شعار سال: شرکت‌های اروپایی و آمریکایی که تجهیزات و داروهای پیشرفته مورد نیاز بیماری‌های مزمن را در داخل ایران تأمین می‌کنند، با این تحریم‌ها با مسئله ادامه فعالیتشان در ایران روبه‌رو هستند. در این شرایط،‌ میلیون‌ها نفر از مردم عادی ایران در حال مقاومت در برابر تأثیرات این تحریم‌ها هستند. گزارشگر ویژه حقوق ‌بشر نیز دراین‌باره هشدار داده که تحریم‌ها منجر به ازبین‌رفتن حقوق‌ بشر، پیش‌بردن مردم به سوی فقر و غیرقابل تهیه‌شدن کالاهای وارداتی ازجمله داروهای بیماران خواهد شد.

تأثیر و ضربه این تحریم‌ها ادعاهای بشردوستانه، بیانیه‌ها و اعلامیه‌های مکرر آمریکا در حمایت از مردم ایران را نقض می‌کند. ایرانیان سختی‌ها و مشقت‌های مشابهی را بین سال‌های 2012 تا 2013 درست در زمانی که اروپا و ایالات متحده تحریم‌های سختی را علیه ایران و برای فشار به منظور منع برنامه هسته‌ای ایران اعمال کرده بودند، متحمل شده‌اند.

در همان زمان، دولت آمریکا اگرچه استثنائاتی را برای فروش دارو و کالاها پزشکی وضع کرد، بااین‌حال تنها تعداد محدودی از شرکت‌های غربی تحت این شرایط اقدام به ادامه فعالیت در ایران کردند، بسیاری نیز به دلیل قطع عملیات بانکی و هزینه‌های عملیاتی بالا، مجبور به توقف یا کاهش فعالیتشان شدند.

در این شرایط، بسیاری از کمپانی‌های صادر‌کننده کالاها و خدمات پزشکی به ایران با مشکل خدمات بانکی و مالی برای مراودات مالی خود مواجه هستند. این مسئله شامل کمبود ارز خارجی برای پرداخت به کمپانی‌های اروپایی نیز می‌شود. شفافیت‌نداشتن آمریکا در چگونگی اعمال تحریم‌های خود باعث تشدید این مشکلات شده است.

پس از توافق هسته‌ای، بانک‌ها از تحریم‌های ثانویه معاف بوده‌اند؛ یعنی کمپانی‌های غیرآمریکایی می‌توانستند به منظور تسهیل پرداخت برای فروش کالاهای بشردوستانه به ایران، با این بانک‌ها رابطه برقرار کنند؛ اما درحال‌حاضر موضع آنها نامفهوم و نامعلوم است. در این شرایط، ایالات متحده حتی طرح‌هایی برای تحریم بانک مرکزی ایران (CBT) تعیین کرده است؛ اما این مسئله نیز اجتناب‌ناپذیر است که تمام بانک‌های خصوصی ایرانی باید با بانک مرکزی ایران معامله کنند. در چارچوب جدید تحریم‌های آمریکا، معلوم نیست آیا این موضوع به بانک‌های خصوصی تعمیم داده خواهد شد یا خیر. در چنین شرایطی، بانک‌های اروپایی احتمالا از معامله با این نهاد‌ها امتناع خواهند کرد.

این بلاتکلیفی می‌تواند به‌طور مؤثری کانال‌های پرداختی به ایران را مسدود کند و مانع از دست‌یافتن بیماران و پزشکان ایرانی به کمک‌های نجات‌بخش خواهد شد. در حقیقت چندین شرکت مهم و اصلی دارویی که درحال‌حاضر در ایران مشغول هستند، نگرانی خودشان را با ما در میان گذاشته‌اند؛ اینکه بانک‌ها، شرکت‌های بیمه و کانال‌های توزیع که تجارت بشردوستانه را به ایران تسهیل می‌کرده‌اند، دچار ترس و تردید شده‌اند که مبادا درگیر تحریم‌های ایالات متحده شوند. خط‌مشی خزانه‌داری آمریکا نیز باعث شده شرکت‌های اروپایی که اعضای هیئت‌مدیره آنها مخالف پذیرش آسیب شهرتشان در ایالات متحده هستند، حتی با پایان تجارت بشر‌دوستانه خود در ایران موافقت کنند.

دسترسی به مراقبت‌های اولیه سلامت یکی از حقوق بنیادی و ابتدایی انسان‌هاست. در سال‌های اخیر شرایط سلامتی برای بیماران بی‌بضاعت در ایران به‌تدریج رو به بهبود بوده است. فارغ از تحریم‌های بین‌المللی، محصولات مراقبت از سلامتی به‌راحتی از لحاظ مالی امکان خرید داشته و در دسترس بوده‌اند.

همچنین دولت روحانی اصلاحات جدیدی ارائه داده است که مراقبت‌های سلامت را برای 11 ‌میلیون نفر از مردم که در گذشته تحت پوشش بیمه‌ای نبوده‌اند نیز ارائه داده است.

