شعار سال: سلبریتی‌های اینترنتی کاربرانی هستند که در فضای مجازی مشهورند و هواداران و دنبال‌کنندگان خود را دارند. این افراد ممکن است کسانی باشند که در فضای آفلاین و واقعی شهرت خود را به‌دست آورده باشند (سلبریتی‌های سنتی مانند هنرمندان، بازیگران، یا شخصیت‌های سیاسی) اما روی شبکه‌های اجتماعی نیز مخاطبان خود را دارند، یا افرادی عادی هستند که عمده شهرت خود را مدیون ارائه محتوای اختصاصی روی اینترنت هستند. همچنین افرادی را شامل می‌شوند که صرفاً با یک اتفاق یا یک ویدئوی برنامه‌ریزی نشده به شهرت دست یافته‌اند. استفاده سلبریتی‌های اینترنتی از بستر رسانه‌های اجتماعی می‌تواند همراه با بعد اقتصادی و درآمدزایی نیز باشد یا تنها بر تأثیرگذاری اجتماعی بر گروه مخاطبان و کسب شهرت متمرکز باشد.

در سال ۲۰۰۸ تری سنفت(Senft) از واژه «خُرده سلبریتی» یا microcelebrity برای توصیف افراد عادی (عمدتاً مخاطبان سلبریتی‌های سنتی) استفاده کرد که از شبکه‌های اجتماعی برای مشهور شدن بهره می‌برند. این افراد با نشان دادن گوشه‌هایی از زندگی شخصی‌شان به مخاطبان، یک «فضای عمومی خرد» حول محور زندگی خصوصی‌شان شکل می‌دهند. سنفت در توصیف دقیق‌تر خرده‌سلبریتی، از آن به‌عنوان مجموعه‌ای از تفکرات و اعمال یاد می‌کند که در آن مخاطبان به هواداران تغییر ماهیت داده‌اند. محبوبیت فرد با مدیریت مستمر هواداران حفظ می‌شود و آنچه که فرد از خودش ارائه می‌دهد و به نمایش می‌گذارد توسط مخاطبان مصرف می‌شود (Senft 2013). موفقیت در این حوزه با میزان کلیک‌ها، اشتراک‌گذاری‌ها و لایک‌ها ارتباط مستقیم دارد. به همین دلیل است که بازاری هم برای تأمین فالوئر و کلیک و... ایجاد شده است! خرده‌سلبریتی‌ها با عناوین دیگری نظیر سلبریتی‌های یوتیوب، سلبریتی‌های اینستاگرام، سلبریتی‌های اینترنتی، ستاره‌های اینترنتی و اینفلوئنسرهای (افراد تأثیرگذار) دنیای مجازی نیز شناخته می‌شوند.

با گسترش حضور خرده‌سلبریتی‌ها در فضای مجازی، خط پررنگی که افراد مشهور را از دنبال کنندگانشان جدا می‌کند کمرنگ شده و شهرت به یک طیف بدل شده و از حالت صفر و یک و انحصار گروهی محدود بیرون آمده است. همچنین با حضور مستمر خرده‌سلبریتی‌ها در شبکه‌های اجتماعی و نمایش «پست‌ها» و «استوری‌های» آن ها در کنار پست‌ها و عکس‌های خانواده و دوستان صمیمی افراد، مرزهای زندگی خصوصی کمرنگ شده و به مخاطبان احساسی از نزدیکی و صمیمیت با این سلبریتی‌ها (ی غریبه) القا می‌کند. همین احساس نزدیکی موجب می‌شود مخاطب (هوادار) به‌صورت ویژه‌ای تحت تأثیر افکار، اعمال و پیشنهادهای خرده‌سلبریتی قرار بگیرد. اگرچه ممکن است تعداد هواداران یک خرده‌سلبریتی از یک سلبریتی سنتی کم‌تر باشد، اما تعداد بیشتر این سلبریتی‌ها و نیز عمق و میزان درگیری احساسی و تعامل میان فرد با هوادارانش در نتیجه تأثیرگذاری آنها بسیار بیشتر است. چنین تأثیرگذاری‌ای می‌تواند در حوزه‌های مختلف نمود پیدا کند؛ دعوت به‌مصرف و تبلیغ محصولات کمپانی‌های تجاری، تبلیغ برند شخصی، پخش تبلیغات تجاری در میان محتوای غیرتجاری، دعوت به فعالیت‌های اجتماعی و بسیج هواداران و در مقاطع خاصی نیز تبلیغ له یا علیه مواضع سیاسی.... مشمول این فعالیت‌ها می‌شوند. به‌عنوان مثال در چین درآمد ماهانه یک اینفلوئنسر پرمخاطب از طریق شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به بیش از 1.5 میلیون دلار برسد. اینفلوئنسرها را می‌توان عالی‌ترین شکل سلبریتی‌های اینترنتی دانست چرا که آنها تنها بواسطه شهرت در فضای مجازی به کسب درآمد مشغولند.

