شعار سال: چند روز پیش خبرگزاری‌ها خبر ابطال مجوز یکی از تماشاخانه‌های خصوصی تهران به‌نام پردیس تئاتر شهرزاد را منتشر کردند و خبر بسرعت با روایت‌های مختلف نقل محافل فرهنگی شد. با وجود خبرهای ضد و نقیضی که در فضای رسانه‌ای منتشر شد علت تعطیلی این تماشاخانه که به‌عنوان نخستین پردیس خصوصی تئاتر کشور، خردادماه سال ۱۳۹۶ فعالیت خود را آغاز کرده نه متوجه مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بلکه از سوی یکی از نهادهای نظارتی به مرکز هنرهای نمایشی ارسال و ابلاغ شده و این مرکز هم این حکم را به تماشاخانه ابلاغ کرده است. در تماس با مرکز هنرهای نمایشی ابطال مجوز این تماشاخانه تأیید شد و از پیگیری این مرکز برای حل مشکل سخن به میان آورده شد. شهرام کرمی با تأکید بر این نکته که توقیف تماشاخانه شهرزاد به دستور دادگستری صورت گرفته می‌گوید: حکم قضایی درباره تماشاخانه شهرزاد از طرف دادگستری صادر شده و فعالیتش فعلاً به شکل موقت معلق شده است. مدیر تماشاخانه و مرکز هنرهای نمایشی از سوی دایره حقوقی خود در تلاش برای رفع این مشکل هستند. از دید اداره کل هنرهای نمایشی، تعطیلی یک سالن اصلاً اتفاق خوشایندی نیست و ما تلاش داریم بزودی و در کوتاه‌ترین زمان مشکل این سالن حل شود. مدیرکل هنرهای نمایشی در بخش دیگری از صحبت‌هایش می‌گوید: ما فقط برای اجراهای نمایشی در سالن‌های خصوصی مجوز صادر می‌کنیم و درباره دیگر فعالیت‌های این اماکن نظیر دوره‌های آموزشی، فضاهای کافی‌شاپی و... نظارت‌ها و اعطای مجوز از سوی نهادها و ارگان‌های مختلف صورت می‌‌گیرد.

حمایت معنوی و لغزندگی تعابیر

محسن حسن‌زاده مدیرروابط عمومی مرکز هنرهای نمایشی ارشاد نیز خبرها و شایعات تعطیلی چند تماشاخانه دیگر را بشدت تکذیب می‌کند و می‌گوید: بحث تعطیلی تنها به تماشاخانه شهرزاد مربوط می‌شود و باقی اخباری که در محیط‌های غیررسمی شنیده می‌شود کذب محض است. او درباره مراحل و شرایط اخذ مجوز تماشاخانه‌های خصوصی نیز می‌گوید: ما اصولا مجوز تماشاخانه‌های خصوصی را صادر نمی‌کنیم و مراحل آن پروسه‌ای دارد که مربوط به این مرکز نمی‌شود. مرکز هنرهای نمایشی تنها به استعلام‌هایی که از مرکز می‌شود پاسخ می‌دهد و افراد را برای دریافت مجوز حائز صلاحیت می‌داند. جایگاه ما در این حوزه یک جایگاه نظارتی و البته حمایتی است. پس مؤکداً باید به این نکته توجه داشته باشیم که ما در این پروسه دخالتی نداریم. او اضافه کرد: اوایل مهرماه نیز اخباری مبنی بر تعطیلی دو تماشاخانه دیگر منتشر شد که بحث تعطیلی این تماشاخانه‌ها نیز به گفته حسن‌زاده بحثی حقوقی بود که صاحبان تماشاخانه به‌عنوان مستأجر با موجر خود داشتند. حسن‌زاده در مورد نحوه ورود مرکز هنرهای نمایشی به مسائل و مشکلاتی که برای تماشاخانه‌های خصوصی ایجاد می‌شود می‌گوید: همان‌طور که گفته شد مدیرکل هنرهای نمایشی برحسب مسئولیت اخلاقی خود و نه وظیفه ذاتی، در چنین مواردی سعی می‌کند با نگاهی حمایتی به حل و فصل مسائل کمک کند و البته گاهی برخی دوستان مثل همین مورد تماشاخانه شهرزاد، خودشان باعث بغرنج‌تر شدن مسأله می‌شوند و از طرفی به شایعات بی‌اساس هم دامن می‌زنند. به هر روی اگر چه تعطیلی تئاتر شهرزاد از سوی دادگستری ابلاغ شده است اما می‌تواند بهانه‌ای باشد تا مروری به وضعیت تماشاخانه‌های خصوصی طی سال‌های اخیر که هنر تئاتر در کشور به سمت خصوصی‌سازی پیش رفته داشته باشیم و ببینیم طی این مدت چه کرده‌ایم به کجا رسیده‌ایم و با چه چالش‌هایی روبه‌رو بوده‌ایم.

