شعار سال: سایت ایران‌خودرو دیروز از کار افتاد. این شرکت پیش‌تر اعلام کرده بود، برای تأمین نیاز مصرف‌کنندگان حقیقی و انجام تعهداتش از ساعت 10صبح پیش‌فروش اینترنتی خودروهایش را کلید می‌زند اما کسانی که در ساعت مقرر وارد سایت شدند، به جای ورود به پروفایــل‌شان، با پیام خطای 504GateWay time out روبه‌رو شدند. خوابیدن سایت‌های ایرانی در زمان‌های حساس، پیش‌تر هم سابقه داشته است. سایت ژئوفیزیک ‌دانشگاه تهران، مدت کوتاهی بعد از چند زلزله اخیر از کار افتاد. چرا یک مشکل ثابت، چندین و چندبار برای سایت‌های مهم ایرانی رخ می‌دهد؟ از نظر فنی در این‌باره چه می‌دانیم؟

پیام خطای 504به چه معناست؟

در زمان باز کردن سایت ایران‌خودرو این پیام خطا منتشر می‌شود: 504Gate Way time out. ایلیا وکیلی، کارشناس نرم‌افزار و اینترنت در این‌باره به همشهری می‌گوید: «پیام‌های سری 500 به مشکلات داخلی سرورهای شرکت مربوط می‌شود و عموما به مسائل پیش‌بینی‌نشده برمی‌گردد که از نظر نرم‌افزاری قابل مدیریت نبوده است. پهنای باند ناکافی لزوما دلیل رخ دادن چنین مشکلی نیست. هرچند داده‌های فنی در این رابطه را ندیده‌ام اما به‌احتمال زیاد، نرم‌افزار سیستم نتوانسته تعداد زیاد کاربران را که در یک زمان محدود وارد سیستم شده بودند، مدیریت کند.» وی مشکل نرم‌افزاری را به زبان ساده اینطور توضیح می‌دهد: «تعداد زیادی از کاربران را درنظر بگیرید که قرار است در یک زمان محدود از یک دریچه عبور کنند. برای اینکه درخواست هر نفر به‌طور جداگانه بررسی شود، باید هرکس درجای مناسبی در صف قرار بگیرد. وقتی نرم‌افزار نتواند همه را به نوبت مرتب کرده و به هر کاربر در زمان معین سرویس بدهد، صف به هم می‌ریزد و پیام خطا نمایش داده می‌شود.»

پهنای باند؛‌ مشکلی با یک راه‌حل ساده

کمبود پهنای باند، دلیل عمده دیگری است که باعث می‌شود با بالا رفتن ترافیک سایت‌ها، اطلاعات‌ آنها از دسترس کاربران خارج شود. پیش‌تر و در جریان چند زلزله بزرگی که در کشور رخ داد، کمبود پهنای باند چند دقیقه بعد از وقوع زلزله از دسترس خارج شد. مجید نبی بیدهندی، رئیس مرکز ژئوفیزیک‌ دانشگاه تهران در این‌باره به همشهری گفته بود: «‌به‌نظر می‌رسد که مشکل از پهنای باند باشد. زمانی که تعداد زیادی از کاربران در یک مدت زمان کوتاه وارد سایت می‌شوند، ظرفیت سایت پر می‌شود.» مهدی مصدقی‌راد، کارشناس برنامه‌نویسی سرور در این باره به همشهری می‌گوید: «سرور بنا به مشخصات فنی مثل سی‌پی‌یو، رم و پهنای باند می‌تواند تعداد مشخصی را مدیریت کند. سی‌دی‌ان‌‌ها یکی از معمول‌ترین راه‌هایی هستند که می‌توانند جلوی تحمیل بار اضافی به پهنای باند را بگیرند. CDN می‌تواند بخشی از داده‌های سایت را که تغییر نمی‌کند و ثابت است، در یک سرور داخلی قرار بدهد. با این حساب، بخش مهمی از داده‌ها از مسیری عبور می‌کنند که پهنای باند کمتری را مصرف می‌کند. در نتیجه می‌تواند هزینه را برای سایت‌ها پایین بیاورد.»

تیم فنی باید همیشه آماده باشد

هیچ راه‌حل قطعی برای چنین مشکلاتی وجود ندارد چون پدیده‌های مختلفی از نظر فنی می‌توانند باعث چنین مشکلی بشوند. اما اینکه همیشه یک مشکل خاص باعث یک خطای ثابت شود، یعنی تیم فنی و مدیریتی به اندازه کافی آماده نیستند. ایلیا وکیلی، می‌گوید: «به‌طور کلی، ‌استفاده از CDN برای داده‌های استاتیک، اجرای تست لود قبل از راه‌اندازی سیستم اصلی، بهبود نرم‌افزار برای پاسخ‌دهی سریع‌تر به کاربران و بهتر کردن معماری برنامه و سایت و... از راه‌حل‌هایی است که برای چنین مشکل‌هایی درنظر می‌گیرند.»

او البته تأکید می‌کند که رفع باگ سیستم، راه‌حلی است که لزوما به هزینه اضافه نیازی ندارد اما این راه‌حلی نیست که بین بعضی مدیران غیرکارشناس طرفدار داشته باشد: «مدیران در بعضی موارد سعی می‌کنند با بزرگ کردن تیم و اضافه‌کردن نیرو یا خرید سخت‌افزار جدید و گران، مشکل را حل کنند درصورتی که ایراد از جای دیگری است.‌»

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه همشهری ، تاریخ انتشار 28 خرداد 97، کدمطلب:20025، www.newspaper.hamshahri.org