لازم به ذکر است عبارت سلبریتی اینترنتی که ترجمه عبارت انگلیسی internet celebrity است نمی‌تواند به‌طور دقیق و جامع این مفهوم فرهنگی را در بسترهای تاریخی متنوع در چهارگوشه جهان توصیف کند. به‌عنوان مثال نظام رسانه‌ای مبتنی بر سلبریتی در ژاپن میان «سلبریتی سنتی»، «الگوها» و «تارنتو» تمایز قائل می‌شود.

​​​​​​​سلبریتی‌های سنتی شامل بازیگران، خوانندگان و مدل‌ها می‌شوند. الگوها کسانی هستند که به‌صورت نظام‌مند به منظور نقش آفرینی به‌عنوان الگوهای سبک زندگی شکل گرفته‌اند و تارنتو افرادی هستند که در رسانه‌های مختلف حضور مستمر دارند و به معنای واقعی کلمه «شهرت‌شان به مشهور بودنشان است» و هیچ ویژگی هنری دیگری ندارند. در مثالی دیگر، عبارت بومی برای گونه‌ای از سلبریتی‌های اینترنتی در چین «وانگ‌هانگ» است که به کاربران مشهور اینترنتی اطلاق می‌شود که رابطه مؤثری میان کمپانی‌ها و مصرف‌کنندگان برقرار می‌کنند و از طریق فروش آنلاین و تبلیغات شبکه‌های اجتماعی به کسب درآمدهای خیره‌کننده مشغولند. به عبارت دیگر این کاربران نه به‌خاطر استعدادهای هنریشان، بلکه بواسطه توانایی مخصوص‌شان در جلب توجه روی اینترنت و محیط رسانه‌ای چین به‌موقعیت و جایگاه سلبریتی بودن رسیده‌اند. وانگ‌هانگ ها بیش از آنکه به تولید محتوا بپردازند، تنها به تبدیل ترافیک کاربران اینترنتی به پول و حفظ مخاطبان به وسیله انتشار عکس‌ها و ویدئوهای جذاب مشغولند (Abidin 2018). اگر در ابتدا، سلبریتی‌ اینترنتی بودن یک مشغولیت پاره وقت بود (مثلاً در ایالات متحده خرده‌سلبریتی‌ها کارشان را تنها برای سرگرم کردن افراد آغاز کردند و در سنگاپور خرده‌سلبریتی‌ها مبلغان مد و فشن خانگی بودند) اما امروزه این یک کار تمام وقت محسوب می‌شود (مانند مورد اینفلوئنسرها). ضمن اینکه دنیای پرتحول اینترنت منجر به خلق نوآوری‌های جدیدی در این حوزه شده است. در مواردی اینفلوئنسرها با به‌کار‌گیری استراتژی‌های اقتصادی، از نیروی کار رایگان مخاطبان خود برای خلق محتوای جدید بهره می‌برند و وظایف مختلف را به‌صورت مجانی به هوادارانشان برون‌سپاری می‌کنند. یا در مورد دیگر سلبریتی‌ها زندگی شخصی خود را به نمایش می‌گذارند و در این فرآیند رابطه عاشقانه برقرار کرده و حتی بچه‌دار می‌شوند و سپس این کودکان را به‌عنوان نسل دوم خرده‌سلبریتی‌ها پرورش می‌دهند و از طریق آنها درآمدزایی می‌کنند. برخی خانواده‌ها نیز هستند که اصولاً به‌عنوان «خانواده اینفلوئنسر» در دنیای مجازی شناخته می‌شوند.

