شعار سال: تولید کتاب‌های صوتی تازگی ندارد. از ده‌ها سال پیش در جهان برای کمک به نابینایان، این‌گونه آثار تولید‌شده و با توجه به صرفه و سرعت بیشتر نسبت به چاپ کتاب به خط بریل، گسترش یافته است. در کشور ما نیز علاوه بر انتشار این‌گونه آثار مدت‌هاست بسیاری از علاقه‌مندان به زبان‌آموزی از نسخه‌های انگلیسی کتاب‌های صوتی بهره برده‌اند. در سال‌های اخیر اما نه فقط افراد خاص که با توجه به تغییر سبک زندگی، اقبال عمومی به خرید کتاب‌های صوتی در دنیا فزونی گرفته؛ تا آنجا که تنها در سال ۲۰۱۷ در آمریکا فروش آن نسبت به سال قبل ۲۲درصد افزایش داشته است. هرچند مانند بسیاری از کالاهای فرهنگی، آمار دقیقی از میزان خلق این‌ نوع تولیدات در کشورمان وجود ندارد، اما آنچه از اخبار مرتبط با کتاب برمی‌آید استقبال از کتاب‌های صوتی در ایران نیز رو به فزونی است؛ گرچه مانند تولید کتاب‌های الکترونیکی، انتشار کتاب‌های صوتی نیز با محدودیت‌های ساختاری و فرهنگی مواجه است.

مزایای اقتصادی و زیست‌محیطی

نقطه اشتراک کتاب‌های صوتی و ای‌بوک‌ها،‌ حذف کاغذ از روند تولید این آثار است. با توجه به وارداتی بودن اغلب کاغذهای مصرفی و نوسانات سرسام‌آور ارز، حذف این عامل می‌تواند به‌عنوان نکته‌ای مثبت تلقی شود. همچنین خرید آسان آن از طریق وب‌سایت‌های ناشران، از هزینه حمل و نقل، توزیع و واسطه‌ها می‌کاهد و مهم‌تر از این، در کوتاه‌ترین زمان ممکن، دسترسی به جدیدترین آثار ممکن خواهد شد. از همه اینها گذشته با گسترش کتاب‌های صوتی میزان قابل توجهی از تخریب محیط زیست کاسته می‌شود. طبق برآورد به طور متوسط می‌توان از یک درخت، ۱۶ بند کاغذ به‌دست آورد؛ مقداری که برای چاپ یک عنوان کتاب ۲۵۰ صفحه‌ای با شمارگان هزار نسخه کفایت می‌کند. بر این اساس و با توجه به آمار چاپ ۷۰‌هزار عنوان کتاب در سال، می‌توان نتیجه گرفت، سالانه حدود ۷۰‌هزار اصله درخت فقط برای صنعت نشر کشورمان قطع می‌شود که با افزایش کتاب‌های صوتی و الکترونیکی حجم قابل‌توجهی از آنها نجات خواهد یافت. علاوه بر مزایای اقتصادی این‌گونه آثار با توجه به آسان‌ بودن استفاده، با سبک زندگی مدرن سازگارتر است؛ آنچنان که برخی علاقه‌مندان به مطالعه می‌توانند حتی هنگام رانندگی، آمد و شد در شهر و ... از این‌گونه آثار استفاده کنند.

دست‌انداز‌ها در ایران

استفاده از کتاب‌های صوتی همانند خود مطالعه،‌ امری است فرهنگی و وابسته به عادت. برای بسیاری از کتاب‌خوان‌ها در کشورمان که دلبسته بوی کاغذ و لمس جلدهای مقوایی‌اند حفظ تمرکز هنگام شنیدن این‌گونه آثار دشوار است و ترجیح می‌دهند با شیوه‌های سنتی‌تر به مطالعه بپردازند اما همه مشکل این نیست. از آنجا که الزاما تمام ناشران فعال قادر نیستند به‌تنهایی به تولید کتاب صوتی اقدام کنند، مراکز و موسساتی که در این زمینه فعالند، گاه برای جلب اعتماد ناشر و مولف و عقد قرارداد با مشکل مواجه می‌شوند. علاوه بر اینها تولید این آثار برحسب ژانر و نوع محتوا و در مواقعی ایجاد حس نمایشی، نیازمند شناخت، تخصص و استفاده از گویندگان کارکشته است که همین عوامل هزینه انتشار را بالا می‌برد.

