌شود دسترسی به غذاهای سالم، استانداردسازی جهانی برچسب‌ مواد غذایی و ترویج رفتارهای تغذیه سالم در خانه و مدرسه افزایش یابد، وزن‌گیری دوران بارداری باید پایش شود و راهنمایی‌های جهت تغذیه با شیر مادر، ارائه و اقدامات قانونی مناسب تنظیم شود (31). در این راستا، مطالعه‌ای تحت عنوانIRAN‑ECHO در قالب برنامه WHO-ECHO توسط علی‌اکبر سیاری و همکارانش طراحی و اجرا شد. این برنامه با درنظرگرفتن ابعاد مراحل زندگی، مداخلات چندگانه را اجرا می‌کند و دارای دو بخش است: رویکرد جمعیتی و فردی. رویکرد جمعیتی، دوره‌های مختلف زندگی را شامل دوره‌های قبل از زایمان، نوزادان، دوران کودکی و نوجوانی و خانواده و جامعه را در نظر می‌گیرد. رویکرد فردی کودکان و نوجوانان با اضافه وزن یا چاقی را هدف قرار می‌دهد؛ این بخش به‌عنوان یک سیستم ارجاع که در حال حاضر در سیستم سلامت ملی یکپارچه ‌شده، انجام می‌شود. به‌عنوان بخشی از رویکرد جمعیت، مطالعه‌ای شبه‌آزمایشی در 6 استان برای مقایسه وضعیت قبل و بعد از اجرای بخش‌های مداخله با همکاری بخش‌های مختلف و سازمان‌های مختلف، مداخلات چندگانه پیرامون گروه‌های سنی مختلف را انجام داد.

در حال حاضر، برنامه IRAN‑ECHO در 6 استان اجرا می‌شود و در آینده نزدیک در همه استان‌ها موردتوجه قرار خواهد گرفت و اثرات اصلی آن در سال‌های آینده قابل‌سنجش است. بخشی از این برنامه که به‌عنوان بازنگریی شبه‌تجربی انجام شد، شامل 7149 دانش‌آموز بود و نشان داد که درصد بالایی از دانش‌آموزان در مورد اثرات نامطلوب اضافه وزن و چاقی بر سلامتی اطلاعات قابل‌قبولی دارند. با این حال، اطلاعات درباره ارزش غذایی کم ‌اسنک‌ها(سبک‌خوراک‌ها) مانند چیپس، سیب‌زمینی، آبمیوه‌های صنعتی و نوشیدنی‌های گازدار مناسب نبود و به شکل تقریبی، نیمی از کودکان و نوجوانان نوشیدنی‌های گازدار و غیرالکلی مصرف می‌کردند. در این مطالعه، اکثر کودکان معتقد بودند که آبمیوه‌های صنعتی جایگزین مناسب برای میوه‌ها هستند. نگرش نسبت به مصرف نوشیدنی‌های ماستی (دوغ) به جای نوشیدنی‌های غیرالکلی برای جلوگیری از چاقی مطلوب بود، اما نسبت به استفاده از آب به جای نوشابه‌های گازدار و آبمیوه‌های صنعتی مطلوب نبود؛ این الگو در تمام 6 استان موردمطالعه وجود داشت. داده‌های پایه تحقیق شبه‌تجربی این برنامه نشان داد که نگرش کودکان و نوجوانان نسبت به اضافه‌نکردن نمک به غذای میز در سطح مطلوب بود. در مورد مصرف شکر، به‌طور تقریبی، نیمی از کودکان و نوجوانان روزانه شکر مصرف می‌کردند. در مورد مصرف روزانه صبحانه، عملکرد کودکان و نوجوانان مطلوب بود و بسیاری از شرکت‌کنندگان در هنگام تلاش برای ازدست‌دادن وزن، نگرش ناخوشایند به حذف یکی از وعده‌های اصلی را داشتند. بیش از 90 درصدکودکان و نوجوانان از نیاز به فعالیت بدنی منظم برای سلامتی آگاه بودند و اکثر شرکت‌کنندگان معتقد بوده پیاده‌روی روزانه یکی از بهترین روش‌های جلوگیری از چاقی و اضافه وزن است. یافته‌های مربوط به نگرش کودکان و نوجوانان نسبت به اثرات مضر تماشای طولانی‌مدت تلویزیون بر سلامتی نشان داد که بیشتر کودکان و نوجوانان از این امر آگاه بودند. بر اساس داده‌های پایه مطالعه نیمه‌تجربی این برنامه، ساعات خواب در شب در هر دو گروه سنی 7-12 و 13-18 ساله نامطلوب بود.

به‌طور کلی، برنامه Iran-ECHO امکان انجام توصیه‌های WHO-ECHO را در کشور ارائه می‌دهد که دارای طیف گسترده‌ای از توصیه‌های سیاستی بالقوه برای کاهش چاقی دوران کودکی و شامل عناصر مختلف است (32).

