سندروم ترامپ و دردسر دوره گردی برای پمپئو

رسانه های عربی و غربی، سفر وزیر خارجه آمریکا را به هشت کشور عربی از زوایه های متفاوت و مطابق با منافع ملی خود دیدند اما این نگاه محدود به قطعاتی از پازلی کامل تر است؛ واقعا کدام واقعیت ها مایک پمپئو را به دوره گردی منطقه ای واداشته است؟

شعار سال: رسانه های عربی و غربی، سفر وزیر خارجه آمریکا را به هشت کشور عربی از زوایه های متفاوت و مطابق با منافع ملی خود دیدند اما این نگاه محدود به قطعاتی از پازلی کامل تر است؛ واقعا کدام واقعیت ها مایک پمپئو را به دوره گردی منطقه ای واداشته است؟

پمپئو در این سفر، 8 کشور را در 7 روز خواهد پیمود. سفرش امروز، سه شنبه (هجدهم دی ماه 1397) از اردن آغاز سپس به مصر، بحرین، امارات متحده عربی، قطر و پادشاهی عمان خواهد رفت و دوره گردی اش را در ایستگاه کویت به پایان خواهد برد.

**نگاه مصری

روزنامه الاهرام مصر نوشت: پمپئو در قاهره التزام واشنگتن را به امنیت و ثبات در خاورمیانه نشان خواهد داد.

این روزنامه «مبارزه با داعش» را در این چارچوب، پررنگ کرد و آن را محور اصلی سفر وزیر خارجه آمریکا دانست.

این گزارش همزمان با پخش گفت وگوی عبدالفتاح السیسی رئیس جمهوری مصر با شبکه سی بی اس آمریکا منتشر شد؛ مصاحبه ای که در آن السیسی به همکاری با رژیم صهیونیستی در شبه جزیره سینا مصر و اجازه عبور جنگنده های اسرائیلی از آسمان کشورش به بهانه مبارزه با داعش اذعان کرد؛ اظهاراتی موجی از انتقادها را متوجه رئیس جمهوری مصر کرد و برخی ناظران گفتند و نوشتند که همکاری امنیتی قاهره با تل آویو نه برای سرکوب داعش بلکه برای هدف قرار دادن جنبش های مقاومت فلسطینی صورت می گیرد.

** نگاه سعودی

شبکه العربیه عربستان سعودی نیز علت اصلی سفر پمپئو را «خواسته خروج کامل ایران از سوریه» عنوان کرد و افزود: وزیر خارجه آمریکا بر ضرورت خروج همه نیروهای ایرانی از سوریه تاکید خواهد کرد و اطمینان خواهد داد که نیروهای آمریکایی پیش از پایان ماموریت خود خاک سوریه را ترک نخواهند کرد.

این شبکه ادامه داد: سفر پمپئو انخستین سفر به منطقه پس از اعلام ترامپ مبنی بر خارج کردن نیروهای آمریکایی از سوریه است و همزمان با آن، جان بولتون مشاور امنیت ملی رئیس جمهوری آمریکا به ترکیه و اسرائیل خواهد رفت تا خرابکاری ترامپ را اصلاح و اطمینان دهد که جدول زمانی برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه وجود ندارد.

رسانه سعودی بر دو پیام سفر وزیر خارجه آمریکا تاکید کرد؛ نخست اینکه آمریکا نمی خواهد از غرب آسیا خارج شود و دوم اینکه ایران خطر واقعی منطقه است.

** نگاه قطری

پایگاه عربی 21 وابسته به قطر گزارشی را از روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال با مضمون عادی سازی روابط رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی با این تیتر بازتاب داد؛ وال استریت ژورنال: آیا پمپئو زمینه دیدار نتانیاهو از ریاض را فراهم می کند؟

شبکه الجزیره قطر نیز در گزارشی اهداف سفر وزیر آمریکایی را بحث درباره بحران در روابط کشورهای خلیج فارس (قطر و عربستان سعودی و ضرورت وحدت شورای همکاری خلیج فارس) و پیگیری پرونده قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار سعودی در کنسولگری سعودی در استانبول برشمرد.

این تاکید رسانه های قطری بر اولویت مسائل و تنش های بین کشورهای عرب خلیج فارس با یک خبر دیگر همراه شد؛ حمله شدید اللحن وزیر خارجه قطر به شورای همکاری خلیج فارس.
«محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» وزیر خارجه قطر با حمله بی سابقه به شورای همکاری خلیج فارس گفت که این شورا نیاز به اصلاح دارد و باید نظام جدیدی با ساز و کار الزام آور برای همه اعضا برقرار شود.

