شعار سال: یکی از آخرین اقدامات اجرایی برای ماندگاری حاشیه‌نشینان تالاب بین‌المللی هامون اجرای طرح احیای سه هامونک در "هامون صابوری، هامون پوزک و هامون هیرمند" بود که تاکنون اجرای این طرح در حد حرف باقی مانده است.

وسعت زیاد دریاچه هامون سبب شده روان آب‌هایی که از سیلاب‌های فصلی در این دریاچه رها می‌شود با توجه به گرمای شدید هوا در فصل تابستان خیلی زود تبخیر شود. به همین دلیل برای ماندگاری آب و بهره‌گیری آبزیان و افرادی که در حاشیه تالاب هامون زندگی می‌کردند طرحی با عنوان احیای هامونک در بستر دریاچه هامون پیشنهاد شد.

بنا بود در غالب این طرح در سه بخش "هامون صابوری، هامون پوزک و هامون هیرمند" محیط‌های با چهارچوب خاص گودبرداری شود تا آنجا دریاچه مصنوعی باعنوان هامونک شکل گیرد که این طرح که با استقبال مثبت حاشیه‌نشینان هامون مواجه شد اما فقط در یک مقطع به صورت آزمایشی در دانشگاه زابل آن هم برای تفریح و گردش افراد اجرا شد.

مهاجرت گسترده حاشیه‌نشینان هامون موضوع بسیار مهمی است که به لحاظ امنیتی و اجتماعی آسیب‌های خاصی را به دنبال دارد که با خشک شدن تدریجی تالاب هامون بسیاری از افراد به دلیل اینکه زندگی آن‌ها وابسته به تالاب بود اقدام به مهاجرت کردند اما در سنوات اخیر با رهاسازی اندک روان‌آب موجود در کنار کوه خواجه شاهد رونق اشتغال مقطعی برای حاشیه‌نشینان بودیم چون با اندک آبی که وارد تالاب می‌شد صیادی، قایقرانی تفریحی، تامین نیازمندی‌های ضروری گردشگران رونق می‌گرفت و همین شغل‌های فصلی و مقطعی به نوعی درآمد مورد نیاز مشیعت خانواده‌ها را فراهم می‌کرد که اکنون همان‌ها هم از بین رفته است.

* قول احیای هامونک‌ها بارقه‌ای از امید در دل تالاب‌نشینان ایجاد کرد

حسین قورزهی یکی از حاشیه‌نشینان بخش هامون هیرمند در کنار کوه خواجه در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم  در زابل اظهار داشت: طرح احیای هامونک به ویژه در منطقه کوه خواجه بارقه‌ای از امید را برای ساکنین منطقه رقم زد چون گمان می‌کردیم به سبب احیای هامونک‌ها و ماندگاری آب مشاغلی مثل صیادی در فصل‌های بیشتری از سال جریان پیدا خواهد کرد.

این حاشیه‌نشین دریاچه هامون که از فعالان زیست محیطی منطقه است با اشاره به تکرار تراژدی‌های دردناک مرگ هزاران ماهی و پرندگان مهاجر در سال‌های اخیر در بستر خشکیده هامون که حتی در برنامه‌های تلویزیونی متعددی در رسانه ملی به آن پرداخته شده، گفت: به دلیل اندک روان‌آب رها شده پرندگان مهاجر که همه ساله این منطقه را برای زیستگاه موقتی خود جهت تخم‌گذاری انتخاب می‌کردند اما با خشک شدن تالاب شاهد اتفاقات بسیار دردناکی در حوزه زیست محیطی هستیم.

وی اضافه کرد: بستر دریاچه هامون به سبب شرایط خاص با اندک آب رها شده محل رشد و تولید مثل انواع خاصی از ماهی‌هاست که متاسفانه با کم حجم شدن آب تالاب مرگ میلیون‌ها ماهی رقم می‌خورد که احیای هامونک‌ها علاوه بر کمک اقتصادی موثر و پایدار برای مردم برای جلوگیری از تکرار قصه دردناک زیست محیطی هم بسیار سودمند خواهد بود.

این شهروند سیستانی گفت: به عقیده من رونق گردشگری و تثبیت ریزگردها در مراکز بحران نیز از دیگر مزیت‌های این طرح است که می‌توان با هزینه بسیار اندکی منافع متعددی را به‌ دست آورد اما نمی‌دانم طرح هامونک‌ها چرا تاکنون اجرایی نشده است.

* هنوز خبری از احداث هامونک‌ها نیست

یکی از حاشیه نشینان تالاب هامون در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در زابل اظهار داشت: در سال‌های گذشته سیلاب‌های زیادی وارد دریاچه هامون شده اما عدم مدیریت منابع آبی باعث از بین رفتن آب وارد شده به تالاب هامون بوده است.

