برابر آمارها بیشتر افرادی که در سنین بزرگسالی مرتکب کودک آزاری یا تعرض به کودکان می شوند، خودشان در کودکی مورد سوءاستفاده قرار گرفته اند.

بگذریم که سخت است درک شرایط روحی، روانی و زندگی خانواده های این کودکان که تازه اگر از روانکاو کمک گرفته باشند معلوم نیست چه سرنوشتی در انتظارشان خواهد بود.

خردادماه امسال موضوع آزار جنسی تعدادی از دانش آموزان دوره اول متوسطه مجتمع آموزشی معین تهران خبرساز شد و احساسات مردم و مسئولان را سخت جریحه دار کرد به طوری که رهبر معظم انقلاب نیز آن را «جنایت» خواندند و در دستوری به رئیس قوه قضاییه، محاکمه سریع محکومان را خواستار شدند.

اولین بار نبود که اخباری درخصوص تجاوز وکودک آزاری منتشر می شد و افزایش این آسیب ها نشان می دهد زنگ خطر کودک آزاری، آزارجسمی و جنسی کودکان به صدا در آمده و اگر بسرعت چاره ای برای آن اندیشیده نشود در آینده تبعاتش غیرقابل جبران است.

اگرچه نحوه ورود به این نوع آسیب و بیان آن بسیار مهم و باید علمی باشد اما بی شک، کتمان این موضوع نیز به هر علتی که روی دهد بیشتر به آسیب های آن دامن می زند و خطرناک تر است.

موضوع کودک آزاری از ابعاد مختلفی از جمله روان شناسی، جامعه شناسی، آموزشی و تربیتی، حقوقی و ارتباطی قابل بررسی است. برای مثال در حوزه جامعه شناسی ساختارهای اجتماعی و سیستم ها، در حوزه حقوقی نابرابری در برخورد با عوامل که موجب جسارت بیشتر آنان و در حوزه روانشناسی آگاهی از نوع بیماری و اقدام برای درمان نقش موثری در بروز این مساله دارد.

گرچه در میان عوامل بالا می توان آموزش را به عنوان مهمترین عامل دانست که سهم قابل توجهی در کاهش اینگونه آسیب ها دارد (برای مثال کودک آگاه می تواند از بروز تعرض جلوگیری کند یا اجازه رسیدن تعرض به سطوح بالاتر را ندهد) اما نباید از نظر دور داشت که تمامی این عوامل به صورت یک چرخه یکدیگر را کامل می کنند و اگر سیستم دچار اختلال شود یک روند معیوب تشکیل خواهد شد.

مساله مهم دیگر که کارشناسان آن را گوشزد می کنند، حساس نبودن جامعه به موجودیت کودک است که به اذعان بسیاری از صاحبنظران این موضوع متجاوزان را جری تر می کند و از آنجاکه دسترسی به کودکان راحت تر می شود، به دلیل ناآگاهی کودک، احتمال وقوع کودک آزاری نیز افزایش پیدا می کند.

نگاهی به آمار انتشار اینگونه اخبار طی سال های اخیر چشم انداز نامناسبی را پیش رو قرار می دهد؛ تجاوز ناظم مدرسه به 6 دانش آموز در سال 93، تجاوز معلم به دختر 9 ساله در سال 95 در زنجان، جنجال تعرض به برخی فراگیران قرآن،تجاوز به ستایش دختر 6ساله افغان و قتل وی، تجاوز به ندا دختر 6 ساله افغان، تجاوز و قتل آتنا اصلانی دختربچه اردبیلی که موجی عظیمی از خشم مردم را برانگیخت و نیز چندین مورد دیگر تنها مواردی است که طی سال های اخیر رسانه ای شده است.