از سلبریتی‌های مد و فشن اینستاگرام در استرالیا، گیمرهای یوتیوب (افرادی که فیلم بازی‌های رایانه‌ای خود را روی یوتیوب قرار می‌دهند) در سوئد، بلاگرهای سلامت و زیبایی در بریتانیا، موکبانگ (افرادی که در مقابل دوربین و هنگام صحبت با مخاطبان وعده‌های بسیار بزرگی از انواع غذاها را می‌خورند) در کره جنوبی، توئیتربازهای تقلیدی (کسانی که به‌صورت طنز خود را به‌جای افراد مشهور جا می‌زنند) در هند، تا ورزشکاران تناسب اندام در اینستاگرام، همگی صورت‌های مختلف و متنوعی هستند که یک سلبریتی اینترنتی می‌تواند به خود بگیرد. به‌عنوان مثال «PewDiePie» با ۶۰ میلیون دنبال کننده، معروف‌ترین گیمر یوتیوب است. وی که به خاطر حرف‌ها و گزارش‌هایش هنگام بازی رایانه‌ای شهرت یافته، در سال ۲۰۱۷ بیش از ۱۲ میلیون دلار درآمد کسب کرده است. «Kayla Itsines» با صفحه بدنسازی‌اش در اینستاگرام به شهرت رسید و در سال ۲۰۱۶ از طریق اپلیکیشن بدن‌سازی‌اش ۱۷ میلیون دلار درآمد داشت. هزینه هر پست تبلیغاتی در صفحه کایلا چیزی حدود ۱۵۰ هزار دلار است. جنی اولسون دلر با ۱/۳ میلیون دنبال کننده، پرمخاطب‌ترین سلبریتی سبک زندگی است که عکس‌هایی از گوشه‌های مختلف زندگی لوکس خود را روی اینستاگرام منتشر می‌کند.

در نهایت می‌توان عنوان سلبریتی اینترنتی را به هر شخصیت رسانه‌ای (فرد، محصول، الگو،...) اطلاق کرد که به‌طور عمده در اینترنت محبوبیت و شهرت خود را کسب کرده است (البته این شهرت می‌تواند به فضای خارج از اینترنت نیز کشیده شود). سلبریتی‌های اینترنتی عمدتاً برای حضور گسترده و ملموس خود در اینترنت شناخته می‌شوند. چه این حضور به شهرت یا رسوایی، جلب توجه مثبت یا منفی، مهارت و استعدادیابی‌ ربط داشته باشد و چه پایدار یا موقت، عمدی یا اتفاقی، مالی یا غیرمالی باشد (Abidin 2018). مهم‌تر آنکه این سلبریتی های اینترنتی باید توسط مخاطب دیده شده و به آنان توجه شود؛ اگر کسی وقت و انرژی زیادی را صرف تولید محتوای باکیفیت روی اینترنت کند اما کسی آن را نبیند و تأیید نکند، نمی‌توان او را سلبریتی اینترنتی نامید. بنابراین موفقیت و گستره حضور یک سلبریتی اینترنتی می‌تواند بسته به بستر و شبکه اجتماعی مورد استفاده فرد و ایدئولوژی فرهنگی و ذائقه مخاطبانش متغیر باشد.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه ایران، تاریخ انتشار 12 دی 97، کد مطلب: 495881، www.iran-newspaper.com