بی توجهی به اشتغال دانش آموختگان رشته های دانشگاهی به خصوص در گروه های فنی مهندسی، علوم پایه و علوم انسانی چند سالی است که تبدیل به دغدغه ای جدی و چالش بر انگیز در حوزه آموزش عالی شده است. موضوعی که به علت قرار نگرفتن در کانون توجه، حال تبدیل به یکی از موضوعات غیرقابل کنترل در حوزه آموزش عالی شده است.

در همین زمینه با دکتر فروهر فرزانه استاد تمام دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف به گفت وگو نشسته است .

او به پنج علتِ بی توجهی به آینده شغلی تحصیل کرده های دانشگاه در گروه های فنی مهندسی، علوم پایه و علوم انسانی پرداخته است و در نهایت هفت راهکار برای خروج از این چالش تاثیر گذار در توسعه کشور ارائه داد.

** مشکلات آموزش عالی در 20 سال گذشته

وی با اشاره به توسعه بدون برنامه ریزی رشته های دانشگاهی طی 20 سال گذشته، تاکید کرد: نکته اول این است که در این سال ها ، برنامه ریزی برای توسعه رشته های دانشگاهی در سه زمینه فنی مهندسی، علوم انسانی و علوم پایه، وفق نیازهای کشور صورت نگرفته و نرخ پذیرش دانشجو بسیار فراتر از نیاز کشور بوده است.

فرزانه در مورد دومین دلیلی که عدم اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی را آشکار می سازد، توضیح داد: طی همین 20 سال، در کشور ما سرمایه گذاری کافی در بخش تولید، صنعت و صنایعِ تبدیلیِ کشاورزی همچنین توسعه صادرات انجام نشده است.

**سرمایه گذاریِ تجاری

استاد تمامِ دانشگاه صنعتی شریف در خصوص ماهیتِ سرمایه گذاری در کشور، گفت: حجم بزرگی از سرمایه ملی ما در این 20 سال به طور عمده صرف آپارتمان سازی، مگا مارکت سازی و راه اندازی مراکز تجاری شده است؛ اغراق نیست اگر بگوییم ده ها هزار میلیارد تومان یا حتّی افزون بر یکصد هزار میلیارد تومان در این بخش ها هزینه شده است.

وی افزود: اجمالاً، سرمایه گذاری در این بخش ها، کشور را به سمت اقتصادِ تجاری صرف سوق می دهد و نه اقتصادِ تولیدی.

فرزانه چهارمین دلیل عدم توجه به اشتغال دانشگاهیان را تشریح کرد و اظهار داشت: به نظر می رسد در بخش کشاورزی، بهره برداری های صورت گرفته از منابع آب و خاک کشور به حداکثر رسیده است و کشور امکان بهره برداری بیشتر از منابع آبی را ندارد و راه توسعه در این بخش متوقف شده است.

**ثروت مهمتر از آموزش و اشتغال

این استاد دانشگاه، به مواردی اشاره کرد که عدم اشتغال دانش آموختگان دانشگاهی را در معرض تهدید بیشتر قرار داده است.

وی در این باره تاکید کرد: به نظر می رسد، توسعه بی رویه دانشگاه آزاد، توسعه بخش تجاری،در نتیجه حذف مشاغل تولیدی در اثر واردات بی رویه، واردات نیروی انسانی از کشورهای همسایه و شیوع جوّ رانت خواری و امتیاز طلبی در کشور، طبقه کارگر را در کشور، نحیف تر، کم تعدادتر و ضعیف تر کرده اما بخش تجاری فربه تر شده است و دیگر کسی به کار و کارگری برای تولید ثروت، ایمان ندارد!

** 7 راهکار برای برون رفت از چالشِ اشتغال

استاد دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف در بخش دیگری از این گفت و گو، به بیان هفت راه حل برای حذف دل نگرانیِ اشتغال دانش آموختگان دانشگاه ها پرداخت و گفت: نخست اینکه به طور طبیعی، ارائه پیشنهاد و راه حل برای توسعه اشتغال، رونق اقتصادی و فنی در کشور نیازمند برنامه ریزی، سرمایه گذاری و ارتباطات خوب بین المللی است.

وی، توسعه سرمایه گذاری ملی در بخش های صنعت از جمله نسّاجی و پوشاک، صنایع غذایی، تبدیل فلزات، کالاهای الکتریکی، الکترونیک، کامپیوتر، مخابرات و صنایع پیشرفته، ایجاد زمینه صادرات صنعتی، گردشگری، کشاورزی مدرن، بازیافت آب و تصفیه فاضلاب، بهبود بهره وری انرژی، انرژی های نو، بهبود سیستم حمل و نقل درون شهری و برون شهری به خصوص با سیستم ریلی و غیره را جزء الزامات اساسی برای رونق اقتصاد، عنوان کرد.

فرزانه راه حل بعدی برای به کارگیری دانش آموختگان دانشگاه ها در بخش های مختلف اشتغال را تشریح کرد و افزود: جلوگیری از واردات و خرید خارجیِ بی رویه در تمام بخش های مصرفی، فنّی و صنعتی گام دیگری است که باید برداشته شود.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه بخش تجاری در کشور ما بسیار متورّم و بخش صنعتی نسبتاً نحیف شده است، تاکید کرد: ضروری است با برنامه ریزی دقیق، در جهت عکس این موضوع بکوشیم. تاکنون به دنبال الگوی توسعه اماراتیِ مبتنی بر تجارت و واردات رفته ایم در حالی که باید دنبال الگوی توسعه کره ایِ مبتنی بر خلاقیت و نوآوری صنعتی، باشیم.

