شعار سال: برخی کارشناسان بر این باورند که برخورداری از نعمت خانه های تاریخی به عنوان جاذبه گردشگری و بخش مهمی از فرهنگ و تمدن شهرها مانند تیغی دولبه است و شرایط برخی از این اثرهای با ارزش زنگ خطر را به صدا درمی آورد زیرا تخریب و نابودی آن ها می تواند شناسنامه و هویت شهرها را به چالش کشیده و با گذشت زمان حتی دگرگون کند.

چنین بناهایی در استانی با پیشینه تمدنی پرباری مانند اصفهان کم نیست و تنها در شهرستان آران و بیدگل 150 خانه تاریخی ارزشمند وجود دارد که تنها 39 باب از این خانه ها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

10 درصد خانه های تاریخی آران و بیدگل اما در آستانه تخریب است و از جمله آن ها می توان به کرباسی ها، قدیمی ترین خانه تاریخی در این شهرستان اشاره کرد که به دلیل فقدان توجه و بازسازی در آستانه تخریب کامل قرار دارد. خانه تاریخی کرباسی ها در محله درب مسجد قاضی و در همسایگی مسجد تاریخی ملاعلی آران و بیدگل واقع می باشد که با بی مهری ها و بی توجهی ها نفس هایش به شماره افتاده است.

ورودی این خانه میراثی موروثی از طریق یک دالان به حیاتی مربعی شکل راه دارد که با گذر از یک هشتی بسیار زیبای گچ بری شده، به قسمت ایوانی می رسد که سه اتاق همراه با زیرزمین های زیبا و خنک از آن رخ می نماید.

یکی از مالکان خانه کرباسی ها گفت: این بنای تاریخی شامل ایوان خشتی، چند اتاق، کارگاه های کرباس بافی (شعربافی)، ابریشم کشی، رنگرزی، مطبخ، دالان بالا خانه و پایین خانه، حوض خانه ماهی، اصطبل (طویله تابستانی و زمستانی) و همچنین هیزم خانه می باشد.

حسینعلی کرباسی افزود: خانه تاریخی کرباسی ها در روزگاران دور شامل دو باب خانه تو در تو بود و در شرایط کنونی تبدیل بنا به مکانی برای ترویج بوم گردی در صورت بازسازی اساسی و ارائه تسهیلات امکان پذیر است.

وی بیان کرد: این بنا از قدیمی ترین خانه های آران و بیدگل است که به علت ثبت نشدن در فهرست میراث فرهنگی، بهره مند نشدن از کمک های دولتی و عدم توانایی مالی مالکان در آستانه تخریب است، در حالی که کمتر خانه ای دست کم در این شهرستان چنین تشکیلاتی دارد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آران و بیدگل تصریح کرد: بنای تاریخی کرباسی ها به عنوان قدیمی ترین خانه تاریخی این شهرستان قدمت، اصالت و ارزش بالایی دارد. مجید نوری با تائید ضرورت بازسازی فوری خانه کرباسی ها افزود: این اثر مربوط به دوره ایلخانی است که در دوره قاجار هم بازسازی و با انجام ساخت و سازهایی به مساحتش افزوده شد. وی گفت: خانه کرباسی ها هنوز ثبت ملی نشده است اما تهیه پرونده ثبتی آن به جد در دستور کار میراث فرهنگی آران و بیدگل قرار دارد.

نوری تصریح کرد: نقشه برداری این اثر انجام شده و تهیه مستندات تاریخی هم در حال انجام است تا پس از ثبت در فهرست ملی و تامین اعتبار از سوی سازمان میراث فرهنگی، عملیات بازسازی آغاز شود.

 حتی به رغم قرار گرفتن در فهرست ملی همه بناهای تاریخی موجود فرصتی برابر برای احیای دوباره ندارند که از جمله می توان به نمونه میراثی موروثی کاخ سرهنگ آباد یا همان بنای معروف به چهلستون اردستان اشاره کرد که در سال 1355 شمسی به شماره 1278 در فهرست آثار ملی ثبت شد.

