برای مثال نوع لباس یک پزشک، آتش نشان و یا پلیس بیانگر هویت شغلی آن‌ها است و هرگز یک پزشک اجازه ندارد که لباس یک پلیس را بپوشد، زیرا خود دارای هویتی مستقل است.

بر همین منوال نمای ساختمان‌های شهری هم در حکم لباس هر شهر باید بیان کننده هویت آن شهر باشند.

مثلا اگر فردی را که تاکنون اصفهان را ندیده و اطلاعاتی از آن ندارد، چشم بسته وارد این شهر کنند و سپس چشمانش را باز کنند، بی شک با دیدن گنبدهای فیروزه‌ای و گلدسته‌های فروان در این شهر خواهد گفت که «اینجا شهری ایرانی و مسلمان نشین است» و علت احراز چنین هویتی هم چیزی جز معماری ایرانی و اسلامی آن نبوده است.

و یا اگر همین فرد را در شهری ببرند که ساختمان‌های شاخص آن با الگوگیری از «ابلیسک» ساخته شده است، بی شک اگر نگوید اینجا شهر فراماسون هاست، خواهد گفت: اینجا شهری بد هویت است.

بی نظمی و بی انظباطی در ساخت نماهای ساختمانی طی سال‌های اخیر تا جایی پیش رفت که رهبر انقلاب هم به آن ورود کردند و در دیداری که در سال 92 با جمعی از مدیران شهری داشتند، فرمودند: حقیقتاً معماری و نمای تهران، نمای یک شهر اسلامی نیست و شهرداری و شورای شهر باید این موضوع را جزء جدی‌ترین مسائل خود بدانند.

به راستی ساخت بناهای جدید در شهر تهران از این تاریخ به بعد تا چه میزان مورد توجه قرار گرفت؟ آیا مجتمع‌های تجاری بزرگ که هر روز در گوشه‌ای از شهر بنا می‌شوند و اقتصادهای خرد را تهدید می‌کنند، در ساخت بناهای خود، نشانی از المان‌های معماری ایرانی و اسلامی دارند؟

آیا ساختمان‌های دولتی نظیر ساختمان وزارت راه، ساختمان بانک مرکزی، ساختمان بورس، ساختمان شهرداری‌ها و به ویژه ساختمان مجلس شورای اسلامی رنگ و بویی از معماری اسلامی برده اند؟ یا انسان با دیدن آن‌ها به یاد اهرام مصر و فراعنه گمراه و طغیانگر آن می‌افتد.

بناهای دولتی و حاکمیتی با استفاده از این نماها نه تنها نتوانسته‌اند مشوق خوبی برای معماران ایرانی در بهره گیری از معماری ایرانی و اسلامی باشند، بلکه با این گونه رفتارها به کسانی که به فرهنگ و هویت مردم ایران چشم تجاوز دوخته اند، چراغ سبز نشان داده اند.

در حال حاضر صدور مجوز نماهای ساختمانی برای شهروندان وضعیت قانونمندی ندارد و بخشی از آن تابع سلایق فردی است.

چنانچه طرح نمای ساختمان یکی از شهروندان تهرانی، به دلیل برخورداری از قوس و انحنا توسط کمیته نمای منطقه 21 شهرداری تهران رد شده است، حال آن که برخورداری از خطوط منحنی یکی از ویژگی‌های خاص معماری ایرانی و اسلامی است و بر اساس یافته‌های جدید علوم روانشناسی، تماشای خطوط منحنی به انسان آرامش می دهد.

از مسئولان شهرداری منطقه 21 انتظار است که «چون وا نمی‌کنند گره‌ای، خود گره نباشند» و «اگر دستشان گشاده نیست، ابرو گشاده باشند». زیرا که با چنین تصمیم گیری‌هایی در آینده ای نزدیک هویت این شهر به صورت کامل محو خواهد شد.

پیروز حناچی معاون معماری و شهرسازی شهردار تهران ؛ با اشاره به ضوابط مربوط به صدور مجوزهای مربوط به نماهای ساختمانی گفت: در حال حاضر قوانین مربوط به تایید نماهای ساختمانی دارای قاعده ثابت و روشنی نیست، زیرا بخشی از آن‌ها سلیقه‌ای و بخشی دیگر تابع مقررات است.