تجاوز و تعرض به کودکان به طور قطع کودک آزاری تعریف می شود اما ممکن است براساس تعریف های موجود، هرگونه کودک آزاری، تعرض و تجاوز تعریف نشود ولی در عین حال این دو باهم ارتباط زیادی دارند به طوری که «حسین اسدبیگی» رئیس اورژانس اجتماعی کشور سال گذشته گفته بود: سال 95، 10 هزار و 101 مورد کودک آزاری به واحدهای سیار اورژانس اجتماعی، دو هزار و 765 مورد کودک آزاری به مراکز مداخله در بحران (مراکز حضوری) اورژانس اجتماعی و 13 هزار و 726 کودک آزاری به خط تلفنی 123 اورژانس اجتماعی اطلاع داده شد.

وی تصریح کرده بود: از دو هزار و 765 مورد گزارش شده کودک آزاری به مراکز حضوری اورژانس اجتماعی، 80 کودک مورد سوء استفاده جنسی و 24کودک هم مورد سوء استفاده جنسی و هم مورد ضرب و شتم قرار گرفته اند و تعداد پسر و دختر مورد سوء استفاده جنسی، برابر بوده به آن معنا که پسران نیز در معرض تهدید سوء استفاده جنسی قرار دارند.

رئیس اورژانس اجتماعی کشور همچنین تأکید کرده بود: چهاردرصد از دو هزار و 765 مورد گزارش شده کودک آزاری به مراکز حضوری اورژانس اجتماعی مورد آزار جنسی و جسمی قرار گرفته بودند و 800 نفر از آنان نیز مورد آزار کتک قرار گرفته بودند.

اسدبیگی افزود: 11.2 درصد موارد اورژانس آسیب های اجتماعی گزارش شده به مراکز سیار اورژانس اجتماعی و هشت درصد موارد گزارش شده به خط تلفنی 123 را موارد کودک آزاری تشکیل می دهند. 2.3 درصد موارد گزارش شده کودک آزاری به خط تلفن 123 مربوط به کودک آزاری های جنسی بوده است.

**شروع مشکل از تعریف کودک آزاری

در این میان، پژوهشگران علوم اجتماعی تصویب نشدن لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان که در پنج فصل و 81 ماده تدوین شده را یکی از خلاءهای جدی در این زمینه می دانند؛ این لایحه 9 سال است که در مجلس خاک می خورد.

«طیبه سیاوشی» نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی اردیبهشت ماه امسال در خصوص آخرین وضعیت این لایحه گفته است: یک تعریف مشترک از کودک‌آزاری بین دولت، رسانه‌ها، جامعه و سازمان‌های مردم نهاد وجود ندارد.

وی با بیان اینکه باید این امر مهم و دردناک را در جامعه به رسمیت بشناسیم تصریح کرد: هنوز در به رسمیت شناختن این موضوع دچار تردید هستیم، به همین دلیل اقدامات تضمینی و حقوقی زمینه لازم اجرایی را ندارند.

عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی همچنین خاطرنشان کرد: مساله راهگشا در مورد کودکان، نهادهای مدنی هستند اما نمی‌توانیم تقش قانون را نادیده بگیریم، موضوع ولایت مطلق والدین معضل و مشکل شده و باید برای آن فکری کرد؛ در قانون به دلیل آنکه گفته‌اند پدرِ بد بهتر از بهزیستی و دستگاه دولتی است فکری برای این امر نشد و با مخالفت مواجه شد.

**تبعات کودک آزاری برای حال و آینده

در همین زمینه «امیر محمود حریرچی» استاد دانشگاه علوم بهزیستی با بیان اینکه آسیب دیدگان به آسیب رسانان تبدیل می شوند گفت: کسانی که دچار چنین اختلالی می شوند که در اصطلاح به آنان دوستدارن بچه ها گفته می شود به شکل های مختلفی در دوران کودکی مورد آزار قرار گرفته اند.

