شعارسال: خراسان جنوبی با داشتن بیابان‌های وسیع، خشک‌سالی‌های چندساله و کمبود باران، عنوان دومین استان بیابانی کشور را به خود اختصاص داده است. پیامدهای بی‌آبی نه تنها چراغ صدها روستا را خاموش کرد و رونق را به یغما برد، بلکه آثار زیانباری بر اقتصاد کویر وارد کرد. تخلیه روستاها به‌ویژه در مناطق مرزی از دردناک‌ترین پیامدهای خشک‌سالی است که نمی‌توان آن را انکار کرد. گذشته از نامهربانی‌های روزگار، بی‌توجهی مسئولان در مرهم‌گذاری بر زخم‌های خراسان جنوبی دردی دیگر است که پیکره استان را در هم گرفته و نیازمند نگاه ویژه مدیران عالی‌مقام است. ناگفته نماند که اجرای طرح‌هایی همچون «ترسیب کربن» در شهرستان‌های این خطه کویری نقش شایسته‌ای در بیابان‌زدایی داشته و چه خوب است اگر با توسعه این برنامه‌های موثر در راستای رونق استان تلاش بیش‌تری شود. طرح‌هایی که نه تنها با دست مسئولان بلکه با مشارکت مردم در روستاهای خراسان جنوبی به اجرا درآمده و نور امید را بر دیواره قلب‌های آن‌ها تابانده است.

نگاهی به تاریخچه ترسیب کربن در استان خراسان جنوبی

پروژه ترسیب کربن برنامه‌ای مشترک بین دولت جمهوری اسلامی ایران و برنامه عمران ملل متحد بوده که فاز اول آن از نیمه سال ۲۰۰۳ در دشت حسین‌آباد غیناب سربیشه واقع در استان خراسان جنوبی آغاز شده است. با به پایان رسیدن فاز اول در سال ۲۰۰۹، فاز دوم آن از آغاز سال ۲۰۱۰ میلادی به مدت پنج سال با اعتباری بالغ بر دو میلیون دلار در سطح ۴۰ روستا در مساحت بیش از ۲۰۰ هزار هکتار به تصویب رسید. شغل غالب مردم منطقه دامداری بوده و این امر باعث شده است که به هنگام وقوع خشک‌سالی خسارات زیادی به اقتصاد خانواده‌ها وارد ‌آید؛ لذا آموزش شغل­‌های جایگزین دامداری و اعطای وام جهت انجام این شغل‌ها راهی عملی در کاهش فشار دام بر مراتع و نیز کاهش اثرات خشک‌سالی بر مردم محلی است. همچنین به دلیل وزش بادهای ۱۲۰ روزه سیستان و تخریب شدید مراتع طی سال‌های 65-75توسط افغان‌ها و نیاز مبرم منطقه به احیاء مقررشده که با مشارکت مردم و دولت، احیای ۱۸ هزار هکتار (۹ هزار هکتار با کمک مردم و دولت و ۹ هزار هکتار به صورت خودجوش مردمی) از مراتع منطقه انجام شود. موضوع اصلی پروژه، ترسیب یا جذب دی‌اکسید کربن اضافی جو برای کاهش اثرات ناشی از افزایش گازهای گلخانه‌ای و گرمایش زمین است. همچنین این طرح در وسعتی با مساحت ۱۵۰ هزار هکتار از اراضی شهرستان نهبندان در حال اجراست و تاکنون نتایج خوبی به دنبال داشته.

احیای مناطق تخریب‌شده، پیش روی ترسیب کربن

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به اهداف اجرای این پروژه بیان کرد: اهداف این پروژه در سه بخش جهانی، ملی و منطقه‌ای تعریف می‌شود. علیرضا نصرآبادی ارائه مدل ترسیب کربن در مناطق خشک و نیمه‌خشک را از اهداف جهانی این پروژه دانست و افزود: احیای مناطق تخریب شده با مشارکت گروه‌های توسعه روستایی از اهداف ملی و بهبود شاخص توسعه انسانی مردم منطقه و توانمندسازی گروه‌های توسعه از اهداف منطقه‌ای این پروژه است. وی با اشاره به موفقیت‌های به دست آمده در اجرای پروژه ترسیب کربن در سربیشه بیان کرد: تشکیل ۶۳ گروه توسعه روستا اعم از ۱۴ گروه زنان، ۱۸ گروه مردان و ۳۱ گروه مشترک از جمله دستاوردهای این طرح است. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی افزود: این گروه‌ها در ۳۷ روستا دارای یک‌هزار و ۷۷۳ عضو تشکیل شده است. وی با بیان این‌که تا تابستان سال گذشته بیش از یک میلیارد و 270 میلیون ریال توسط این گروه‌ها پس‌انداز شد، گفت: احیای مشارکتی منابع طبیعی در منطقه از مهم‌ترین دستاوردهای این طرح است.