در این وضعیت درمان بیماری‌های مزمن چالش اصلی ایران است؛ زیرا درمان‌های موفق نیازمند وسایل، آموزش و دوره‌های پیشرفته است که غالبا کشورهای غربی آن را تولید و فراهم می‌کنند. در شرایط اعمال تحریم‌ها دسترسی به چنین شرکت‌هایی برای بیماران ایرانی امکان‌ناپذیر است.

قدرت‌های جهانی که با وجود عقب‌نشینی ایالات متحده به‌دنبال نجات توافق هسته‌ای هستند، باید طالب و خواستار تجارت بشردوستانه با ایران باشند. با وجود دیدگاهای متفاوت بین اروپا و آمریکا در قبال توافق هسته‌ای، نجات جان ایرانیان نباید جای تأمل و مباحثه‌ای داشته باشد. اروپا باید ایالات متحده را تحت فشار بگذارد که این پیشنهاد را بپذیرد و به‌صورت خیلی فوری موانع تجارت بشردوستانه با ایران را برطرف کند.

دولت‌های اروپایی باید خزانه‌داری دولت آمریکا را برای تصریح و آشکارکردن هرچه‌سریع‌تر ابهامات ایجاد‌شده به‌وسیله دستورالعمل‌های اخیر خواستار شوند و اطمینان حاصل کنند که تعداد معقولی از مؤسسات مالی خصوصی از تحریم‌های ثانویه دولت آمریکا معاف باقی می‌مانند. اتحادیه اروپا ‌باید تلاش‌هایش را برای تضمین کانال‌های پرداخت به ایران مشتمل بر دسترسی ایران به سرویس مالی سوییفت حفظ کند. به‌عنوان اولویت اصلی هدف آنها باید این باشد که بانک‌های اروپایی برای تجارت بشردوستانه با ایران در دسترس باشند. برای کمک به شرکت‌های خارجی و حفظ حاشیه سود آنها در قبال فعالیت‌هایشان در ایران، دولت ایران نیز می‌تواند موجبات کاهش هزینه‌های شرکت‌های وارد‌کننده دارو و کالاهای پزشکی را به کشور فراهم کند.

اتحادیه اروپا به‌تازگی کمکی ۱۸‌میلیون‌یورویی برای اجرای پروژه‌های توسعه‌ای در ایران اختصاص داده است. در صورت نیاز اروپا باید مفاد جدید و مشابهی را بعد از ماه نوامبر برای پرکردن فاصله بین بودجه و تسهیلات پرداخت برای دارو‌های پزشکی صادراتی توسط شرکت‌های اروپایی نیز ارائه دهد؛ این مکانیسم وام‌دهی (به‌صورت یورو در قبال دلار آمریکا) ‌باید به اندازه‌ای بزرگ باشد که بتواند حداقل واردات دارو‌های نجات‌بخش به ایران را پوشش دهد و به اندازه کافی برای پاسخ به نیاز‌های جدید امکان انعطاف و تغییر آن وجود داشته باشد. اتحادیه اروپا و ایران همچنین باید به فکر تأسیس یک بودجه پزشکی برای اهدا و تأمین تجهیزات و داروها به ایران باشند. در چنین مواردی هیچ معامله بانکی‌ای نیاز نخواهد بود و ریسک شرکت‌های اروپایی نیز کاهش خواهد یافت.

اتحادیه اروپا همچنین می‌تواند همکاری‌های علمی گسترده با ایران را در زمینه تحقیق و آموزش پزشکی تقویت کند. در مقایسه با بسیاری از کشورهای خاورمیانه، ایران مؤسسات تحقیقاتی پزشکی خصوصی و عمومی پیشرفته‌ای دارد که به احتمال زیاد پذیرای این‌گونه همکاری‌های دوجانبه خواهند بود. ایران و آمریکا زمانی طولانی مشغول پروژه‌های موفق سیاست‌های سلامت بوده‌اند. دولت‌های اروپایی می‌توانند چنین پروژه‌های بشردوستانه‌ای را تسهیل و حمایت کنند؛ این تدابیر از طرف اروپا نشان‌دهنده تعهدات آنها به نیاز‌های بشردوستانه مردم ایران فراسوی لفاظی‌ها خواهد بود.

بسیاری از دولت‌های غربی اعمال تحریم را به‌عنوان ابزاری اقتصادی و مؤثر برای تغییر اقدامات دولتمردان مخالف می‌دانند. با‌وجود‌این تحریم‌ها مکرر به مردم عادی صدمه می‌زنند و تأثیرات منفی دشواری بر سلامت در کشور‌های هدف ایجاد می‌کند. برای مثال تاکنون هزینه‌های انسانی حاصل از تحریم‌ها در کشور‌هایی مانند عراق، ایران، سوریه و ونزوئلا خیلی جدی و شدید بوده است.

نیاز است که در آینده کمیته‌ای بین‌المللی موانعی را برای محافظت کامل از بخش تجارت بشردوستانه اجرا کند. اروپا برای نشان‌دادن تعهدش به توافق هسته‌ای ایران می‌تواند در این گفتمان سبقت بگیرد و راه‌حل‌های واقعی و ملموسی را اعمال کند.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق تاریخ انتشار 5مهر 97، کدمطلب: 196381، www.sharghdaily.ir