شعار سال: دامداران و صنایع لبنی با سرپیچی از نرخهای اعلامی ستاد تنظیم بازار، قیمتها را افزایش داده و هر یک دیگری را مسئول این گرانیها میدانند و این امر در نهایت باعث حذف لبنیات از سبد اقشار کمدرآمد جامعه شده است. مدتی است که قیمت محصولات لبنی پا را از نرخهای اعلامی دولت فراتر نهاده و با قیمتهای بسیار بالاتر به بازار عرضه میشود؛ شرایط بهگونهای شده که نرخها هفتگی تغییر میکند و واحدهای صنفی در برابر اعتراض شهروندان، کارخانجات را مسبب این افزایش میدانند. واحدهای صنفی و فروشگاهی میگویند وقتی کارخانه نرخ را افزایش داده، چارهای جز فروش با قیمت بالاتر نداریم، اما سراغ کارخانجات لبنی که میرویم، دامداران را مشکل اصلی دانسته و میگویند که آنها شیر خام را با قیمتی بالاتر از نرخ مصوب به کارخانهها میفروشند. حال این سوال پیش میآید چه کسانی مسئول گرانی روزانه لبنیات هستند و چرا با وجود ممنوعیت صادرات شیر خشک و نیز تأمین نهادههای دامی همچون کنجاله سویا، جو و ذرت از سوی دولت آن هم با نرخ ارز رسمی، دستاندرکاران تولید شیر خام و محصولات لبنی به بهانه افزایش هزینههای تولید روزانه و هفتگی قیمتها را تغییر میدهند؟ جالب این است که صنایع بزرگ و صاحب نام لبنی که خود صادرکنندگان عمده این محصولات به سایر کشورها هستند، گوی سبقت گرانی را از دیگر هم صنفان خود ربودهاند؛ یعنی هم از تغییرات نرخ ارز در حوزه صادرات سود میبرند و هم به بهانه نوسان ارز، نرخها را برای مصرفکنندگان داخلی افزایش میدهند. شرایط در بازار محصولات لبنی بهگونهای پیش رفته که هر کارخانه و برندی محصولات خود را به قیمتهای دلخواه عرضه میکند و همین امر بر سردرگمی مردم و بینظمی بازار افزوده است.
واحدهای صنفی و خردهفروشیها نیز به تغییرات مدوام قیمت لبنیات معترضند و میگویند افزایش مستمر قیمتها سبب شده بسیاری از اقشار ضعیف جامعه شیر و لبنیات را از سبد مصرف خود حذف یا کم کنند که این امر در فروش روزانه آنها نیز تأثیرگذار بوده است.
افزایشی که صنایع لبنی را راضی نکرد
پیش از این صنعت دامداری کشور به ثابت ماندن قیمت شیر خام طی چهارسال و پایین بودن قیمت خرید کارخانجات لبنی و افزایش هزینههای تولید در این سالها معترض بود. در سال ۹۳ تا مرداد امسال در حالی که نرخ مصوب شیرخام یکهزار و 440 تومان بود، این محصول بین یکهزار 200 و تا یکهزار و 400 تومان از دامداران خریداری میشد که زیان آنها را به دنبال داشت و دامداران همواره خواهان افزایش نرخ خرید شیر خام بودند و میگفتند کارخانجات لبنی شیر را با نرخهایی پایینتر از نرخ مصوب دولت از آنها میخرند.
