شعار سال: مخالفان نظر ابتکار مي‌گفتند، او کمترين توجهي به زنان و بلايي که تورم بر سر آنان مي‌آورد نمي‌کند و البته موافقان نيز معتقدند بالاخره بايد جلوي اين افسارگسيختگي مبالغ مهريه را گرفت.
نجيبه، زني است که بيش از چهار سال، پس از 20 سال زندگي مشترک با همسرش در راهروهاي دادگاه بالا و پايين رفت تا بتواند طلاق بگيرد. نجيبه 50 ساله است و مدير يکي از دبيرستان‌هاي منطقه 12. او ليسانس حقوق دارد و پيش از متارکه با همسرش در منزل او، واقع در خيابان برزيل تهران زندگي مي‌کرد و حالا در اين چهار سال به محله پدري‌اش در نازي‌آباد بازگشته و خانه‌اي 40 متري خريده است. او مي‌گويد: زندگي من براي خيلي‌ها حسرت‌برانگيز بود. سه پسر داشتم و همسرم هم وضعيت مالي خوبي داشت، اما روزي که با سيلي او به صورتم، پرده گوشم پاره شد، به اين فکر کردم که ديگر صبرکردن و خون‌دل‌‌خوردن کافي است. پليس 110 را آوردم و همه‌چيز را گفتم و جدا شدم.
مهريه‌ام را اجرا گذاشتم و تمام! مهريه نجيبه 72 سکه بهار آزادي بود که اگر مي‌خواست به قيمت سال 70 آن را از همسرش بگيرد، ‌با احتساب اينکه در سال 70 سکه بهار آزادي 12 هزارو 400 تومان بوده است، حالا مهريه‌اش مي‌شد 868 هزار تومان، اما با اجرت‌المثل نجيبه توانست حدود 200 ميليون تومان از همسرش بگيرد و حالا با آن پول خانه‌اش در نازي‌آباد را خريده است. نجيبه مي‌گويد: اين راه‌حل هيچ فايده‌اي براي من ندارد. اگر معاونت زنان مي‌خواهد شرايط را براي خانواده‌ها بهتر کند، بايد تقسيم اموال و حق طلاق را جزء حقوق قانوني زنان بگذارد تا من بعد از 50 سال سن و 24 سال خدمت در آموزش‌وپرورش آواره دادگاه‌ها نباشم.
مهريه را با اجرت‌المثل اشتباه نگيريد
با معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده، درباره اظهارنظرش در خبرگزاري ايلنا صحبت مي‌کنيم و از او سؤال مي‌کنيم که او به‌عنوان معاونت زنان براي بالارفتن نرخ تورم چه ايده‌اي دارد و چگونه آن را توجيه مي‌کند. او به «شرق» مي‌گويد: فلسفه مهريه هديه‌اي با عنوان «صداق» به معناي صداقت و راستي است که عندالمطالبه بوده و قاعدتا بايد در همان زمان اين هديه داده شود. حالا اگر اين هديه بماند و بر اساس تحولات اقتصادي به هزاران‌برابر رقم اوليه تبديل شود، چه‌کار بايد کرد؟ اينجا اشتباهاتي در ذهنيت جامعه رخ مي‌دهد که براي گريز از آن بايد تأكيد کنم مهريه، اجرت‌المثل نيست و نبايد با آن اشتباه گرفته شود‌‌. اجرت‌المثل بايد محاسبه و بر اساس نرخ تورم داده شود. همچنين مهريه سرمايه نيست، بلکه نشانه‌اي از صداقت مرد نسبت به زن است.
البته مي‌توان جزء شروط ضمن عقد نحوه محاسبه آن را قيد کرد. ابتکار تأكيد مي‌کند: اينکه شرايطي پيش آمده تا در خيلي از خانواده‌ها مهريه به دادوستدهاي غيراخلاقي و گاه سودجويانه مبدل شود دور از فلسفه آن است. تأمين آينده زناني که تحت ظلم همسر بوده‌‌اند نبايد با اشتباه ديگري جبران شود، بلکه بايد جميع جهات را در اين مقابله در نظر گرفت تا منفعت آن براي زنان امري تضميني باشد.

