شعار سال: میانگین مدت اشتغال در سال ۹۶ نسبت به سال ۹۵ با افت مواجه شد. در حالی که در سال ۹۵ میانگین مدت اشتغال نیروی کار کشور، ۲/ ۱۲ سال بوده، سال گذشته این عدد با ۱/ ۰ سال کاهش، یک پله به عقب رفته است. همچنین بر اساس گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار، در این بین، یک‌پنجم شاغلان کشور، کمتر از ۳ سال سابقه کاری در شغل اصلی دارند که نشان می‌دهد نیروی کار، از نظر مدت اشتغال شایسته صفت «جوان» هستند. بی‌ثباتی مشاغل اولین پیامی است که داده‌های منتشر شده مخابره می‌کنند. بر این اساس، میرایی شغلی در بخش‌های صنعتی و خدماتی شدیدتر است که حاکی از ناپایداری مشاغل در این گروه‌های اقتصادی است. در نتیجه از یک طرف مهارت پایین نیروی کار و از طرفی دیگر، بسترهای شغلی ناپایدار، کاهش میانگین مدت اشتغال در سال ۹۶ را رقم زده‌اند. علاوه بر اینها، کم بودن میانگین مدت اشتغال، حاکی از این است که امنیت شغلی در بازار کار ایران چندان وضعیت مطلوبی را سپری نمی‌کند و این نقصان برای نیروی کار زن شدیدتر است.

تصویر کلی کشور

هر فرد در اشتغال رسمی در کشور می‌تواند پس از ۳۰ سال کار، بازنشسته شود. هر چند این ۳۰ سال در بسیاری از مشاغل به شکل مداوم طی نمی‌شود و شخصی که از سن خاصی وارد بازار کار شده، لزوما۳۰ سال بعد بازنشسته نمی‌شود که این به ماندگاری شغل اصلی و امنیت شغلی بازمی‌گردد. بررسی وضعیت نیروی کار کشور از نظر طول مدت اشتغال، می‌تواند در برنامه‌ریزی‌های مربوط به منابع انسانی نقش اساسی ایفا کند. همچنین این بررسی ساختار نسبی و جنسی اشتغال کشور را در ارتباط با طول مدت اشتغال در شغل اصلی شفاف می‌کند. مدت اشتغال همچنین شاخصی از امنیت شغلی در بازار کار نیز می‌تواند باشد.

سال گذشته حدود ۴/ ۲۳ میلیون شاغل در کشور ثبت شده است. بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، بیش از ۷/ ۱۲ میلیون نفر از این افراد، طول مدت اشتغالشان در شغل اصلی، کمتر از ۱۰ سال بوده و هنوز به دهه اول اشتغال نرسیده‌اند. همچنین یک‌چهارم از شاغلان در سال گذشته، طول مدت اشتغالشان بین ۱۰ تا ۲۰ سال ثبت شده و در دهه دوم اشتغال خود به سر می‌برند. شاغلانی که در دهه سوم اشتغال خود به سر می‌برند، مجموعا ۱/ ۳ میلیون نفر بوده که حدود ۱۳ درصد از شاغلان کل کشور را شکل می‌دهند و ۷/ ۷ درصد شاغلان نیز بیش از ۳۰ سال سابقه کاری دارند. اگر به جزئیات بیشتری از آمارها توجه کنیم، مشخص می‌شود که در واقع بیش از یک‌پنجم از نیروی کار ایران کمتر از ۳ سال سابقه اشتغال در شغل اصلی را دارند. این آمار و ارقام حاکی از این است که نیروی کار کشور از نظر طول مدت اشتغال، بسیار جوان است و حدود دوسوم شاغلان سابقه کاری‌شان کمتر از ۱۵ سال است و میانگین طول مدت اشتغال در کشور حدود ۱/ ۱۲ سال است.

