شعارسال: علی دهباشی در حاشیه نشست «تاریخچه مطبوعات فرهنگی در ایران معاصر»   ضمن بررسی تاریخی مطبوعات معاصر از رشد بی‌سابقۀ ادبیات سیاسی در مطبوعات یاد کرد که هرگز به این صورت در نیم قرن گذشته سابقه نداشته است.

وی همچنین به وضعیت نسخه آنلاین و چاپی مطبوعات اشاره کرد و افزود: هنوز نسخه چاپی ارزش خود را دارد به عنوان مثال روزنامه ژاپنی آساهی حدود هفت میلیون تیراژ نسخه چاپی و معادل همین تیراژ نسخه اینترنتی دارد؛ هر چند خوب است کاغذ کم مصرف کنیم اما روزنامه را به دست گرفتن و کتاب با کاغذ کاهی خواندن جذابیت و لذت خودش را دارد.

مطبوعات ایران به خوبی در مسیر آنلاین هستند

سردبیر مجله بخارا تاکید کرد: امروز مطبوعات ایران به خوبی به سمت آنلاین شدن می‌رود چرا که در همه جای دنیا مشاهده می‌کنیم که نسخه اینترنتی روزنامه‌ها را کامل بر روی سایت‌ها قرار نمی‌دهند.

این روزنامه نگار پیشکسوت با اشاره به تاثیر تحولات اجتماعی بر مطبوعات ایران، اظهار داشت: تحول اجتماعی هر زمان در کشور ما اتفاق افتاده تمام جامعه را به حرکت وا داشته است مثلا تیراژ کتاب در سال‌های ۵۷ و ۵۸ ، ۴۰۰ یا ۵۰۰ هزار بود اما هم اکنون این تیراژ به 500 تا یک هزار نسخه تنزل پیدا کرده است اما هیچکدام ارقام تیراژهای واقعی نیست.

وی اضافه کرد: برای مثال در سال‌های اولیه انقلاب برخی از کتاب‌ها از ممنوعیت درآمده بود، افرادی آن‌ها را می‌خریدند و به نظر من نمی‌خواندند و تنها به دلیل اینکه این کتاب‌ها ممنوعیت داشت حرص خرید آن را داشتند.

تیراژ نشریات با آزادی بیان رابطه مستقیم دارد

دهباشی با مقایسه وضعیت مطبوعات در دوران مشروطیت و دوران پهلوی سابق هم گفت: مشروطیت برای مطبوعات، یک دوران طلایی بود و زمان رضا شاه بعد از شهریور1320هم دوران اوج روزنامه‌ها را شاهد بودیم، از سال‌های ۳۰ تا ۳۲ نیز تعداد نشریات به شدت متنوع شد و حتی به نوعی هرج و مرج به وجود آمد.

وی تاکید کرد: به نظر من تیراژ نشریات با آزادی رابطه مستقیمی دارد به این معنا که وقتی آزادی مطبوعات و قلم وجود نداشته باشد، شاهد تنوع نشریات هم نخواهیم بود.

به گفته دهباشی زمانی که تنوع نشریات وجود دارد هر کسی می‌تواند نظر خود را مطرح کرده و از این طریق تنوع به وجود می‌آید اما امروز بروز و ظهور اینترنت و شبکه‌های مجازی، معادله را به هم ریخته است به عنوان مثال اگر از یک فرد فرانسوی بپرسید که تلگرام دارد یا نه خواهد گفت تلگرام یعنی چه؟ چرا که احتیاجی به نصب آن ندارد از این رو ابزارهای غیر قابل دسترس را به ما انتقال می‌دهند.

استفاده از فضای مجازی غیرعادی شده است

این فعال رسانه ای تاکید کرد: استفاده ما از پدیده‌های فضای مجازی غیرعادی و گشت و گذار در این فضا باعث می‌شود که فرصت‌های اندیشه افراد کوتاه شده و هرچه می‌خوانیم انگار هیچ چیز نخوانده‌ایم.

به گفته وی فضای مجازی، مردم را از خواندن جدی کتاب بی‌نیاز می‌کند حتی جدی‌ترین آدم‌ها هم در شبکه‌ها پیام‌رسان می‌نویسند.

اما و اگرهای افت تیراژ روزنامه‌ها

دهباشی درباره دلایل افت تیراژ روزنامه‌ها نیز توضیح داد: به جز مساله آزادی بیان، روزنامه‌ها یک جنبه خبری دارند لذا زمانی که در فضای مجازی اخبار، لحظه به لحظه منتشر می‌شود، خبر روزنامه‌ها پس از انتشار، 12 تا 24 ساعت بعد به دست مخاطبان می‌رسد و در نتیجه این روند، رفته رفته کارکرد نشریات به ویژه روزنامه‌ها از دست می‌‌رود.