وی با بیان اینکه آسیب دیدگان همواره به دنبال فرصتی برای منتقل کردن آسیب به دیگران به اشکال دیگر هستند، اظهارداشت: این امر بویژه در آموزش و پرورش که پس از نهاد خانواده مهمترین نهاد است باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرد و پیش از جذب و گزینش، آزمون های لازم از افراد گرفته شود تا سلامت روانی فرد محرز شود.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه یک رفتار که بدترین شکل آن تهدید و تجاوز است زندگی فرد را به نابودی می کشاند یادآور شد: متاسفانه شرایط موجود جامعه موجب می شود فردی که دست به اعمال جنایتکارانه می زند در لحظه ارتکاب از اینکه می تواند از مجازات فرار کند یا اینکه موضوع فاش نمی شود و در صورت افشا نیز باید مسیری طولانی برای اثبات طی شود، می تواند اطمینان خاطر داشته باشد.

وی با اشاره به ارجاع این پرونده ها به پزشکی قانونی خاطرنشان کرد: پزشکی قانونی صدمه دوباره است؛ مثلا با توجه به اینکه جرم لوات سنگین است و مطابق قوانین اسلامی اثبات آن شرایط خاصی دارد بنابراین فرد خاطی این تلقی را خواهد داشت که از این ستون به آن ستون فرج است و در صورت اثبات، موضوع رضایت مطرح می شود که درد بزرگی در جامعه خواهد بود.

حریرچی با بیان اینکه فرد در لحظه نمی تواند فکر کند مجازات سنگینی پشت انجام چنین کاری است تصریح کرد: مجازات سنگین می تواند نقش پیشگیرانه با خود بیاورد، به گونه ای که عواقب سنگین داشته باشد و راه فرار و بخشش برای آن متصور نباشد.

وی مساله مهم دیگر را تعریف تعدی و تجاوز دانست و یادآور شد: یکی دیگر از خلاءهای موجود در این زمینه اشکال در قوانین است؛ در همین زمینه باید قانون حمایت از کودکان هر چه زودتر تصویب و مساله آزار کودک تعریف شود.

«در همین زمینه حدود سه سال گذشته پس از رسانه ای شدن تجاوز به 6 کودک از سوی یک معلم در مدرسه ای در غرب تهران بعد از مدتی عنوان شد که این موضوع خودخواسته بوده که این امر خیلی سنگین است».

حریرچی به ضرورت انجام معالجه روانی قربانیان حادثه توسط مشاورانی که در این خصوص تربیت شده باشند تأکید کرد و گفت: کودکان و خانواده های آنها باید تحت مراقبت، روان درمانی و روان کاوی قرار گیرند تا به زندگی عادی بازگردند زیرا این افراد دچار صدمه های روحی شدیدی می شوند.

وی افزود: از سوی دیگر گفته می شود مسائل اینچنینی به دلیل مغایرت با عفت عمومی مطرح نشود اما این امر در صورتی صحیح است که پیش از آن آگاهی لازم به مردم داده شده باشد.

**ضرورت به کارگیری مددکار در مدارس

این استاد دانشگاه نبود واحد مددکاری اجتماعی و بی دقتی در گزینش آموزش و پرورش را یکی از مشکلات موجود برشمرد و اضافه کرد: کودکانی که افت تحصیلی پیدا کرده یا دچار افسردگی و پرخاشگری شده اند باید از طریق واحد مشاوره و مددکاری شناسایی شوند.

وی اظهارداشت: حتی در صورت نبود امکان برای ایجاد واحد مددکاری در هر مدرسه می توان برای چند مدرسه مجاور یکدیگر یک مددکار و روانشناس بالینی در نظرگرفت چرا که این مساله بخشی از موضوع پرورش است و باید به آن توجه داشت.

حریرچی تمرکز نکردن بر پیشگیری را یکی از ضعف های موجود در این زمینه دانست و تأکید کرد: متأسفانه بیشتر تمرکز ما روی درمان به شرط کشف است در حالیکه درمان ها نیز ناقص است.

وی ارائه آموزش های جنسی به کودکان را ضروری خواند و افزود: آموزش ها باید کم کم آغاز و در کتاب ها آورده شود.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: 16 تیر 1397 ، کدخبر: 82963770،www.irna.ir