تفاوت مردان و زنان

داده‌های منتشر شده نشان می‌دهد میانگین مدت اشتغال برای زنان کمتر از مردان است. طوری که میانگین مدت اشتغال برای زنان ۸/ ۱۰ سال بوده و تقریبا ۶/ ۱ سال کمتر از مردان است. یعنی نیروی کار زن از نظر مدت اشتغال جوان‌تر از مردان بوده است. نکته جالب این است که نسبت به سال ۱۳۹۵، میانگین طول مدت اشتغال نیروی کار کشور ۱/ ۰ سال کاهش یافته و شتاب این کاهش برای زنان ۲ برابر(۲/ ۰‌سال) بوده است. یک نکته قابل تامل دیگر این که زنان زودتر از مردان از بازار کار خارج می‌شوند. در بین زنان شاغل در سال گذشته، ۶۰ درصد آنها در دهه اول شغلی به سر برده‌اند، در حالی که این عدد برای مردان ۵۳ درصد بوده است. در واقع آمار نشان می‌دهد هر چه طول مدت اشتغال افزایش می‌یابد، نقش زنان کمرنگ‌تر می‌شود. به تعبیری، زنان با اشتیاق بیشتری وارد عرصه فعالیت اقتصادی می‌شوند ولی بسیار زودتر از مردان از نیروی کار کشور خارج می‌شوند. ازدواج، تولد فرزند و... بخشی از این پدیده را می‌تواند توضیح دهد.

وضعیت در بخش‌های عمده اقتصادی

بررسی‌های میدانی در سال ۱۳۹۶ نشان می‌دهد که اغلب شاغلان کشور در سال گذشته در بخش خدمات مشغول بوده‌اند، ۸/ ۱۱ میلیون نفر که شامل نیمی از شاغلان می‌شود، در مشاغل مربوط به خدماتی به فعالیت می‌پردازند. همچنین ۵/ ۷ میلیون نفر در بخش صنعت و ۱/ ۴ میلیون نفر نیز در بخش‌های کشاورزی مشغول به فعالیت بوده‌اند. اما میزان مدت اشتغال در شغل اصلی شاغلان در بخش‌های مختلف اقتصادی به چه ترتیب بوده است؟

از حدود ۱/ ۴ میلیون نفر شاغل در بخش کشاورزی، حدود ۵/ ۱ نفر در دهه اول اشتغال خود به سر می‌برند که بیشترین فراوانی را دارد. همچنین حدود ۶۰۰ هزار نفر از شاغلان این بخش، کمتر از ۳ سال سابقه کاری دارند. اما شدت جوانی شغلی در دو بخش صنعت و خدمات شدیدتر است، در بخش صنعت حدود ۶۰ درصد شاغلان در دهه اول شغلی خود قرار دارند که نشان می‌دهد نیروی کار صنعت ایران، از نظر مدت اشتغال نسبت به بخش‌های دیگر اقتصادی جوان‌تر هستند. میانگین مدت اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی نیز همین تصویر را نشان می‌دهد؛ میانگین طول مدت اشتغال در بخش کشاورزی ۴/ ۱۸ سال برآورد می‌شود، در حالی که در بخش صنعت این عدد ۴/ ۱۱ و در بخش خدمات ۴/ ۱۰ سال بوده است. این آمار و ارقام بیان‌کننده این است که اولا باسابقه‌ترین نیروی کار کشور را باید در بخش‌های کشاورزی جست‌وجو کرد و ثانیا ماندگاری شغلی در بخش‌های خدمات نسبت به بخش‌های دیگر اقتصادی کمتر است. با توجه به داده‌های ارائه شده، نیروی کار بخش‌های خدماتی و صنعتی، بین ۷ تا ۸ سال سابقه کمتری از نیروی کار بخش‌های کشاورزی دارند.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه دنیای اقتصاد تاریخ انتشار 18مهر 97، کدمطلب: 3450328، www.donya-e-eqtesad.com