این روزنامه‌نگار پیشکسوت خاطرنشان کرد: هم اکنون تمام افرادی که در روزنامه‌ها می‌نوشتند برای خود در پیام‌رسان‌ها کانال ایجاد کرده و کانال آن‌ها بیشتر بازدید دارند؛ بنابراین تیراژ روزنامه‌ها رفته رفته دچار افت می‌شود.

دهباشی افزود: از طرفی وقتی رادیو و تلویزیون ظهور پیدا کرد، به روزنامه‌ها صدمه نزد اما بروز و ظهور شبکه‌های مجازی و اجتماعی به مطبوعات آسیب جدی وارد کرد چون متاسفانه امروز هیچ چیز سر جای خودش قرار ندارد.

وی اضافه کرد: اینکه تیراژ روزنامه‌های خارجی پایین نمی‌آید؛ به این دلیل است که می‌دانند چه زمانی نسخه الکترونیکی روزنامه‌هایشان را منتشر و در اختیار مخاطبان قرار دهند.

روزنامه‌نگاری در ایران بی قدر و منزلت شده است

سردبیر نشریه بخارا با اشاره به اینکه ایران نسبت به افغانستان، پاکستان و برخی کشورها وضعیت خوبی در تیراژ مطبوعات ندارد، اظهار داشت: به نظر شما چند نفر از سردبیران مجلات، خبرگزاری‌ها و رسانه‌های ما، روزنامه می‌خوانند؟ در گذشته روزنامه‌های قدیمی بخش‌های متفاوتی از جمله حوادث، گزارش‌، یادداشت و مقاله داشت که یک فن محسوب می‌شد.

وی تصریح کرد: اما متاسفانه روزنامه‌نگاری و روزنامه‌نویسی امروز در ایران بی‌قدر و منزلت شده و ارزش واقعی خودش را از دست داده و مردم فضای مجازی را به رسانه‌های مکتوب ترجیح می‌دهد.

دهباشی تاکید کرد: امروز روزنامه‌نگاران و خبرنگاران ما باید توانایی نوشتن در همه سطوح دیگر را هم داشته باشند.

وی یادآور شد: وقتی روزنامه سازندگی آغاز به کار کرد امیدوار شدم چرا که یک نشریه بینابین بود ازاین رو معتقدم به چند روزنامه به این شکل نیازمندیم که بینابین نوشته و به صورت حرفه‌ای فعالیت کنند.

دهباشی تصریح کرد: ازآنجا که جامعه ما سیاسی است مسیر یک روزنامه حرفه‌ای و تولید مطلب واقعا سخت و دشوار است چرا که دائم در بعضی مسائل توقف خواهیم کرد.

قلم گزارش‌نویسی را حرفه‌ای کنیم

این روزنامه‌نگار با اشاره به نگارش مطالب در حوزه‌های مختلف گفت: متاسفانه امروز در عرصۀ گزارش‌نویسی شرایط مناسب وجود ندارد و به نظر می‌رسد برای حرفه‌ای شدن گزارش‌نویسی نیاز است که مراجعه‌ای در حد تورق به نشریاتی همچون «سپید و سیاه»، «تهران مصور»، «زن روز»، و حتی «کیهان ورزشی» داشته باشید، با گزارش‌های بسیار حرفه‌ای و دقیق در موضوعات گوناگون روبه‌رو خواهید شد.

دهباشی تاکید کرد: اگر دوستان جوان روزنامه‌نگار بخواهند گزارش‌نویسی را بیاموزند مرور و مطالعۀ این گزارش‌ها کار یک کلاس درس دانشگاهی را می‌کند.

کاهش شدید کیفیت روزنامه‌ها را شاهد هستیم

سردبیر نشریه بخارا با ابراز تاسف از اینکه بعد از انقلاب در مطبوعات به ویژه روزنامه دچار کاهش شدید کیفیت شده‌ایم، خاطرنشان کرد: در گذشته ما «دبیر سرویس حوادث» یا «دبیر سرویس گزارش» در روزنامه‌ها داشتیم که نقش مهمی ایفا می‌کرد و بسیاری از نویسندگان این گزارش‌ها بعدها از نویسندگان به نام شدند ما حتی در کار نشریۀ ورزشی دچار تنزل شدیم.

