شعار سال: امروز بیست و ششمین دوره هفته کتاب به میزبانی کاشانی ها افتتاح می شود. هفته‌ای که از سال‌ها پیش، از سال 1372 به بهانه درج روزی با عنوان کتاب و خوانی در تقویم ملی کشورمان بنای برگزاری‌اش گذاشته شد. با اینکه آغاز و پایان این هفته فرهنگی اغلب با جابه جایی چند روزه‌ای همراه می‌شود اما همواره تلاش برگزار‌کنندگان آن بر این است که برنامه‌ریزی‌ها به شکلی باشد که بیست و چهارم آبان ماه، روز کتاب و کتابخوانی یکی از روزهای آن باشد.
مصطفی رحماندوست، شاعر و نویسنده کودک و نوجوان که علاوه بر حوزه ادبیات در فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی هم حضوری فعال دارد درباره اینکه چطور می‌توان در شرایط فعلی مردم را قدری به کتاب و کتابخوانی نزدیک‌تر کرد گفت:«از تدوین پی درپی بخشنامه‌ها و فرمایشات دولتی کسی کتابخوان نمی‌شود، بر اساس تجربه‌ای که از سال‌های فعالیتم در این حوزه کسب کرده‌ام معتقدم باید کاری کرد که مردم از کودکی با کتاب انس بگیرند.» شاعر شعر «صددانه یاقوت» تأکید دارد که سال هاست از همراهی نظام آموزشی ناامید شده، با این حال معتقد است که یکی از مهم‌ترین راهکارهای افزایش سرانه مطالعه به تلاش مسئولان آموزش و پرورش، بویژه در مقطع دبستان بازمی گردد. البته رحماندوست جایگاه مهمی هم برای والدین قائل است و تأکید دارد مادران و پدران جوان باید از دوران جنینی برای فرزند خود داستان و قصه بخوانند.مهم‌ترین مسأله‌ای که رحماندوست به آن معتقد است کمک به کودکان برای درک لذت کتابخوانی است، او برخلاف دیگر فعالان کتاب که از علاقه مند‌سازی بزرگسالان به کتابخوانی ناامید هستند معتقد است با داستان خوانی می‌توان حتی افرادی که شخصیت آنان شکل گرفته را هم به مطالعه علاقه‌مند کرد.
یکی از برنامه‌هایی که در خلال برگزاری هفته کتاب از سوی ارگان‌هایی همچون کانون پرورش فکری یا حتی تشکل‌های خصوصی ادبیات شاهد انجام آن خواهیم بود برگزاری جلسات قصه خوانی ست، اتفاقی که در دیگر کشورها تنها به کودکان محدود نمی‌شود و بسیاری از مواقع بزرگسالان هم با تهیه بلیت در جلسات قصه خوانی شرکت می‌کنند.
علیرضا رئیس دانایی، مدیر مسئول نشر نگاه که آغاز فعالیت‌های او در حوزه نشر به اواسط دهه چهل بازمی گردد خطاب به متولیان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مسئولان قضایی، خواهان حذف ناشران زیرزمینی و جمع‌آوری کتاب‌های قاچاق است. او گفت: «اینکه مردم کتاب نمی‌خوانند را قبول ندارم، منتهی شرایط نشر نابسامان شده و یکی از مهم‌ترین مشکلات پیش روی فعالان این حوزه افزایش روز افزون کتاب‌های چاپ افست با چاپ‌های غیرقانونی ست، در صورتی که مسئولان کاری جدی در جهت حذف فعالیت‌های این افراد انجام بدهند می‌توان به کنار رفتن ناشران زیرزمینی امیدوار شد.»
رئیس دانایی معتقد است با وجود همه ضعف‌ها و نقدهایی که متوجه برپا‌کنندگان هفته کتاب است نمی‌توان منکر نقش مثبت آن در توجه همگانی به کتاب و کتابخوانی شد، بویژه که در این مدت اغلب رسانه‌ها، دست به انتشار خبرها و گزارش‌های مختلفی در ارتباط با این بخش از فرهنگ‌مان می‌زنند. این فعال عرصه نشر ارائه تخفیف از سوی کتابفروشان را یکی از اقدامات تشویقی برای مراجعه مردم به کتابفروشی‌ها می‌دانند، البته چند سالی است که تلاش شده برگزاری طرح تخفیف فصلی کتاب(پاییزه کتاب) با ویژه برنامه‌های هفته کتاب همزمان شود. پاییزه کتاب این دوره در شهرستان‌ها از ۲۴ آبان تا ۴ آذر و در تهران هم از ۲۶ آبان تا ۴ آذر شروع می‌شود، میزان تخفیفی که برای کتاب‌های تألیفی در نظر گرفته شده برابر با 25 درصد و برای کتاب‌های ترجمه شده برابر با 15 درصد است.
اکبر ایرانی، مدیر عامل مرکز پژوهشی «میراث مکتوب» هم از آن دسته افرادی است که به نهادیه‌سازی فرهنگ مطالعه در دوران کودکی معتقد است، او در همین رابطه به «ایران» گفت:«اعتقاد چندانی به اثرگذاری برنامه‌هایی تحت عنوان هفته کتاب برای کتابخوان شدن مردم ندارم چراکه این عادت باید از کودکی شکل بگیرد.» پیشنهاد او به مسئولان آموزش و پرورش و همه افرادی که کاری در راستای علاقه‌مند کردن دانش‌آموزان به مطالعه از عهده‌شان برمی آید این است که تلاش کنند تا کودکان و نوجوان دسترسی راحتی به کتاب‌های منتشر شده در قالب کتابخانه‌های مدارس داشته باشند. یکی دیگر از نکاتی که این نویسنده و پژوهشگر به آن تأکید دارد توجه به نفوذ شبکه‌های اجتماعی و دنیای مجازی به گروه سنی کودک و نوجوان است، ایرانی در همین رابطه گفت:«می‌توان دانش‌آموزان را با سایت‌ها و اپلیکیشن‌هایی که از طریق قانونی دست به انتشار کتاب در قالب‌های مختلف صوتی و کتاب الکترونیکی می‌زنند آشنا کرد تا قادر به مطالعه کتاب در قالب‌های نوین هم باشند.»
مهدی غبرایی، مترجم ادبیات داستانی هم اما پیشنهاد دیگری دارد، او گفت:«به نظرم بهترین راهکار استفاده از تجربه کشورهای همسایه همچون ترکیه در افزایش علاقه‌مندی مردمشان به مطالعه است، اگر به تجربه این کشورها و حتی کشورهای پیشرفته توجه کنیم متوجه تلاش آنان برای نهادینه کردن فرهنگ مطالعه از سنین دبستان خواهیم شد.» او تأکید دارد که افزایش سرانه مطالعه در سنین بزرگسالی کار ساده‌ای نیست و بهتر است این علاقه‌مندی در کودکی ایجاد شود، او برنامه‌ریزی برای بزرگسالان را تنها منوط به حل مسائل دیگری همچون مشکلات اقتصادی می‌داند.