میرشکار با بیان اینکه بارها از مسئولین خواسته ایم که در تالاب هامون سیل بندهایی اصولی احداث کنند، افزود: اگر این سیل بندها ایجاد می‌شد حداقل تلفات میلیونی ماهی‌ها در سال‌های گذشته کم می‌شد، تبخیر آب ورودی به دریاچه کاهش می‌یافت و بسیاری از صیادها بیکار نمی‌شدند.

وی خاطرنشان کرد: در سال‌های گذشته سیل بندهایی در بستر تالاب هامون ایجاد شد اما چون به استاندارد بودن آن توجه نشده بود خیلی زود از بین می‌رفت و آبی که پشت آن جمع شده بود در بستر تالاب پراکنده و براثر گرمای شدید خشک می‌شد.

میرشکار گفت: مردم استقبال زیادی از پیشنهاد احیای تالاب هامون با طرح هامونک کردند اما ظاهراً هنوز خبری از احداث آنها در دریاچه هامون نیست‌ و همین امید اندک هم در دل مردم منطقه در حال خشکیدن است.

* برنامه‌ریزی برای آبی که وارد تالاب می‌شود کار پیچیده‌ای است

فرماندار زابل با بیان اینکه شناسایی بستر تالاب هامون به دلیل اینکه میزان آب مورد نیاز در تالاب وجود نداشت کار بسیار سختی است، ادامه داد: از این رو برنامه‌ریزی برای آبی که وارد تالاب می‌شد کار پیچیده‌ای است به همین دلیل رهاسازی آب در سطح 5 هزار و 600 کیلومترمربع برای بهره‌مندی مردم بررسی دقیقی را می‌طلبد.

هوشنگ ناظری خاطرنشان کرد: چگونگی هدایت آبی که وارد تالاب هامون می‌شود  بارها مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است  تا آبی که به سمت تالاب می‌آید به بهترین بخش هدایت شود.

وی تصریح کرد: در کارگروه احیای تالاب هامون در مورد هدایت سیلاب‌های ورودی به تالاب بحث شده که این سیلاب‌ها به سمت کانون‌های بحران ریزگردها هدایت شوند تا در آنجا نیزارها احیا شده و نگذارند گرد و غبار بلند شود به همین دلیل احداث هامونک‌ها پیشنهاد شده؛ همچنین احداث هامونک‌ها با هدف گردشگری در اطراف کوه خواجه یا جاهایی که مردم قصد تفریح دارند نیز در کارگروه احیای تالاب هامون به بحث گذاشته شده است.

* تامین اعتبار لازمه اجرای طرح هامونک‌ها

ناظری با بیان اینکه میزان ذخیره‌سازی آب در چونگاه یا مرداب‌هایی که در تالاب هامون وجود دارد بیشتر است، گفت: در این میان از هامونک‌ها بیشتر استقبال شده چون اکوسیستم به صورت طبیعی خودش این مناطق را انتخاب کرده و طبیعتاً این مناطق برای همه اهمیت بیشتری دارد و همین که آب ورودی به تالاب هامون در مناطق مختلف رهاسازی می‌شود نشان از اجرایی شدن بحث هامونک‌ها دارد.

فرماندار زابل با اشاره به اینکه قسمت هایی از تالاب هامون باید رسوب برداری و لایروبی شود گفت: این امر یک برنامه خاص می خواهد که باید سعی کنیم اکوسیستم در این منطقه به هم نخورد. برای احیای تالاب هامون باید روی دایک های مرزی کار شود چون سبب شده آبی که از طرف فراه می آید پشت این دایک‌ها بماند و نگذارد وارد تالاب شود.

وی گفت: در کارگروه احیای تالاب هامون به دنبال این هستیم که با اندک آبی که وارد تالاب هامون می‌شود بتوانیم کانون‌های ریزگرد را مهارسازی کنیم به همین دلیل احیای  تالاب هامون نیازمند کارهای وابسته و پیوسته است چون کارهای جزیره‌ای دردی از تالاب هامون دوا نمی‌کند بلکه آن را بیشتر دچار معضل می‌سازد.

فرماندار زابل افزود: همین که هامونک‌ها شناسایی شده که بتوانیم آب را به آن محل هدایت کنیم کار بسیار مهمی بوده که از نظر برنامه میدانی انجام شده اما از نظر سخت‌افزاری بودجه این‌کار باید تامین شود.

به نظر می‌رسد با توجه به شرایط منطقه برای کنترل روان‌آب‌های فصلی ایجاد هامونک‌ها در بستر تالاب بین‌المللی هامون ضمن توسعه صنعت توریسم اشتغال پایدار حاشیه‌نشینانی را که دستشان از زمین و زمان کوتاه است فراهم خواهد کرد اما چرا این طرح همچنان در گیر و دار تامین اعتبار است، سوالی است که مسئولان باید پاسخ دهند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: 6 تیر 1397، کدخبر: 1761600 ، www.tasnimnews.com