چالش مدام هنر و اقتصاد

مدیر یکی از تماشاخانه‌های خصوصی تهران که به دلایلی نخواست نامش در این گزارش آورده شود درباره مسائل و مشکلاتی که این مراکز و مؤسسه‌های خصوصی با آن دست به گریبان هستند می‌گوید: یکی از مسائلی که در زمینه حیات و ادامه فعالیت تماشاخانه‌های خصوصی وجود دارد فقدان شرکت‌های اقتصادی است که کار فرهنگی انجام می‌دهند. همه به لزوم وجود تماشاخانه‌های خصوصی اذعان دارند و نکات مثبت این حضور را می‌شناسند و بر آن صحه می‌گذارند پس حرف زدن درباره مسائل بدیهی را باید کنار گذاشت به مسائل ساختاری و عدم وجود بسترهای مناسبت اقتصادی در این زمینه پرداخت. این چهره فرهنگی می‌گوید: بحث واگذاری امتیاز به سلبریتی‌ها یکی از مسائلی است که این روزها با آن روبه‌رو هستیم. مثلاً چندی پیش از منابع موثق شنیدم که یکی از بازیگران صاحب نام، امتیاز تماشاخانه باران را خریداری کرده است و قرار است این تماشاخانه با مدیریت ایشان ادامه کار بدهد. پس ما وجه پوشش حمایتی تماشاخانه‌های خصوصی را تنها به حضور سلبریتی‌ها معطوف کرده‌ایم و این دامنه با حضور آنها در صحنه نمایش هم منتهی شده است. اما این راه حل نیست. راه حل همان‌طور که گفته شد لزوم تشکیل و احداث تماشاخانه‌‌هایی است که شرکت‌هایی با توان مالی بالا که علاقه‌مند به کار فرهنگی هستند کار را به دست بگیرند. مشکلی که تماشاخانه امروز با آن به طور جدی دست به گریبان‌ هستند بحث مالی است و همین مخاطره باعث شده است تا مشکلات بسیاری برای این تماشاخانه‌ها ایجاد شود. تماشاخانه‌هایی که اگر برای کسب درآمد و شکل تبلیغاتی خود نتوانند سلبریتی جذب کنند با چنین مسأله‌ای روبه‌رو خواهند بود. محسن حسن‌زاده مدیر روابط عمومی مرکز هنرهای نمایشی نیز در پاسخ به سؤالی پیرامون آسیب شناسی بحث تماشاخانه‌های خصوصی به مسأله و مخاطره‌های اقتصادی این تماشاخانه‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: نگاه ما اگر صرفاً نگاهی فرهنگی باشد باید برای آن برنامه داشت و دولت هم در این زمینه نباید حمایتش را زیر سایه حرف‌ها و جمله‌های کلی پنهان کند. اگر این جمله‌ها و حرف‌ها از این قالب های کلی مبنی بر حمایت معنوی و... بیرون بیاید مدیران تماشاخانه‌ها نیز تکلیف خود را روشن‌تر می‌دانند و برایشان محرز می‌شود که تا چه میزان می‌توانند روی نهادهای دیگر حساب کنند یا اینکه نه. تنها در این صورت است که تماشاخانه‌ها به‌صورت شفاف اقتضائات خود را می‌‌شناسند و متوجه می‌شوند در چه زمینه و حوزه‌هایی می‌توانند ورود کنند و منابع مالی و... جذب کنند.

تلاش فرهنگی و حمایت اقتصادی

شاهین چگینی، رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی تماشاخانه‌های ایران هم با اشاره به مشکلاتی که تماشاخانه‌های خصوصی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و بیشتر حول مسائل و مشکلات مالی می‌چرخد می‌گوید: اگر ما تماشاخانه‌هایی که در کشورهای پیشرفته دنیا فعالیت می‌کنند را زیر نظر بگیریم و به ساختار فرهنگی اقتصادی آنها توجه کنیم و بعد بیاییم آنچه در کشور ما اتفاق می‌افتد را با آنها مقایسه کنیم به نقاط افتراق و اختلاف بسیاری می‌رسیم. امروز کافی است از خودمان بپرسیم که کشورهای دیگر چه کاری انجام می‌دهند که چراغ تئاترشان کم‌سو و خاموش نشود. امروز همه به این نقطه‌نظر واقف هستند که تئاتر در همه‌جای دنیا به‌عنوان کالایی فرهنگی محسوب می‌شود که مخاطبان خاص خود را دارد و اتفاقاً به همین دلیل که سویه ‌فرهنگی آن بر نگاه اقتصادی‌اش می‌چربد و برتری دارد باید به شکلی ویژه حمایت شود. در بسیاری از کشورها دولت به‌صورت مشخص و واضح وظیفه حمایت از این تماشاخانه‌ها را دارد و مراکز تئاتری هم وضعیتی که در آن معیشت می‌کنند را می‌شناسند و در بستری مشخص همه مسائل پیش می‌رود. در کشورهای دیگر شهرداری‌های محلات و کمپانی‌های اقتصادی نیز به‌عنوان اسپانسر مالی از تئاترها حمایت کنند اما در کشور ما طی سال‌های اخیر که بخش خصوصی فعال‌تر و تعداد سالن‌ها بیشتر شده اصلاً سازوکاری حمایتی در این زمینه دیده نشده است.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت ایران، تاریخ انتشار 8 دی 97، کد مطلب: 436534، www.ion.ir