نتیجه‌گیری

در قرن 21، شیوع چاقی و اضافه وزن به‌ویژه در کودکان و نوجوانان به‌عنوان معضلی که ابتدا کشورهای توسعه‌یافته و سپس، سایر کشورها را درگیر کرد، موردتوجه جهانی قرارگرفته است؛ زیرا چاقی خود زمینه‌ساز بیماری‌های دیگری است که بار اقتصادی زیادی را بر نظام بهداشتی کشورها تحمیل می‌کند. علل مختلفی در ایجاد این چاقی و اضافه وزن در کودکان و نوجوانان نقش دارد که می‌توان به رژیم‌های غذایی ناسالم و سبک زندگی کم‌تحرک اشاره کرد. غذاهای ناسالم به‌صورت گسترده تبلیغ و به فروش می‌رسند و در دسترس کودکان حتی در محیط مدارس قرار می‌گیرند. از دلایل فعالیت فیزیکی نیز می‌توان به استفاده بیش‌ازحد از تلویزیون و به‌طور کلی، سپری کردن زمان طولانی در استفاده از نمایشگرها اشاره داشت. استراتژی‌های مختلفی برای پیشگیری و کنترل این چاقی و اضافه وزن مورداستفاده قرار می‌گیرد که می‌تواند از خانه تا جامعه را شامل شود، ولی به‌طور کلی، پیشگیری باید پیش از بارداری آغاز شود. نتایج مطالعات مختلف حاکی از آن است که سیاست‌های چندگانه که خانه، مدرسه و جامعه را در برمی‌گیرد، می‌تواند مؤثرتر باشد.

منابع

1. Committee on Progress in Preventing Childhood Obesity. Progress in Preventing Childhood Obesity: How Do We Measure Up? Washington, DC, the National Academies Press, 2007.

2. The Health and Social Care Information Centre, Lifestyle Statistics. National Child Measurement Programme: England, 2011–12 school year (December 2012). URL https:// catalogue.ic.nhs.uk/publications/public-health/obesity/nati-chilmeas- prog-eng-2011-2012/nati-chil-meas-prog-eng-2011-2012- rep.pdf (accessed 21 January 2013).

3. Ridler C, Dinsdale H, Rutter H. National Child Measurement Programme: Changes in children’s body mass index between 2006/07 and 2011/12. Oxford: National Obesity Observatory, February 2013.

4. Bahreynian M, Kelishadi R, Qorbani M, Motlagh ME, Kasaeian A, Ardalan G, et al. Weight disorders and anthropometric indices according to socioeconomic status of living place in Iranian children and adolescents: The CASPIAN-IV study. J Res Med Sci Off J Isfahan Univ Med Sci. 2015 May;20(5):440–53.

5. World Health Organization. Global strategy on diet, physical activity and health: obesity and overweight. URL http://www.who.int/dietphysicalactivity/strategy/eb11344/strategy_english_web.pdf (accessed 21 January 2013). In.

6. Bereket A, Atay Z. Current status of childhood obesity and its associated morbidities in Turkey. J Clin Res Pediatr Endocrinol. 2012 Mar;4(1):1–7.

7. Eyler AA, Nguyen L, Kong J, Yan Y, Brownson R. Patterns and predictors of enactment of state childhood obesity legislation in the United States: 2006-2009. Am J Public Health. 2012 Dec;102(12):2294–302.

8. Chobandmowlae S, Alamdari S, Shahrzad MK, Delshad H, Amiri P. Policy Priorities of the I.R of IRAN for Childhood Obesity Prevention. Iran J Endocrinol Metab. 2017 Mar 15;18(6):403–11.

9. Rahmanian M, Kelishadi R, Qorbani M, Motlagh ME, Shafiee G, Aminaee T, et al. Dual burden of body weight among Iranian children and adolescents in 2003 and 2010: the CASPIAN-III study. Arch Med Sci AMS. 2014 Feb 24;10(1):96–103.

10. Campbell MK. Biological, environmental, and social influences on childhood obesity. Pediatr Res. 2016 Jan;79(1–2):205–11.

11. Monasta L, Batty GD, Cattaneo A, Lutje V, Ronfani L, Van Lenthe FJ, et al. Early-life determinants of overweight and obesity: a review of systematic reviews. Obes Rev Off J Int Assoc Study Obes. 2010 Oct;11(10):695–708.

12. Kelishadi R, Qorbani M, Djalalinia S, Sheidaei A, Rezaei F, Arefirad T, et al. Physical inactivity and associated factors in Iranian children and adolescents: the Weight Disorders Survey of the CASPIAN-IV study. J Cardiovasc Thorac Res. 2017;9(1):41–8.