در همان زمان و با وجود اینکه صنایع لبنی کشور شیر خام را پایینتر از نرخ مصوب ستاد تنظیم بازار از دامداران میخریدند، آنها نیز از افزایش هزینههای تولید گلهمند بودند و بدون اجازه ستاد تنظیم بازار، هر ساله قیمت محصولات لبنی را در مراحل و به بهانههای مختلف افزایش میدادند. آمارها نشان میدهد در سال ۱۳۹۳ که قیمت خرید شیرخام یکهزار و 440 تومان بود، بهای هر لیتر شیر پاستوریزه دو هزار و 500 تومان و ماست پاستوریزه دو هزار و 700 تومان بود، اما امروز که بهای خرید شیر خام به یکهزار و 570 تومان رسیده، نرخ هر لیتر شیر پاستوریزه چهار تا پنجهزار و 500 تومان و ماست پاستوریزه بیش از ۱۰ هزار تومان است. این در حالی است که طبق آمار سالهای ۹۰ و ۹۲ قیمت هر لیتر شیر پاستوریزه به ترتیب یکهزار و 156 و دو هزار و 350 تومان و ماست پاستوریزه حدود یکهزار و 300 و دو هزار و 500 تومان بود. در نهایت ستاد تنظیم بازار در مرداد امسال قیمت مصوب هر کیلوگرم شیر خام را یکهزار و 570 تومان تعیین کرد تا از دامداران حمایت شود. جالب اینجاست که اکنون دامداران هر کیلو گرم شیر خام را با قیمتهایی بیش از نرخ مصوب یعنی نزدیک دو هزار و 100 تومان به کارخانجات میفروشند. در واقع با اعمال نشدن نرخ مصوب شیر خام و دعوای مصلحتی دامداران و کارخانجات، صنایع بهطور مجدد به شکل خودسرانه اقدام به افزایش قیمت لبنیات کردهاند. طبق تصمیم ستاد تنظیم بازار باید قیمت شیرکم چرب (5/1 درصد) دو هزار و 950تومان، شیر نیم چرب (دو درصد) سه هزار و 50 تومان، شیر پرچرب (سه درصد) سه هزار و 250 تومان، شیرکامل (5/3 درصد) سه هزار و 300 تومان، شیر ۹۰۰ گرمی نایلونی (5/1درصد) دو هزار و 200 تومان، شیر استریل تتراپک (5/1 درصد) سه هزار و 500 تومان و شیر استریل تتراپک (سه درصد) سه هزار و 700 تومان باشد. همچنین باید قیمت ماست دبهای 5/2 کیلوگرم کم چرب 9 هزار و 500 تومان، ماست دبهای 5/2 کیلوگرم پرچرب ۱۰ هزارتومان، ماست ۹۰۰ گرمی (5/1 درصد) سه هزار و 800 تومان، ماست ۹۰۰ گرمی پرچرب چهار هزار تومان، شیر UF 400 گرمی پنج هزار و 700 تومان، پنیر تتراپک ۲۱۰ گرمی سه هزار و 400 تومان و پنیر تتراپک ۵۲۰ گرمی هشت هزار تومان باشد و کارخانجات لبنی ملزم به رعایت این نرخها هستند. براساس تصمیم دولت قیمت محصولات لبنی در استانها براساس میانگین قیمت خرید شیر خام توسط واحدهای تولیدی و مطابق تصمیم کارگروه تنظیم بازار استان در سقف قیمتهای ابلاغی تعیین میشود.
مشکل از تولید نیست
آمارهای وزارت جهادکشاورزی تأیید میکند که کشور از نظر تولید محصولات لبنی خودکفاست. سالانه نزدیک ۱۰ میلیون تن شیر خام در کشور تولید میشود که بخش عمده آن به مصرف کارخانجات لبنی میرسد؛ بنابراین کشور نه تنها کمبودی در زمینه تولید فرآوردههای لبنی ندارد، بلکه هر ساله مازاد این محصول صادر میشود.
بر اساس آمارها، در سال ۹۵ بیش از ۸۵۰ هزار تن انواع فرآوردههای لبنی در قالب ۳۰ نوع محصول از جمله پنیر، خامه، دوغ، ماست و شیر به کشورهای هدف صادر شد که این میزان صادرات، سال گذشته نیز تداوم یافت.
امسال نیز به دلیل نوسان نرخ ارز و سود صادرکنندگان، صنایع لبنی اقدام به افزایش حجم صادرات محصولات لبنی کردهاند؛ بنابراین کمبودی در تولید این محصولات نیست. کاوه زرگران، دبیر انجمن صنایع غذایی ایران، میگوید: در سال ۹۶ لبنیات با صادراتی به ارزش بیش از ۷۰۰ میلیون دلار سهمی ۲۵ درصدی از صادرات صنایع غذایی کشور را داشت و پیشتاز صادرات در میان گروههای صنایع غذایی بود.
