شعار سال: شرکت‌های بیمه گذار نفتی در دنیا پس از اجرایی شدن و بازگشت تحریم‌های گذشته ایالات متحده علیه ایران در ماه نوامبر/ آبان در حال بررسی این مسئله هستند که خروج آمریکا از توافق برجام و تهدید به تحریم شرکت‌هایی که همکاری‌های خود با ایران را ادامه می‌دهند، چگونه ممکن است بر فعالیت‌های آن‌ها تاثیر بگذارد.

چین، اتحادیه اروپا، هند، ژاپن و کره جنوبی در حال حاضر مقاصد اصلی صادرات نفت خام ایران به شمار می‌روند. اما در دور پیشین تحریم‌ها، اروپا با قطع کامل خرید نفت از ایران، بیشترین فشار را بر صنعت نفت کشور وارد کرد.

در این میان موضوع مهم و جالب آن است که پس از بازگشت تحریم‌های آمریکا، اروپا امروز به دنبال اجرای سازوکار مالی برای مبادلات تجاری و مالی با ایران است و چند ماهی هست که از وعده‌های آن‌ها برای اجرای این سازوکار تحت عنوان SPV می گذرد.

لزوم تعهد و اطمینان برای ادامه فعالیت شرکت‌های بین المللی بیمه نفتی از سوی اروپا، موضوع مهمی است که ایران به طور شفاف از آن‌ها خواسته تا گامی عملی در جهت اجرای آن بردارند و در فرآیند SPV آن را لحاظ کنند. اما واقعیت شرایط امروز به گونه‌ای است که اکثر شرکت‌های بین المللی بیمه گذار نفتی از قرارگیری در لیست تحریم‌های خزانه داری آمریکا هراس دارند و ترجیح می‌دهند که ریسک نکنند و با توقف تجارت خود با ایران، خطر تحریم‌های آمریکا را از سر خود بگذرانند.

فعالیت این شرکت‌ها شامل پوشش بیمه‌ای حمل نفت و گاز به مقصد و مبدا ایران و اداره کشتی‌هایی است که از تاسیسات نفتی فراساحلی ایران پشتیبانی می‌کنند.

شرکت آرتور جی گالاگر، واسطه بیمه‌ای مستقر در ایلینویز آمریکا همچنان بعد از خروج واشنگتن از برجام، به رصد تحولات ادامه می‌دهد. به گزارش رویترز این شرکت دارای شعبه‌هایی در انگلیس و نروژ است که در سه ماهه نخست سال ۲۰۱۸، واسطه انعقاد قرارداد‌های بیمه‌ای برای فعالیت‌های مرتبط با صنعت نفت و گاز ایران بوده و مشاوره‌هایی هم در این زمینه به مشتریانش داده است.

همچنین شرکت سوئیس ره مستقر در زوریخ هم گفته «در حال ارزیابی تاثیر» تصمیم آمریکا بر کسب و کار خود است. شرکت بیمه آلیانز آلمان هم اعلام کرده که به دلیل تحریم‌های آمریکا، خود را برای توقف فعالیت‌های مرتبط با ایران آماده می‌کند. پس از آن سخنگوی بیمه لویدز لندن هم گفته، این شرکت هم در حال بررسی تاثیرات بازگشت تحریم‌های قبلی آمریکا علیه ایران است و در زمان مناسب دستورالعملی را برای بازار لویدز منتشر خواهد کرد.

تحریم‌های واشنگتن و فشار آن‌ها بر شرکت‌های بیمه گر نفتی در سطح بین الملل موجب شد تا شرکت‌های بیمه ایرانی، خود اقدام به پوشش محموله‌های انرژی کنند تا فرآیند صادرات نفت ایران با وقفه‌ای روبرو نشود.

شرکت بیمه "یونایتد ایندیا" حاضر به ارائه پوشش بیمه برای محموله‌های نفت ایرانی نشد و پس از آن بود که تهران محموله‌های نفت به مقصد هند را که توسط نفتکش‌های شرکت ملی نفتکش ایران حمل شدند را بیمه کرد.