دهباشی اظهار داشت: با اینکه تعداد نشریات ورزشی حیرت‌انگیز است اما متأسفانه از جهت کار حرفه‌ای تعداد محدودی از این نشریات دارای مایه‌کار حرفه‌ای هستند.

وی افزود: سردبیر نشریه ورزشی یک شغل مطبوعاتی مهم است البته تصور نکنید کار کمی است مثلاً «کیهان ورزشی» را صدرالدین الهی سردبیری می‌کرد که استاد تمام رشته روزنامه‌نگاری بود، مجله‌ای را منتشر می‌کرد که سهراب سپهری شاعر نامور معاصر ما از خوانندگانش بود حتی سپهری بابت گزارش‌های بی‌نظیر این نشریه ورزشی نامه‌ای خطاب به دکتر الهی نوشته که در جایی دیدم منتشر شده است.

به ندرت روزنامه‌نگاران ما زبان خارجی می‌دانند

این کارشناس رسانه در بخشی دیگر از سخنان خود با اشاره به غنای سطح روزنامه‌نگاری در ایران معاصر، گفت: متأسفانه دوستان روزنامه‌نگار به ندرت زبان خارجی می‌دانند؛ اصلاً اگر روزنامه‌نگاری یک یا دو زبان خارجی (فرقی نمی‌کند: عربی، انگلیسی، آلمانی یا فرانسه) نداند، کار حرفه‌ای او ناقص خواهد بود.

دهباشی ادامه داد: در گذشته سردبیران روزنامه‌های ما همچون استاد عبدالرحمن فرامرزی عربی‌دان بود، دکتر مهدی سمسار فرانسه را به خوبی می‌خواند و می‌نوشت و آثار درخشانی به غیر از کار روزنامه‌نگاری هم دارد، دکتر علی‌اصغر حاج‌سید‌جوادی، دکتر علی بهزادی و هوشنگ وزیری، سردبیران نشریات مهم روزگار خود و مسلط به زبان خارجی بودند.

وی تاکید کرد: روزنامه‌نگاران ما باید بتوانند هر روز «الشرق الاوسط»، «گاردین»، «لوموند»، «نیویورک تایمز»، «واشنگتن تایمز»، «لیبراسیون» و «الاهرام» را بخوانند مگر می‌شود بدون دانستن زبان خارجی سردبیر موفقی بود؟ دوست روزنامه‌نگار من سرگئی بارسقیان از زمرۀ معدود روزنامه‌نگاران ماست که زبان خارجی می‌داند و مقالاتش با احاطه به زبان خارجی بسیار غنی‌تر است.

نکته مهم دیگر مسأله نثر روزنامه‌نگاران است

سردبیر نشریه بخار در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر اینکه روزنامه‌نگاران ما باید روی فارسی‌نویسی خود کار کنند و با سرچشمه‌های نثر فارسی مأنوس شده و متون درجه اول نثر فارسی مانند «تاریخ بیهقی»، «سفرنامه ناصرخسرو» و «گلستان سعدی» را جلو دست داشته باشند، اظهار داشت: مایه‌ور شدن نثر با اتکا به غوطه‌ور شدن در این متون که سرچشمه‌های اصلی نثر فارسی هستند ما را در نوشتن و عمیق و درست نوشتن راهنمایی خواهد کرد.

تاریخ فرهنگ باید ازمیان یادداشت و خاطرات افراد استخراج شود

دهباشی به نحوه شناخت افراد حرفه‌ای اشاره کرد و گفت: افراد را باید از روی آثارشان و نقل و قول‌های که بیان می‌شود شناسایی کرد.

این روزنامه نگار پیشکسوت درعین حال تاکید کرد: تاریخ فرهنگ را باید امروز از میان یادداشت‌ها و خاطرات افراد نوشت و نه اینکه به گذشته‌های دور مثلا دوره اشکانیان رفت.

خیلی شفایی هستیم؛ باید خوب خواند

این کارشناس رسانه با بیان اینکه به عنوان یک ملت شفاهی، از مکتوبات درحال فاصله گرفتن هستیم، به همگان توصیه کرد که خوب بخوانند زیرا در خواندن هست که از تعصب به هرچیزی رها شده و نگاه والاتری به انسان پیدا خواهیم کرد.

به باور وی، خواندن و دانستن به زبانی غیر از فارسی در واقع پنجره و هوایی تازه به زندگی افراد می‌بخشد.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت انجمن روابط عمومی ایران، تاریخ انتشار: 23مهر1397، کدخبر: - : www.prsir.org