معاون معماری و شهرسازی شهردار تهران در خصوص جایگاه استفاده از معماری ایرانی-اسلامی در بناهای خاص شهر تهران گفت: در مورد مفهوم معماری ایرانی-اسلامی اتفاق نظر وجود ندارد؛ زیرا برخی معماری اسلامی را مفهومی می‌دانند که در آن از مفاهیمی استفاده می‌شود که اگر آن را مدرن هم کنیم، آن معماری بر اساس اصول تفکر اسلامی است و در این خصوص به راهکارهای کاهش مصرف انرژی و خودداری از آسیب به طبیعت و غیره اشاره می‌کنند.

وی خاطر نشان کرد: اما عده‌ دیگر معماری اسلامی را مرتبط با ظاهر بنا و استفاده از گنبد و قوس و اجزایی از این دست می‌دانند، اگر چه آن زمان هم که گنبد و مناره استفاده می‌کردیم، در زمان خود یک نوآوری بود، اما اکنون بحث در این است که چه نوآوری‌ای وجود دارد که مبتنی بر فرهنگ و آمیزه‌های ما باشد.

حناچی با بیان اینکه در ساختمان‌های جدید تلاش می‌شود، تا بیشتر از معماری ایرانی- اسلامی استفاده شود، اظهار کرد:‌ در مورد نما تا قبل از سال‌های اخیر کار زیادی انجام نمی‌شد، اما اکنون تلاش‌هایی برای ساخت ضابطه‌مند آن در حال انجام است.

معاون معماری و شهرسازی شهردار تهران با تاکید بر اینکه بخشی از ضوابط مربوط به مجوز بناهای ساختمانی فنی و بخشی دیگر مربوط به زیبایی شناسی است، اظهار کرد: در حوزه فنی ضوابط روشنی وجود دارد، چنانچه در ساختمان‌های شیشه‌ای تاکید شده که باید از شیشه سکوریت استفاده شود و ساختمان متناسب با ارتفاع خود دارای پیشانی باشد تا اگر شیشه فرو ریخت بر سر عابران نریزد.

حناچی با بیان اینکه خیلی از موارد در معماری قدیم از مصادیق معماری پایدار امروزی است، تصریح کرد: معماری که ما در گذشته در کویر و حاشیه آن داشتیم، منطبق بر اصول معماری پایدار است.

وی در خصوص میزان برخورداری از معماری اسلامی در ساختمان‌های شاخص شهری گفت: باید ببینیم که این موارد به چه میزان در صورت مسئله مورد درخواست بوده‌اند، اگر نبوده طبیعتا نباید انتظار دستیابی داشت.

در نمای ساختمان‌های جدید و شاخص شهر نقوش اسلامی یا اصلا رعایت نشده است

منوچهر میرزایی استاد سابق معماری با اشاره به جایگاه معماری ایرانی و اسلامی در ساخت بناهای شاخص شهری گفت: در نمای ساختمان‌های جدید و شاخص شهر نقوش اسلامی یا اصلا رعایت نشده و یا در مواردی اندک، بسیار کم رعایت شده و اصول معماری در نظر گرفته نشده است.

این فارغ‌التحصیل دانشگاه راشویل آمریکا گفت: علت فقدان نماهای منطبق با معماری ایرانی و اسلامی در نمای ساختمان‌های شاخص شهری این است که معماران با مراجعه به اینترنت از ایده‌های جهانی الگو می‌گیرند و سپس سازه‌ای را طراحی‌ می‌کنند.

وی با تأکید بر اینکه معماران باید ابتکار به خرج دهند و با توجه به دستورات رهبر انقلاب نقوش اسلامی را به کار گیرند، اظهار کرد: شهرداری‌هایی که نمای ساختمان‌ها را مصوب می‌کنند، به این مسائل اهمیت نمی‌دهند و ادامه این وضعیت شهر را به سمت مدرن‌سازی جهانی‌ می‌برد و با این وضعیت معماری اسلامی از شهر ما محو خواهد شد.

میرزایی با بیان اینکه در گذشته سازندگان بناهای قدیمی علاوه بر معمار بودن یک استاد هندسه بوده‌اند،تصریح کرد: این موضوع از نظر ایستایی ساختمان بسیار قابل اهمیت است، لذا استفاده از نقوش به کار رفته در یک بنا دارای جایگاه بسیار بالایی است.