گلایه شهروندان از افزایش قیمتها
گزارشهای میدانی از گلایه شهروندان از تغییر مداوم نرخ لبنیات حکایت دارد. م – ح ساکن تهران میگوید: هر هفته قیمتها تغییر میکند؛ برای نمونه یک دبه ماست پرچرب 5/2 کیلویی که باید ۱۰ هزار تومان باشد، بیش از ۱۴ هزار تومان و شیر پرچرب که سه هزار و 250 تومان است، با قیمت چهار تا پنج هزار تومان به فروش میرسد. وی توضیح داد: البته نرخ هر کارخانه با دیگری متفاوت است؛ اما بهطور کلی در طول یک هفته چهار هزار و 500 تومان هر دبه ماست افزایش قیمت داشته است. خانم شاهرخ، ساکن منطقه حکیمیه تهران، نیز میگوید: دو فرزند مدرسهای دارم که هر روز باید برایشان شیر تهیه کنم؛ با گران شدن انواع محصولات لبنی، مصرف برخی اقلام غیرضروری را کاهش دادهایم، اما دیگر نمیتوان شیر و ماست را از سبد خرید خانواده حذف کرد؛ بنابراین مصرف آنها را به جای روزانه به دو یا سه بار در هفته رساندهایم.
خانم ل – ج، یکی دیگر از شهروندان که کارمند دولت است، نیز اظهارنظر مشابهی دارد و میگوید: به دلیل داشتن فرزند خردسال نمیتوانم شیر و ماست را از خریدهای خود حذف کنم. وی بر این باور است که در این شرایط اغلب خانوادهها شاید مجبور باشند لبنیات مورد نیاز فرزندانشان را تأمین کنند، اما در مصرف خود احتیاط میکنند که روی سلامتی آنها تأثیر مستقیم دارد. وی اظهار داشت: انتظار داشتیم با توجه به اینکه در تولید محصولات لبنی خودکفا هستیم و حتی یکی از صادرکنندگان این محصولات به شمار میرویم، دولت ابتدا بازار داخل و نیاز هموطنان را تأمین کند و سپس به شرکتهای لبنی اجازه صادرات بدهد، نه اینکه کارخانجات هم محصول خود را هم به هموطنانشان گران بفروشند و هم با توجه به تغییر نرخ ارز، با صادرات آنها عایدی و درآمد بیشتری نصیبشان شود. این شهروند تهرانی تأکید کرد: وقتی تولیدکنندگان با استفاده از یارانههای دولتی و انرژی ارزان در داخل کشور محصول تولید میکنند و با افزایش نرخ ارز، صادرات خود را افزایش میدهند تا درآمد بیشتری داشته باشند، یعنی از جیب همه ملت هزینههای خود را میپردازند و درآمدهایشان نصیب خودشان میشود و عامه مردم نفعی از آن نمیبرند. شهریاری، کارمند بازنشسته ساکن غرب تهران، نیز توضیح داد: در ماههای گذشته به صورت ماهانه شیر مورد نیاز خود را به صورت عمده از فروشگاههای بزرگ سطح شهر تهیه میکردم تا مجبور نباشم روزانه یا هفتگی برای خرید به خارج از منزل بروم.
وی میگوید: حداقل در یک سال اخیر کارخانهها برای اینکه شیر تولیدی خود را بهتر بفروشند، تخفیفهای قابل توجهی به خریدهای عمده میدادند، اما چند ماهی است که نه تنها از این تخفیفها خبری نیست، بلکه میزان شیر عرضه شده در فروشگاهها کم شده و این گونه به نظر میرسد که قرار است شیر هم مانند رب گوجهفرنگی یا گران شود یا عرضه آن محدودتر باشد. م – ه، یکی دیگر از شهروندان ساکن یوسف آباد، اظهار داشت: در ماههای گذشته گفته میشد به دلیل مشکل کارخانهها در خرید اقلام بستهبندی لبنیات مثل پاکتهای تتراپک یا ظروف پلاستیک قیمتها افزایش یافته، اما میبینیم با اینکه لبنیات در بسته بندیهای معمولی و تولید داخل عرضه میشود، باز هم افزایش قیمت دارد. وی گفت: این رویه میتواند به عاملی برای روی آوردن مردم به استفاده از شیر و لبنیات سنتی تبدیل شود که خود میتواند زمینهساز شیوع برخی بیماریهای مشترک دام و انسان باشد. یکی از واحدهای صنفی فروش لبنیات صنعتی نیز میگوید: به تازگی شرکتها شیر و ماست و دیگر فرآوردهها را به شکل سهمیهبندی و تعداد پایین عرضه میکنند و عرضه در فروشگاههای محلی محدود شده است.