یادداشت
به اهالی کتاب اعتماد کنید

جواد مجابی/نویسنده، شاعر و نقاش
یکی از مهم‌ترین اقدامات برای کمک به افزایش سرانه مطالعه را حذف موانع پیش روی فعالان عرصه نشر می‌دانم. وقتی نویسنده یا مترجم در مسیر انتشار آثار خود با انواع و اقسام مشکلات همچون سانسور، گرانی کاغذ و حتی مافیای نشر و توزیع کتاب روبه‌رو باشد طبیعی است که از ادامه کار دلسرد شود. ممیزی‌های سلیقه‌ای منجر به کاهش انتشار آثار تألیفی و روی آوردن ناشران به کتاب‌های ترجمه شده می‌شود، چراکه از این طریق اطمینان بیشتری از کسب مجوز نشر برای کتاب‌های خود دارد و این بدترین اتفاقی است که می‌تواند بیفتد. به جای ارائه راهکار، ترجیح من طرح پرسشی از مسئولان ارشاد است! این که «چه کرده‌اند که طی چندین دهه شاهد کاهش تیراژ کتاب‌ها از سی-چهل هزار نسخه به زیر پانصد نسخه شده‌ایم؟» ای کاش بالاخره روزی فرا برسد که مسئولان به اهالی کتاب اعتماد کنند و بدانند که من نویسنده یا مترجم هم عاشق مملکتم هستم و از سویی تمام خط قرمزها را هم می‌شناسم. اگر چنین اتفاقی رخ ندهد آن وقت است که باید شاهد افزایش تدریجی اعتماد مردم به آثار منتشر شده و حذف کتاب‌های چاپ غیرقانونی شد. من از مسئولان هیچ انتظاری جز این که به ما (صاحبان آثار) اعتماد کنند و دست از سخت‌گیری و مانع تراشی بردارند ندارم. مهم‌ترین نگه دارندگان فرهنگ خود مردم هستند، اعتماد دوباره مردم به ادبیات را به آنان بازگردانید!

افزایش سرانه مطالعه عزم همگانی می‌طلبد
محسن جوادی/معاون فرهنگی وزیر ارشاد
مهم‌ترین هدف ما در معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هموار کردن مسیر فعالیت‌های اهالی کتاب و نشر است، علاوه بر این با برپایی ویژه برنامه‌هایی نظیر هفته کتاب یا نمایشگاه کتاب تهران هم تلاش می‌کنیم در جهت علاقه‌مند‌سازی مردم به مطالعه گام برداریم. فارغ از مسئولیتی که در وزارت فرهنگ و ارشاد به من محول شده، به عنوان فردی فرهنگی معتقدم تمام دستگاه، تشکل‌ها و حتی رسانه‌های فعال در حوزه کتاب باید کاری کنند تا مردم متوجه ضرورت کتاب و میزان اثر‌گذاری آن در بهبود کیفیت زندگی‌شان بشوند. یکی از مشکلات مهمی که صنعت نشرمان سال‌هاست با آن مواجه است فقدان ویترین برای عرضه تازه‌های نشر است، تا وقتی ناشران از فضایی برای ارائه آثار خود به نحوی مطلوب برخوردار نباشند مردم هم راهی برای اطلاع از آثار منتشر شده و از سویی امکانی برای انتخاب میان آنها برخوردار نخواهند بود. یکی از مهم‌ترین سازمان‌ها در راستای اطلاع‌رسانی و تبلیغ کتاب، سازمان صدا و سیما است، مسئولان رسانه ملی باید به کتاب نگاهی متفاوت از سایر کالاها داشته باشند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ایران، تاریخ انتشار 23 آبان 97، شماره: 6923