کاخ سرهنگ آباد که به واقع باشکوه ترین بنای تاریخی در مناطق کویری ایران به جا مانده از دوران قاجار بود، حدود سال 1260 توسط 'مصطفی قلی خان سهام السلطنه عرب عامری' مشتمل بر یک کوشک و شکارگاه برای پذیرایی از شاهزاده‌های قاجار در روستایی به همین نام از توابع دهستان سفلای بخش زواره در 76 کیلومتری شرق اردستان ساخته شد.

بنا با نزدیک به 600 مترمربع مساحت 20 ستون سنگی و سه ایوان جنوبی، شرقی و غربی با نمای سنگی زیبا داشت که به ترتیب مشرف به رودخانه، چمنزار و کوهستان بوده و گچ‌بری ‌های بی مانند، سقف‌های چوبی و تزئینات سنگی (شبیه عالی‌قاپو و چهل‌ستون اصفهان) به کار رفته در این بنا دل هر بیننده ای را می ربود.

سرهنگ آباد شامل تالار کاخ با ترکیبی از سازه‌های خشتی، آجری، چوبی، تزئینات نقاشی، آینه‌کاری، نقاشی پشت شیشه و قراول‌خانه، حمام، برج‌های دیده ‌بانی، اصطبل، آسیاب و شاه‌نشین در سه طبقه با یک هزار و 500 مترمربع زیربنا بود که در ایوان جنوبی آن نیز یک استخر بزرگ با پوشش فلزی به چشم می خورد.

کاخ سرهنگ آباد اردستان از جمله اثرهای تاریخی فراموش شده استان اصفهان بود که به رغم رونق این سال های صنعت گردشگری در گوشه ای بدون استفاده سوت و کور ماند تا در نهایت فروردین ماه امسال بخش هایی از آن در یک آتش سوزی عمدی سوخت و امروز تنها سایه ای از شکوه گذشته را برای رهگذران تاریخ به یادگار گذاشته است.

اینها بخشی از ماجراست چرا که در شهرستان کاشان، نقطه ای دیگر از شمال استان اصفهان نیز 700 خانه تاریخی وجود دارد که تنها 90 باب از آنها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیدند و بر اساس آن مورد رسیدگی قرار گرفته و در صورت نیاز به بازسازی، اعتبار دریافت می کنند.

به گفته کارشناسان امر، طرح های بازسازی بناهای تاریخی و میراثی نیازمند زمان و اعتبار است و مشکل از جایی آغاز می شود که باید شخصیتی حقیقی یا حقوقی مسئولیت را بر عهده بگیرد چرا که بسیاری از این بناهای دارای ارزش تاریخی، در واقع خانه های موروثی هستند که بیشتر مواقع مالکان آنها توانایی مالی لازم برای نگهداری از بنا را ندارند.

کم نیست شمار بناهایی که با خاک یکسان شده و در یاد دوستداران میراث فرهنگی نیز غبار فراموشی گرفتند چرا که مالکان تمایلی برای ورود دولت ندارند و با توجه مشکل تملکی، اعتباری نیز برای نگهداری و بازسازی این خانه های تاریخی اختصاص نمی یابد.

گویی حذف از تاریخ، سرنوشت محتوم خانه هایی است که در میان دیوار بلند فرآیندهای پیچیده اداری از یک سو و مالکانی ندار با هزار سودا در سوی دیگر گرفتار شدند؛ در شرایطی که این میراث تاریخی ارزشمند می توانند با بکارگیری درست و مدیریت کارآمد موجب توسعه گردشگری، رونق اقتصاد محلی، ارزآوری و پویایی اقتصاد غیر نفتی شوند.

سایت شعار سال، با تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار 23 شهریور 97، کد مطلب: 83033381، www.irna.ir