اختلاف دامداران و صنایع لبنی تمامی ندارد
با اینکه دولت در مصوبه مردادماه خود سعی کرد رضایت دامداران و صنایع لبنی را جلب کند و به اختلاف آنها بر سر قیمت شیرخام پایان دهد، اما این اختلافها به قوت خود باقی است و البته دود آن به چشم مصرفکننده میرود. سید احمد مقدسی، رئیس انجمن صنفی گاوداران، میگوید: اکنون هر کیلوگرم شیر خام بین یکهزار و 570 تا دو هزار و 100 تومان توسط کارخانجات لبنی خریداری میشود که منطقی است و از آنجا که شیر خام ۷۰ درصد مواد اولیه صنایع لبنی را تشکیل میدهد، در صورت محاسبه کرایه حمل و نقل و سود عمدهفروشی و خردهفروشی باید محصول نهایی لبنیات با قیمتهای فعلی در بازار عرضه شود. با این حال رضا باکری، دبیر انجمن صنایع لبنی ایران، نظر متفاوتی دارد و میگوید: دامداران با کاهش شیر خام تحویلی به کارخانجات، در چرخه تولید و تأمین بازار اثر گذاشتهاند. بر اساس نظر وی، در هفتههای اخیر شیرخام تحویلی به کارخانجات لبنی روزانه حدود ۱۵ هزارتن است که نسبت به سه ماههای گذشته ۲۵ درصد کاهش نشان میدهد. وی بخشی از مشکل بازار لبنیات را ناشی از کاهش تولید شیر خام و تحویل آن به صنایع عنوان کرد و گفت: حاضریم در قراردادی با دامداران روزانه ۱۹ هزار تن شیرخام را به قیمت مورد نظر از آنها خریداری کنیم تا بتوان روی تحویل محصول به بازار کنترل لازم را داشت. به گفته وی، پیش از این کارخانجات لبنی شیر خام را کیلویی یکهزار و 250 تا یکهزار و 300 تومان خریداری میکردند، اما اکنون قیمت مصوب هر کیلوگرم شیر خام یکهزار و 570 تومان تعیین شده، در حالی که دامداران این محصول را با قیمتیهایی بیش از دو هزار تومان میفروشند.
هزینههای تحمیلی به بستهبندی لبنیات
علی احسان ظفری، رئیس هیئت مدیره اتحادیه تعاونیهای فرآوردهای لبنی، میگوید: با اینکه حدود ۷۰ درصد مواد اولیه کارخانجات لبنی را شیر خام تشکیل میدهد، اما صنایع لبنی هزینههای دیگری چون هزینههای سربار، پاکت، بستهبندی و حمل و نقل نیز دارند که بر این اساس افزایش بهای فرآوردههای لبنیاتی بیشتر از شیرخام منطقی است. با وجود بیان این دلایل از سوی متولیان صنعت فرآوردههای لبنی، نمیتوان اثر افزایش قیمت لبنیات بر کاهش مصرف و به دنبال آن تأثیر آن بر سلامت آحاد جامعه را نادیده گرفت. پیام محبی، رئیس سابق جامعه دامپزشکان ایران، پیشتر به ایرنا گفته بود: افزایش قیمتها و کاهش مصرف فرآوردههای لبنی میتواند نه تنها مصرف جامعه را به سمت لبنیات سنتی و بیشناسنامه سوق دهد، بلکه میتواند انواع بیماریهای خطرناک را افزایش دهد که هزینههای گزافی را برای درمان به وجود خواهد آورد.
نه شرکت لبنی متخلف به تعزیرات معرفی شدند
اینکه دامداران و صنایع لبنی از نرخهای مصوب ستاد تنظیم بازار تبعیت نمیکنند، این پرسش را ایجاد میکند که نهادهای ناظر چرا بر بازار مصرف نظارت نمیکنند. پیگیری ما از سازمان حمایت از مصرفکنندگان و تولیدکنندگان نشان میدهد که در هفتههای اخیر نه شرکت لبنی متخلف به دلیل افزایش قیمت فرآوردههای لبنی به بیش از نرخهای مصوب ستاد تنظیم بازار به سازمان تعزیرات حکومتی معرفی شدند تا با آنها برخورد قانونی شود. گفتنی است هرچند این نهاد نظارتی برای برخورد با متخلفان وارد میدان شده، اما شهروندان انتظار دارند که نه تنها قیمتها کاهش یابد، بلکه بتوانند مایحتاج عمومی و لبنی خود را با نرخهای ثابت خریداری کنند.
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار 1 آبان 97، کد مطلب: 56145،www.sabzineh.org