شرکت "ایندین اویل" که بزرگترین پالایشگاه و شرکت بهارات پترولیوم که دومین پالایشگاه بزرگ هند است، قصد دارد در سال مالی ۲۰۱۹-۲۰۱۸ حداکثر ۱۸۰ هزار بشکه در روز نفت از ایران خریداری کند.

رویترز در این باره می‌نویسد که هندی‌ها به خرید نفت از ایران ادامه می‌دهند، زیرا به موجب قرارداد موسوم به «سی. ای. اف»، ایران با تامین حمل و نقل و بیمه، پالایشگاه‌های هندی را قادر می‌سازد با وجود عدم دسترسی به بیمه‌های شرکت‌های غربی به واسطه محدودیت‌های اعمال شده توسط واشنگتن، به خرید نفت از ایران ادامه دهد.

یکی از کارشناسان حوزه نفت و انرژی معتقد است قرارداد بیمه نفتی تابعی از قرارداد‌های حمل و نقل بین‌المللی است و اگر محموله‌ای توسط شرکت کشتیرانی ارسال شود صاحب محموله موظف به بیمه کردن آن است، اما اگر محموله بیمه نشود، هزینه بیمه پرداخت نمی‌شود و ریسک‌ها هم بر عهده صاحب کالا است. حسن مرادی با فرض اینکه اگر زمانی به منظور صرفه جویی در هزینه‌ها، کالایی بدون بیمه صادر شود، تصریح می‌کند که البته این موضوع بسیار نادر است و شرکت‌های خریدار نفت این کار را انجام نمی‌دهند و در تلاش برای بیمه محموله خود هستند.

مرادی در ادامه تاکید دارد شرکت‌هایی که جز هشت کشور معاف شده از تحریم‌های آمریکا علیه ایران در زمینه خرید نفت قرار دارند از این موضوع مستثنی هستند و نیازی به درگیری و حضور شرکتی با تابعیتی دیگر برای بیمه محموله‌های نفتی آن‌ها نیست. آن‌ها می‌توانند طبق قوانین بیمه محموله‌ها را به دلیل قرارداد‌هایی که با ایران دارند برعهده بگیرند.

اما فشار‌های امروز از سوی آمریکا فراقانونی بوده و واشنگتن بر خلاف قوانین بین‌المللی آن‌ها را بر کشور‌ها تحمیل می‌کند، زیرا اگر کشوری مجاز به خرید نفت از ایران شده است بر همان قاعده باید این نفت توسط یک ناوگان حمل، و توسط شرکتی دیگر بیمه شود که فرآیند بیمه باید از تحریم‌ها مستثنی باشد.

تهران هم در این مسیر باید به دنبال راه‌هایی برای کاهش مشکلات و مخاطرات ناشی از تحریم‌های آمریکا باشد. ایران شرکت‌های قدیمی و قدرتمند و بیمه‌های قوی در صحنه بین الملل در اختیار دارد. همچنین شرکت‌های حمل و نقل، تانکر و بانکرینگ هم در این مسیر در اختیار ایران است.

حمل و نقل قراردادی تابع از فروش کالا است، بنابراین باید کشور‌هایی که از تحریم‌های خرید نفت ایران معاف شدند از بیمه‌ای آزاد هم استفاده کنند. این فشار‌های آمریکا خارج از مقررات و اصول بین‌المللی است و بایستی جمهوری اسلامی در مقابل این فشار‌ها ایستادگی و اعتراض کند.

ایران توانایی و ظرفیت پوشش بیمه‌ای بخش عمده‌ای از صادرات محموله‌های نفتی به دنیا را دارد، چرا که در عرصه حمل و نقل، بانکرینگ و بیمه‌های بین‌المللی، شرکت‌های ما بسیار خوب کار کردند. در این میان می‌توان از کشور‌های دوست هم کمک گرفت که به عنوان نمونه از کشتی‌هایی که مشکلی برای حمل نداشته باشند استفاده کرده و بیمه هم به تبع قرارداد آن پوشش حمل را برعهده گیرد.