تصمیم گیری های کمیته های نما در مناطق مختلف شهر متفاوت است

محمد سالاری رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران  گفت: فلسفه تشکیل کمیته‌های نمای مناطق 22 گانه شهرداری و کمیته نمای بناهای شاخص شهر که در معاونت شهرسازی تشکیل می‌شود، این است که در فرآیند صدور پروانه‌های ساختمانی شهر علاوه بر بررسی کارشناسی نقشه‌های معماری، سازه، برق و مکانیک و انطباق آن‌ها با مقررات شهرسازی، از مؤلفه‌های معماری و شهرسازی ایرانی و اسلامی هم پیروی کنند.

سالاری با اشاره به رد شدن ساخت نمای یک ساختمان به علت برخورداری از قوس و انحنا گفت: این تصمیم به این معنا نیست که صراحتا در دستورالعملی تأکید کرده باشد که نباید بنا دارای قوس و انحنا باشد، زیرا این حوزه بر اساس محتوا، کیفیت و تصمیم‌گیری‌هایی که در مناطق انجام می‌شود، تصمیم نهایی را می‌گیرد.

عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه بررسی نقشه‌های نما در مقایسه با سایر نقشه‌های ساختمان موضوعی متفاوت و دارای دو جنبه محتوایی و کیفی است، اظهار کرد: ما تصمیم گرفتیم که کمیته‌هایی متشکل از صاحب‌نظرات حوزه شهرسازی، طراحی شهری، معماری را گرد هم آوریم و همچنین ضوابط مقررات شهرسازی را با ترکیبی از کارشناسان کمیسیون شهرسازی، اساتید دانشگاه، صاحب‌نظران معاونت شهرسازی و مسئولان حوزه شهرسازی مناطق بررسی کنیم تا در فرآیند تصمیم‌گیری یک تضارب آرای مبتنی بر اصول و قواعد فرادست شکل بگیرد.

وی افزود: در این فرآیند تلاش می‌شود بر خلاقیت‌های معمارانه توجه شود و چون موضوع معماری و طراحی نما موضوعی نیست که یک احکام و بخشنامه‌های کمی داشته باشد و ما با یک موضوع کیفی روبه‌رو هستیم، لذا ما در اقدامی مبتنی بر مشارکت اساتید دانشگاه و مشاوران ذیصلاح احکامی را به صورت کلی تدوین کردیم که بعد از بررسی در کمیسیون معماری و کمیته نمای مناطق ابلاغ شده است.

سالاری با بیان اینکه در این احکام برخی موارد مربوط به توصیه‌هایی است که در نمای ساختمان‌ها نباید دیده شوند، اظهار کرد: این موارد شامل زایده‌های بصری مانند کولر آبی و یا دودکش و مواردی از این دست می‌شود.

وی افزود: علاوه بر این موارد سازندگان بنا در طبقه اول ساختمان‌ها نباید از مصالح بُرنده استفاده کنند تا به هنگام عبور خطری برای کسی نداشته باشند.

عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه برخی احکام ایجابی و برخی سلبی است، گفت: اعضای کمیته نما با توجه به مصادیقی که در دستورالعمل‌ها آمده، تصمیم‌گیری می‌کنند و ممکن است این تصمیم‌گیری‌ها در مناطق مختلف نتایج متفاوتی داشته باشد و به عنوان مثال در منطقه 12 که بخش قابل توجهی از آن بناهای تاریخی است، ضوابط تأیید نمای ساختمان با ضوابط تأیید نمای یک ساختمان در منطقه یک متفاوت است.

عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه برداشت اعضای کمیته نمای یک منطقه با منطقه دیگر متفاوت است، اظهار کرد: به خاطر این تضارب آرا خروجی تصمیم‌گیری‌ها هم متفاوت است، لذا شاهدیم که در جایی گرفته می‌شود، باید نما آجری باشد و در جایی دیگر می‌گویند نباید نما آجری باشد.

اما در نهایت آنچه در تهران به چشم می آید، ساخت ساختمان هایی است که در آنها هیچ نشانی از فرهنگ این سرزمین وجود ندارد.

با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان ، تاریخ انتشار: 26 تیر 1397 ، کدخبر: 6598415،www.yjc.ir