13. Dabas A, Seth A. Prevention and Management of Childhood Obesity. Indian J Pediatr. 2018 Feb 19;

14. Robinson SM, Godfrey KM. Feeding practices in pregnancy and infancy: relationship with the development of overweight and obesity in childhood. Int J Obes 2005. 2008 Dec;32 Suppl 6:S4-10.

15. Small L, Lane H, Vaughan L, Melnyk B, McBurnett D. A systematic review of the evidence: the effects of portion size manipulation with children and portion education/training interventions on dietary intake with adults. Worldviews Evid Based Nurs. 2013 May;10(2):69–81.

16. van der Kruk JJ, Kortekaas F, Lucas C, Jager-Wittenaar H. Obesity: a systematic review on parental involvement in long-term European childhood weight control interventions with a nutritional focus. Obes Rev Off J Int Assoc Study Obes. 2013 Sep;14(9):745–60.

17. Styne DM, Arslanian SA, Connor EL, Farooqi IS, Murad MH, Silverstein JH, et al. Pediatric Obesity-Assessment, Treatment, and Prevention: An Endocrine Society Clinical Practice Guideline. J Clin Endocrinol Metab. 2017 Mar 1;102(3):709–57.

18. Kelishadi R, Azizi-Soleiman F. Controlling childhood obesity: A systematic review on strategies and challenges. J Res Med Sci Off J Isfahan Univ Med Sci. 2014 Oct;19(10):993–1008.

19. Mahmood S, Perveen T, Dino A, Ibrahim F, Mehraj J. Effectiveness of School-Based Intervention Programs in Reducing Prevalence of Overweight. Indian J Community Med Off Publ Indian Assoc Prev Soc Med. 2014;39(2):87–93.

20. Clarke J, Fletcher B, Lancashire E, Pallan M, Adab P. The views of stakeholders on the role of the primary school in preventing childhood obesity: a qualitative systematic review. Obes Rev Off J Int Assoc Study Obes. 2013 Dec;14(12):975–88.

21. Flynn M a. T, McNeil DA, Maloff B, Mutasingwa D, Wu M, Ford C, et al. Reducing obesity and related chronic disease risk in children and youth: a synthesis of evidence with "best practice” recommendations. Obes Rev Off J Int Assoc Study Obes. 2006 Feb;7 Suppl 1:7–66.

22. Knai C, Petticrew M, Mays N. The childhood obesity strategy. BMJ. 2016 Aug 25;354:i4613.

23. Frieden TR, Dietz W, Collins J. Reducing Childhood Obesity Through Policy Change: Acting Now To Prevent Obesity. Health Aff (Millwood). 2010 Mar 1;29(3):357–63.

24. Barlow SE. Expert Committee Recommendations Regarding the Prevention, Assessment, and Treatment of Child and Adolescent Overweight and Obesity: Summary Report. Pediatrics. 2007 Dec 1;120(Supplement 4):S164–92.

25. Barbeau P, Johnson MH, Howe CA, Allison J, Davis CL, Gutin B, et al. Ten months of exercise improves general and visceral adiposity, bone, and fitness in black girls. Obes Silver Spring Md. 2007 Aug;15(8):2077–85.

26. Mirmiran P, Yuzbashian E, Asghari G, Hosseinpour-Niazi S, Azizi F. Consumption of sugar sweetened beverage is associated with incidence of metabolic syndrome in Tehranian children and adolescents. Nutr Metab. 2015;12:25.

27. Kristensen AH, Flottemesch TJ, Maciosek MV, Jenson J, Barclay G, Ashe M, et al. Reducing Childhood Obesity through U.S. Federal Policy. Am J Prev Med. 2014 Nov;47(5):604–12.

28. Amini M, Omidvar N, Yeatman H, Shariat-Jafari S, Eslami-Amirabadi M, Zahedirad M. Content Analysis of Food Advertising in Iranian Children’s Television Programs. Int J Prev Med. 2014 Oct;5(10):1337–42.

29. Brener N, O’Toole T, Kann L, Lowry R, Wechsler H. Availability of less nutritious snack foods and beverages in secondary schools - selected states, 2002-2008. Morb Mortal Wkly Rep. 2009;58(39):1102–4.

30. Children, adolescents, and advertising. Committee on Communications, American Academy of Pediatrics. Pediatrics. 1995 Feb;95(2):295–7.

31. Report of the commission on ending childhood obesity. World Health Organization. 2016 Available at URL: http://www.who.int/ end-childhood-obesity/en/. Accessed on 10 Sept 2017.

32. Sayyari A-A, Abdollahi Z, Ziaodini H, Olang B, Fallah H, Salehi F, et al. Methodology of the Comprehensive Program on Prevention and Control of Overweight and Obesity in Iranian Children and Adolescents: The IRAN-Ending Childhood Obesity (IRAN-ECHO) Program. Int J Prev Med. 2017;8:107.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت شمس، تاریخ انتشار: 31اردیبهشت1397 ، کدخبر: 182186: www.npps.ir