بیمه‌های نفتی به طور معمول مقادیر بالای محموله‌های نفتی را پوشش می‌دهند و به همین دلیل هیچ شرکت بیمه‌ای به تنهایی قادر به پوشش این محموله‌ها نیست و باید بیمه‌های پشتیبان و یا اتکایی در کنار آن‌ها باشد. امروز تمامی بیمه‌ها اعم از داخلی و بین المللی باید بیمه اتکایی هم در کنارشان باشد تا به پشتوانه آن بتوانند بیمه محموله‌های نفتی را انجام دهند.

بیمه‌های اتکایی در گذشته و قبل از بازگشت مجدد تحریم ها، مانند دیگر بیمه ها توسط آمریکا تحریم شدند و محموله‌های ایران را پوشش نمی‌دادند؛ اما جریان همان تحریم ها، دولت وقت به میدان آمده و با اختصاص چند میلیارد دلار، خودش در جایگاه بیمه اتکایی کار پوشش بیمه‌های اصلی را انجام داد و پس از آن بود که بیمه‌های داخلی با توجه به همین پشتوانه موفق به پوشش بیمه‌ای تمام حجم صادرات نفت کشور شدند.

نکته جالب این است که تحریم‌های آن دوران نسبت به تحریم‌های امروز بسیار شدیدتر بود. زیرا آن زمان سازمان ملل، شورای امنیت و اروپا در تحریم‌های اعمالی علیه ایران همراه با آمریکا بودند. آمریکایی‌ها در آن دوران اجماعی علیه ایران شکل داده بودند، ولی امروز این اینچنین نیست به طوری که ارنست مونیز وزیر انرژی سابق آمریکا می‌گوید که در جریان تحریم‌های فعلی کسی همراه واشنگتن نیست و فقط خود ما در آن حضور داریم که این موضوع نشان می‌دهد که تحریم‌های قبلی علیه جمهوری اسلامی بسیار سنگین‌تر و شدیدتر بود. بیمه‌های داخلی تمام صادرات محموله‌های نفتی در آن دوران را پوشش می‌دادند، زیرا هیچ شرکت بین المللی بیمه نفتکش‌های ما را بر عهده نمی‌گرفت.

دولت در شرایط آن دوران نقش بیمه‌های اتکایی برای شرکت‌های بیمه داخلی را ایفا کرد و این روند پشتیبانی برای صادرات تا آخرین روز‌ها قبل از بازگشت مجدد تحریم ها ادامه داشت. امروز، اما مشخص نیست که دولت قصد ایفای چه نقشی در این میان را دارد. به عقیده کارشناسان اگر آنها همچنان بیمه‌های داخلی را پشتیبانی کنند، این شرکت ها هم با توجه به پشتیبانی دولت، مانند تحریم‌های قبلی به پوشش محموله‌های نفتی ادامه می دهند. واقعیت آن است که جمهوری اسلامی با توجه به تجارب تحریم‌های بسیار سخت و سنگین تجربیات ارزشمندی را در اختیار دارد.

همچنین برخی دیگر از کارشناسان معتقدند اگر در ساز و کار جدید اروپا برای ادامه تعامل با ایران، موضوع معافیت شرکت‌های بیمه نفتی هم لحاظ شود اتفاق بسیار خوبی رخ داده است. تهران باید از تمام امکانات و ظرفیت‌های موجود و قابل دسترس مانند پنجره‌های مالی و معافیت بیمه‌های نفتی که اروپا در اختیار ایران می گذارد، استفاده کند.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته باشگاه خبرنگاران جوان تاریخ انتشار 13دی 97، کدخبر: 6757138، www.yjc.ir