اين ايده خوبي نيست
صحبت‌هاي معصومه ابتکار را با بهمن کشاورز، وکيل شناخته‌شده دادگستري، نيز در ميان گذاشته‌ايم. او دراين‌باره مي‌گويد: «درخصوص گفته‌هاي سرکار خانم ابتکار و ابعاد مختلف آن گفتني است: اول اينکه، ماهيت مهريه عمدتا با دو ديدگاه بررسي مي‌شود؛ يکي اين است که مهريه عبارت ‌است از هديه‌اي که شوهر به زن در آغاز زندگي مشترک مي‌دهد و ديگر تعبيري است که در آن ازدواج به عقدي معوض تعبير يا تشبيه شده و در نتيجه مهريه يکي از دو عوض (عوضين) ‌است که البته اين معناي دوم به‌هيچ‌وجه در شأن خانم‌ها نيست. در تعبير نهايي مهريه – به‌ويژه در مورد خانم‌هايي که تحصيلات و تخصصي ندارند- نوعي وسيله تأمين و آسودگي خيال است که البته در بسياري موارد کارساز نيست. به همين دليل توصيه اينجانب همواره اين بوده است که خانم‌هاي ما با توجه به استعداد و آمادگي‌ای که دارند با تحصيل و فن‌آموزي در شرايطي قرار بگيرند که نياز به چنين تعميمي نداشته باشند و به‌جاي آن حقوق مختلفي را که آنها را در شرايط مساوي با شوهر قرار مي‌دهد ضمن عقد شرط کنند.»
کشاورز تأكيد مي‌کند: دوم اينکه علت اينکه از مدت‌ها پيش تعيين مهريه به صورت سکه رواج يافته آن است که مي‌خواهند کاهش ارزش پول را به اين ترتيب جبران کنند.
زيرا هرچند که مهريه در زمان مطالبه بر مبناي شاخص تورم منتشرشده از بانک مرکزي محاسبه مي‌شود اما مطمئنا رقم به‌دست‌آمده با عددي که در صورت تعيين مهريه به صورت سکه به دست مي‌آيد، به‌هيچ‌وجه قابل مقايسه نيست. اين وکيل دادگستري تصريح کرد: به ياد دارم، در مجلس صحبت افزايش حقوق کارمندان بود و يکي از نمايندگان که مخبر کميسيون بودجه بود (دري‌نجف‌آبادي)، گفت: نيازي نيست حقوق را اضافه کنيم، بياييد ببينيم اين کارمند با حقوقي که در قبل از انقلاب مي‌گرفت چند سکه مي‌توانست بخرد و حالا به او همان پولي را بدهيم که همان تعداد سکه را بتواند بخرد. بنابراين براي کساني که در پي تأمين آتيه هستند اين تدبير کاملا معقول و قابل‌قبول است و متأسفانه نگراني خانم‌هاي ما در مورد آتيه چندان بي‌مورد هم نيست. نکته سوم اين است که آنچه که سرکار خانم ابتکار پيشنهاد کرده‌اند، درواقع چيزي است که خانم‌ها براي احتراز از آن به اين روش متوسل مي‌شوند.
وگرنه واضح است که همگان مي‌توانند مهريه را به تومان و ريال تأمين کنند و اين ربطي به اجرت‌المثل ندارد. بگذريم از اينکه آن‌گونه که شنيده‌ام، اجرت‌المثلي که براي خانم‌ها تعيين مي‌شود هيچ تناسبي با قيمت واقعي خدماتي که عرضه مي‌کنند ندارد و حتي در مورد آن اصل عدم تبرع وارونه شده؛ يعني خانم‌ها بايد ثابت کنند که قصد تبرع نداشته‌اند.
وي در پايان خاطرنشان کرد: به‌هرحال همچنان که از سال‌ها پيش گفته‌ام، ‌راه‌حل قضيه شايد اين باشد که براي خانم‌ها، به‌ويژه خانم‌هايي که ازدواج مي‌کنند، يک نظام بيمه‌اي با دخالت حکومت برقرار شود، به‌نحوي‌که ترس از آينده باعث تعيين مهريه‌هاي بي‌معني نشود که در مورد آنها استاد فقيد ما مرحوم دکتر مهدي شهيدي معتقد به بطلان بود. والله اعلم.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 30 مهر 97، شماره: 3274