بدتر از همه اینکه انتشار غیرقانونی کتاب‌های صوتی همانند بسیاری از کالاهای پرطرفدار فرهنگی، بر این نوع کتاب‌ها نیز سایه انداخته و این معضل، آسیب‌های جدی به این حوزه وارد کرده است. تا زمانی که امکانات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری با همیاری نیروهای نظارتی مانع فروش و دانلود غیرقانونی آثار از طریق سایت‌های اینترنتی متخلف نشوند، نمی‌توان به آینده این نوع کتاب‌ها امیدوار بود. نکته دیگر موضوع نرخ‌گذاری بر این نوع تولیدات است. با اینکه در اغلب کشورها بهای تمام شده کتاب‌های صوتی از کتاب‌های کاغذی بیشتر است، از آنجا که مخاطب ایرانی برای محتوای غیر‌ملموس اهمیت چندانی قائل نیست، ناشر داخلی مجبور است یا با کاهش کیفیت یا به بهای سود کمتر کتاب‌های صوتی تولید شده را به قیمت کمتری به دست مخاطب برساند که هر دوی این راه‌ها، به نابودی تدریجی این صنعت منجر خواهد شد.

استقبال جهانی

روزنامه نیویورک تایمز در سال‌های گذشته تنها فهرستی از عادت‌های مردم در گوش دادن به کتاب صوتی را منعکس می‌کرد ولی امروز تهیه لیست کتاب‌های صوتی پرفروش به یک کار مهم این روزنامه تبدیل شده است. به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در سال ۲۰۰۵ میلادی که به‌تازگی کتاب‌ صوتی وارد بازار شده بود، روزنامه نیویورک‌‌تایمز به طور جذابی عادت‌های روزمره‌ گوش دادن به کتاب‌ صوتی در نویسندگان خود را فهرست و منتشر کرد. در آن زمان جمعیت اندکی از دوستداران کتاب به این کتاب‌ها دسترسی داشتند چون خیلی از ناشران هنوز به تولید این کتاب‌ها عادت نداشتند ولی از سال ۲۰۰۵ تاکنون گوش کردن به کتاب صوتی تبدیل به عادت بسیاری از علاقه‌مندان به کتاب شده است.

صنعت کتاب صوتی به سرعت در حال پیشرفت است و آن‌طور که آمارها نشان می‌دهد تنها در کشور آمریکا ناشران نزدیک به ۳میلیارد دلار از طریق فروش این کتاب‌ها درآمد کسب کردند. در این سال نزدیک به ۴۶هزار عنوان کتاب صوتی فروخته شد. بر اساس این آمارها میزان فروش کتاب‌های صوتی در سال ۲۰۱۷ نسبت به سال ۲۰۱۶، ۲۲درصد رشد داشت. در کشور انگلیس نیز میزان فروش کتاب‌های صوتی در طول پنج سال گذشته چشمگیر بوده است. در این کشور میزان فروش کتاب صوتی در سال ۲۰۱۷ به طور نسبی ۱۲درصد رشد داشته و همان‌طور که انجمن ناشران انگلیس و موسسه ادیسون می‌گویند ۷۵درصد از جمعیت زیر ۴۵ساله این کشور در سال ۲۰۱۷ حدود ۱۵ کتاب گوش کردند.

اوایل سال جاری میلادی موسسه نظرسنجی پیو در گزارشی اعلام کرد که از هر پنج نفر آمریکایی یک نفر به کتاب صوتی گوش می‌کند، درحالی که این آمار برای کتاب‌های الکترونیک یک به چهار است. هرچند هنوز کتاب‌های چاپی در آمریکا محبوب‌ترین است و حدود ۶۷ درصد از جمعیت این کشور هنوز به خرید کتاب‌های کاغذی علاقه دارند ولی به نظر می‌رسد صنعت کتاب‌های صوتی نسبت به انواع الکترونیک سرعت بیشتری گرفته است. رشد و پیشرفت کتاب‌های صوتی در سال‌های اخیر آنقدر سریع بوده که تهیه لیست پرفروش‌های کتاب صوتی در روزنامه نیویورک تایمز از سال ۲۰۰۵ تا کنون تبدیل به یک کار جدی و مهم شده است. «پاملا پاول» دبیر بخش کتاب روزنامه نیویورک تایمز می‌گوید: «افزایش فروش کتاب‌های صوتی در بازار کتاب کنونی باعث شده تهیه لیست پرفروش‌های کتاب صوتی به یکی از وظایف مهم در این روزنامه تبدیل شود.» دبیر روزنامه نیویورک‌تایمز اعتقاد دارد هر روز به تعداد کسانی که کتاب صوتی گوش می‌کنند اضافه می‌شود و به نظر می‌رسد در آینده آمارهای جامع‌تری برای بررسی و تحلیل کتاب های صوتی نیاز باشد.

سایت شعار سال، با تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه دنیای اقتصاد، تاریخ انتشار 23 تیر 97، کد مطلب: 3413158، www.donya-e-eqtesad.com