پرداخت ۸۳۶ میلیون تومان تسهیلات اشتغال‌زایی

نصرآبادی بیان کرد: تاکنون به یک‌هزار و ۲۷۳ طرح اشتغال‌زا و غیر اشتغال‌زا، ۸۳۶ میلیون تومان تسهیلات پرداخت‌شده که از این میزان، ۵۸۷ طرح غیر اشتغال‌زا و ۶۸۶ طرح اشتغال‌زا است. وی بیان کرد: ترویج و بالا بردن سطح فرهنگ مردم منطقه درباره انرژی‌های نو نظیر راه‌اندازی حمام خورشیدی، تلمبه بادی و خورشیدی و آب تصفیه‌کن خورشیدی در منطقه از دیگر نتایج مطلوب اجرای این طرح است. نصرآبادی راه‌اندازی یک‌سری مشاغل درآمدزا باهدف افزایش درآمد سالانه و بهبود وضعیت معیشتی مردم، کاهش فشار دام بر مراتع، راه‌اندازی شرکت تعاونی توسعه روستایی الغدیر باهدف به رسمیت شناختن گروه‌های توسعه روستایی و راه‌اندازی روستامهد در روستای ناز دشت را از دیگر موفقیت‌های اجرای طرح دانست. وی بیان کرد: تسهیلگری در برنامه‌ریزی مشارکتی و کار با جوامع محلی در صورتی موفق خواهد بود که به جوامع محلی آزادی عمل بدهیم تا متناسب با شرایط محل خود مشکلات را حل کنند.

ترسیب کربن در نهبندان

نصرآبادی اظهار کرد: برقراری ارتباط با جوامع محلی و برگزاری نشست‌ها و جلسات مشترک با آن‌ها نقش مهمی در جلب همکاری‌های دو طرف دارد. وی سازماندهی و ایجاد تشکل‌های روستایی و بسیج جوامع محلی و تأمین منابع مالی در گردش برای فعالیت‌های اشتغال‌زا، رفاهی و اقدامات مدیریتی و احیایی را از استراتژی‌های اجرایی پروژه در نهبندان دانست و گفت: در این پروژه به دنبال آموزش و ارتقای ظرفیت‌های انسانی، احیای منابع طبیعی تخریب شده برای مردم و با کمک مردم و اتخاذ رویکردی یکپارچه و همه‌جانبه نگر بودیم. نصرآبادی بیان کرد: انجام کار شبکه‌ای با دستگاه‌های محلی در جهت توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز، استفاده از همکاری توأم زنان و مردان در مدیریت منابع طبیعی، تبدیل پروژه از نهال‌کاری صرف به بهره‌گیری مردم از منافع نهال‌کاری، ایجاد مشاغل جایگزین و پایدار، بازاریابی و ارتقای کمی و کیفی فرآورده‌های روستایی و ارائه خدمات در جهت ارتقای وضعیت بهداشت و آموزش در منطقه از دیگر استراتژی‌های اجرای این پروژه است. وی اظهار کرد: به دنبال موفقیت پروژه ترسیب کربن در شهرستان سربیشه و ارزیابی‌های بین‌المللی و ملی صورت گرفته از پروژه در خردادماه سال جاری با همکاری UNDP و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، اجرای فاز سوم پروژه در شهرستان نهبندان به تصویب رسید. نصرآبادی با بیان این‌که این پروژه در سطحی معادل ۱۵۰ هزار هکتار با ۶۳ روستا و جمعیتی بالغ بر هشت هزار و ۵۰۰ نفر به مدت پنج سال اجرایی می‌شود، گفت: از نیمه دوم سال تاکنون اقداماتی در راستای احیای عرصه‌های تخریب یافته، ترویج انرژی‌های نو و نیز تشکیل صندوق و گروه‌های توسعه روستایی انجام گرفته است.

خشک‌سالی، چالشی برای ترسیب کربن

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی گفت: تصویب پروژه در خردادماه ۹۶، تدوین سند پروژه و تشکیل ۱۹ گروه توسعه روستایی در هشت روستا با حضور ۳۷۰ عضو از اقدامات انجام شده است. وی با اشاره به چالش‌های پیش روی پروژه بیان کرد: فقدان مربیان مجرب برای برگزاری دوره‌های آموزشی و خشک‌سالی شدید منطقه و تحت تأثیر قرار دادن عملیات احیایی، فعالیت‌ها و مشاغل درآمدزا از جمله چالش‌های پیش رو است. نصرآبادی بیان کرد: کمبود نیروی انسانی متخصص و باتجربه، فقدان روش‌ها و الگوهای مدیریت مشارکتی و توسعه‌ای، عدم تخصیص به موقع اعتبارات و تحت تأثیر قرار گرفتن فرآیند برنامه‌ریزی مشارکتی و فقر و بیکاری شدید و به تبع آن وابستگی شدید به دولت روند فعالیت‌های مشارکتی را با مشکل روبه‌رو می‌کند. می‌توان طرح ترسیب کربن را منشأ خیری نامید که افراد زیادی در سایه اجرای آن به آینده خراسان جنوبی امیدوار شدند و بدون شک استمرار این گونه طرح‌ها می‌تواند تأثیر مطلوبی بر اقتصاد استان داشته باشد.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 28مرداد1397 ، کدخبر: 52906: www.sabzineh.org