**مسکن؛ موثر در اشتغال دانش آموختگان

وی به چهارمین راه حل اشاره کرد و گفت: توسعه مسکن به صورت واحدهای 40 تا 50 مترمربعی برای زوج های جوان در شهرهای متوسط و بزرگ می تواند یکی دیگر از راهکارهای رونقِ اشتغال باشد، به وجهی که با یک سرمایه گذاری ملّی، امکان ازدواج و در پی آن اشتغال برای بیشتر جوانان کشور را فراهم آورد و بازپرداخت اقساط این واحدهای مسکونی را با بهره اندک و در طول 20 سال محقق کرد.

**تاثیر شبکه راه آهن در توسعه اشتغال

استاد تمام دانشگاه صنعتی شریف، توسعه شبکه راه آهن کشور را هم در ایجاد زمینه های اشتغال برای دانش آموختگان دانشگاه ها موثر دانست و توضیح داد: توسعه شبکه راه آهن در کشور و ایجاد خطوط آهن جدید در کریدور شمال - جنوب، یکی از فرصت های بزرگ ملی برای رونق اقتصادی کشور ما است. ساخت خطوط آهن جدید در مسیر شمال-جنوب و شرق- غرب می تواند ده ها هزار شغل ایجاد کند.

وی افزود: اگر ایران بتواند به مسیری برای مبادله کالاها از مبدا چین، ژاپن، آسیای جنوب شرقی و هندوستان همچنین از طریق بنادر جنوبی خود به بنادر شمالی دریای خزر و از آنجا به اروپای شرقی و مرکزی اتصال یابد، شاید بتواند بیش از 100 میلیون تن یا صدها میلیون تن کالا را در سال ترانزیت و با تامین میلیاردها دلار برای کشور، صدها هزار شغل ایجاد کند.

فرزانه درباره سایر ابعاد گسترش راه آهن و فواید آن در ایجاد شغل، تاکید کرد: توسعه شبکه راه آهن از شرق به غرب در جهت تکمیل مسیر راه ابریشم چه به سوی مدیترانه چه به سوی بالکان و اروپا می تواند فرصت دیگری برای کشور ما باشد.

** ضرورت توجه به فرصت های صادراتی

به گفته استاد دانشکده برق در دانشگاه صنعتی شریف، به نظر می رسد، دولت چین بنا به تعهدی که برای خود تعریف کرده است، قصد دارد که یکهزار میلیارد دلار در توسعه شبکه راه آهن در آسیای شرقی، اروپا و آفریقا سرمایه گذاری کند.

وی با طرح این سوال که چرا کشور ما به عنوان مثال 20 تا 30 میلیارد دلار از این سرمایه گذاری را جذب نکند؟ به راه حل ششم اشاره کرد و ادامه داد: کشور ما یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و مصرف کنندگان انرژی هیدروکربوری(ذخایر زیرزمینی نفت خام و گاز طبیعی) در جهان است. ارتقاء بهره وری انرژی در کشور ما، واقعی سازی قیمت ها و تعدیل مصرف انرژی می تواند برای کشورمان فرصت های صادراتی بیشتری در بخش انرژی فراهم آورد.

**منابع آبی؛ فرصتی برای تولید بیشتر

فرزانه آخرین راهکار را مطرح کرد و گفت: ارتقاء بهره وری در مصرف آب کشاورزی، یکی دیگر از فرصت های ناب در کشور ما است. اگر بتوانیم با فناوری های نوین کشاورزی و بهره برداری از آب و بازیافت آب، نرخ مصرف آب را بر واحدِ تولیدِ کشاورزی به 40 درصد میزان فعلی برسانیم، نه تنها می توانیم فرصت های تولید بیشتری را فراهم سازیم بلکه به محیط زیست کشور نیز خدمت بزرگی خواهیم کرد.

**بازسازی سرمایه اجتماعی

استاد دانشگاه صنعتی شریف، تاکید کرد: بدیهی است تحقق امور پیشنهاد شده کار ساده ای نیست اما دولتمردان باید با عمل خود به مردم نشان دهند که تولید ثروت و رفاه، نتیجه تلاش و کوشش است، نه رانت خواری. در حقیقت، ما در جامعه خود نیاز به ارتقاء اخلاقی همه جانبه و بازسازی سرمایه اجتماعیِ داریم.

**استادان، نگران ترین قشر نسبت به بیکاری

فرزانه، نگران ترین قشر نسبت به بیکاری و فرار دانش آموختگان از کشور را استادان دانشگاه دانست و گفت: استادان، بیشترین ناراحتی را از بیکاری دانش آموختگان و فرار مغزها دارند و بیشترین رنج و عذاب را می کشند، چرا که شاهد فرار جوانانی از کشور هستند و بیکاری گروهی را می بینند که با دستان خود، آنها را پرورده اند و آماده خدمت کرده اند.

وی در پاسخ به پرسشی در خصوص نقش دانشگاه ها در اشتغال جوانان ادامه داد: راه حلِ اشتغالِ جوانان، خارج از قدرت و توان دانشگاه ها است. استاد و دانشگاه کوچکترین قدرتِ ارائه و اعمال راه حل در این زمینه را ندارند، زیرا منابعی در اختیار ایشان نیست. آنان بر این باور هستند که جوانان را خوب تربیت می کنند و ایجاد زمینه های اشتغال بر عهده دولت و مسئولان است که منابع آب و خاک و سرزمین و سرمایه ها را در اختیار دارند.

فرزانه افزود: هر چند که دانشگاه های ما هم طی 20 سال اخیر بسیار فقیر شده اند و امکانات زیربنایی شان به خصوص تجهیزات با گذشت زمان تحلیل رفته، امّا همچنان در بازسازی اخلاقی و سازندگی کشور می کوشند.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایرنا ،تاریخ انتشار 24شهریور 97، کدمطلب: 83033880،www.irna.ir