شعارسال: محوطه تاریخی و فرهنگی بیستون، در دامنه کوه بیستون و در حاشیه جاده قدیمی کرمانشاه به همدان جای گرفته است.

محدوده بیستون با یک هزار و ۶۵۰ هکتار وسعت و حریم ۳۶ هزار هکتاری دارای ارزش‌های تاریخی، طبیعی و زیست محیطی متنوع و فراوانی است که با 23 اثر تاریخی در کنار کتیبه داریوش در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده است.

یکی از جاذبه‌های دیدنی این منطقه، غاری قدیمی است که به غار شکارچیان معروف است. این غار به اولین پناهگاه معروف شده و بیشتر جنبه شکار داشته است. بر اساس شواهد شکارچیان برای شکارکردن در این غار مخفی می‌شدند و با نزدیک‌شدن طعمه برای نوشیدن آب به چشمه، حمله را آغاز می‌کرده‌اند. این اثر قدیمی‌ترین میراث مجموعه بیستون نیز به شمار می‌رود.

در این مجموعه از دوره‌های مختلف آثار تاریخی برجای مانده است به طوریکه می توان در خصوص شاخص‌ترین آثار به نیایشگاه و دژی از دوره ماد و فرهاد تراش اشاره کرد.

البته آنچه توجه اکثر گردشگران را به خود جلب می کند، کتیبه نقش برجسته داریوش هخامنشی و همراهانش است که از دوره هخامنشی بر جای مانده است. بر این کتیبه شرح فتوحات، غلبه بر قوم‌ها و اتفاقات روی داده دوره هخامنشی به زبان‌های فارسی باستان، اکیدی، بابلی خط میخی ثبت شده و تصویر شورشیانی که توسط داریوش اسیر شده‌اند دیده می‌شود.

در این کتیبه داریوش از اهورامزدا خواسته این سرزمین را از دروغ، بدی و جنگ دور کند. همچننی در این کتیبه نوشته شده کسی که این کتیبه را حفظ می‌کند خدای اهورامزدا او را حفظ کند و کسی که به آن آسیب زند، خدای اهورامزدا به او آسیب زند و وی را لعنت کند.

بعد از دوره هخامنشی در این مجموعه، نقش گودرز از قدیمی‌ترین و دیدنی‌ترین میراث باقی‌مانده بوده که امروزه به دلیل شرایط جوی و هوای منطقه بخش قابل توجهی از آن از بین رفته و محو شده است.

در دامنه کوه بیستون وقف‌نامه‌ای به شکل کتیبه بر روی نقش برجسته مهرداد دوم به چشم می‌خورد که باعث از بین رفتن بخشی از کتیبه مهرداد دوم شده، این کتیبه به وقف‌نامه شیخ‌علیخان معروف است.

این کتیبه شرح وقفنامه‌ای است که به دستور شیخ علیخان زنگنه در طاق‌نمایی نقر(حک روی سنگ) شده است. طاق‌نمایی که وقفنامه شیخ علیخان در آن نقر شده از آخرین نقطه تیزی هلال طاق‌نما 363 سانتیمتر طول و 276 سانتیمتر عرض دارد و شامل 15سطر است که به سه قسمت تقسیم می‌شود و در هر قسمت عباراتی به خط ثلث نوشته شده است.

کتیبه ابتدا با نام و یاد خدا شروع شده و سپس در 11 سطر شرح وقفنامه آمده که مفاد آن بدین صورت است که شیخ علیخان زنگنه در سال 1093 هجری قمری چهار دانگ از املاک نهر قره ولی و چمبطان را وقف بر سادات فاطمی و دو دانگ از این املاک را وقف بر کاروانسرای بیستون کرده و تولیت آن را تا زمان حیات خود و پس از مرگ پسرانش بر عهده می‌گیرند.

گفته می‌شود خطاطی این کتیبه توسط محسن امامی از خطاطان مشهور دوره صفوی و حجاری آن توسط مقیم هروی انجام شده است.

کمی آنطرف‌تر مجسمه هرکول وجود دارد که میراثی از دوره سلوکیان به شمار می‌رود.

گفته می‌شود در بهمن سال 1337 کارگران برای احداث جاده جدید همدان به کرمانشاه در دامنه کوه بیستون مشغول مسطح کردن زمین و خروج سنگ از پای کوه بودند که به مجسمه نسبتاً بزرگی برخورد می کنند و مجسمه هرکول را کشف می‌کنند.

هرکول به صورت شخصی نیرومند با مو و ریش مجعد در حال استراحت بر روی پوست شیری نشان داده شده که بر سکویی به طول 2.20 متر به پهلوی چپ به طور نیم خیز به آرنج تکیه کرده و در دست چپ پیاله ای دارد که در نزدیک صورت نگه داشته و دست راستش برروی پای راست قرار گرفته و پای چپ را تکیه گاه پای دیگر کرده است. در عقب مجسمه، نقوش و کتیبه‌ای به زبان یونانی قدیم بر روی سنگ نقش شده که نقوش آن شامل درخت زیتونی است که از شاخه آن کماندان و تیردانی آویزان شده است.

از جمله ویژگی‌های قابل توجه این محوطه آثار تاریخی است که از دوره ساسانیان برجای مانده که از جمله آن فرهاد تراش با ابعاد 220 متر در 36 متر و نیم ، کاخ فرهاد تراش و پل خسرو است که امروزه به واسطه جاده‌، از فرهادتراش فاصله دارد.

بر اساس اسناد، در دوره ایلخانی بر روی بقایای کاخ ساسانی کاروانسرایی را ساخته شده که با زلزله پیش‌آمده بخشی از آن تخریب شده و بعد روستای بیستون بر روی آن شکل گرفته است. ساختمان بهداری نیز از بناهای دوره پهلوی است.

پیمان نعمتی مدیر داخلی مجموعه بیستون نیز در خصوص کتیبه داریوش که جالب‌ترین اثر تاریخی در این مجموعه محسوب می‌شود، می‌گوید: تازمانی که نیاز باشد پایش‌های روزانه انجام شود، داربست‌ها بر روی کتیبه داریوش وجود دارد چراکه بر اساس شرایط کوه، باران و نزولات جوی بر روی کتیبه قرار می‌گیرد و یکسری مشکلاتی را ایجاد می‌کنند که نیاز به پایش روزانه را ایجاد کرده است.

وی اظهار می‌کند: یکی از تلاش‌هایمان این است که زمینه‌ای بوجود آوریم که هم بازدید‌کننده بتواند بالا رود و از نزدیک کتیبه را ببیند و هم به اثر تاریخی آسیبی وارد نشود.کتیبه به دلایلی در ارتفاع حجاری شده تا از گزند تخریب‌ها به دور ماند، بنابراین لازم است تا برای حفظ آن مطالعاتی صورت گیرد که بازدید گردشگران آسیبی به آن وارد نکند. ما باید در این مسیر آرام پیش رویم تا درصد خطاها به حداقل ممکن رسد.

وی با اشاره به اینکه این مجموعه به طور میانگین در طول سال حدود 400 هزار نفر بازدیدکننده دارد و امکان میزبانی از 10 هزار گردشگر در هر روز وجود دارد، در خصوص برنامه‌های فرهنگی در بناهای تاریخی می‌گوید: در تمام دنیا برنامه‌های فرهنگی در اماکن تاریخی برگزار می‌شود. حتی شعار یونسکو امروزه تغییر پیدا کرده و گفته می‌شود محوطه‌های تاریخی باید به محوطه زندگی تبدیل شوند و باید مردم را به محوطه‌های تاریخی بکشانیم بنابراین امروزه صرفا حفظ و نگهدای ابنیه قدیمی اهمیت ندارد. امروزه نگرش‌ها عوض شده است.

نعمتی در ادامه تاکید کرد: هیچ مشکلی تاکنون هیچ مشکلی برای پایه‌های کاخ ساسانی بوجود نیامده است.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری آنا، تاریخ انتشار: 15تیر1397، کدخبر: 402883: www.ana.ir