وی با بیان این که شورای همکاری خلیج فارس و دبیر کل آن هیچ اختیاری از خود ندارند افزود: این شورا به صورت شکلی وجود دارد اما توانایی و اختیاری از خود ندارد و ساز و کار آن نیز قابلیت اجرایی ندارد.
الخلیج آنلاین دیگر رسانه وابسته به قطر نیز به بازخوانی گزارشی از روزنامه نیویورک تایمز آمریکا پرداخت و نوشت: پمپئو به سعودی ها خواهد گفت که در پرونده خاشقجی شکست خورده اند.

** رای الیوم: ایران، آمریکا را به شدت نگران کرده است

روزنامه رای الیوم چاپ لندن در سرمقاله ای نوشته عبدالباری عطوان سردبیر آن افزود: ایران ناوشکن های خود را در واکنش به ورود ناو هواپیمابر آمریکایی «استینیس» به سواحل آمریکا اعزام می کند؛ آیا سلاح دریایی ایران شگفتی جنگ آینده بعد از موشک های بالستیک خواهد بود و چرا بعید نمی دانیم که سفر پمپئو به منطقه، تقسیم وظایف بین کشورهای ناتوی سنی باشد؟

عطوان افزود: اهداف این سفر از آنچه روزنامه های کشورهای حاشیه خلیج فارس می نویسند همانند بازخواست از آمران قتل «جمال خاشقچی» روزنامه نگار و منتقد آل سعودی و آشتی دادن کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، عمیق تر است بخصوص که ایران اعلام کرده قصد دارد کشتی جنگی با توان حمل موشک ها بالستیک و بالگرد و مجهز به سامانه پدافندی ضد هوایی را به ونزوئلا در نزدیکی آب های سرزمینی آمریکا در اقیانوس اطلس ارسال کند و مانورهای نظامی را نیز در جزیره «قشم» در نزدیکی تنگه هرمز در هفته گذشته برگزار کرد که در آن قایق های نظامی، بالگردها ، قایق های تندرو و یگان های کماندو شرکت داشتند.

وی افزود: پیشرفت سریع برنامه موشکی بالستیک ایران و نیز اعلام تصمیم تهران برای پرتاب موشک های حامل ماهواره های اطلاعاتی به فضا امری است که نگرانی آمریکا را برانگیخت و واشنگتن خواستار بازنگری ایران در این اقدام ها شده است؛ اقداماتی که به ادعای پمپئو، نقض قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد است.

عطوان ادامه داد: مسئولان نظامی آمریکا تهدیدات تهران را جدی گرفته و به ویژه زمانی که «قاسم سلیمانی» فرمانده سپاه قدس ایران تهدید کرد که این کشور در صورت جلوگیری آمریکا از صادرات نفت این کشور، تنگه هرمز را خواهد بست و به همین دلیل نیز «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا از تهدید ایران دست برداشت و به این بهانه به هشت کشور معافیت هایی برای وارد کردن نفت از ایران را داد به طوری که متوسط صادرات نفتی تهران به هند، چین، ترکیه و اروپا به قوت خود، باقی مانده و تغییری نکرده است.

به نوشته سردبیر رای الیوم، جزئیات اینکه پمپئو حامل چه پیامی برای کشورهای عضو ناتوی عربی است و چه مإموریت هایی به هشت کشور خواهد داد، مشخص نیست و نیز اینکه آیا سفر بولتون مشاور امنیت ملی آمریکا به تل آویو تکمیل کننده سفر پمپئو است و آیا انضمام رژیم اشغالگر اسرائیل به سفر پمپئو در واقع قرار دادن این رژیم در ائتلاف موسوم به ناتوی عربی در دستور کار است نیز بعید نیست بخصوص که «عبدالفتاح السیسی» رئیس جمهوری مصر در مصاحبه با شبکه «سی بی اس» آمریکا همکاری نظامی و امنیتی مصر و رژیم صهیونیستی را در سینای مصر افشا کرد.

** فیل جمهوریخواه در خانه تاریک

نگاه رسانه ها به سفر پمپئو و اهداف آن درست است اما همه واقعیت نیست. هر کدام از این رسانه ها بخشی از گمانه ها و اعلام های رسمی را درباره سفر پمپئو به عنوان تیتر اصلی گزارش های خود برگزیدند و بخش هایی از فیل را در خانه تاریک لمس کردند.

فیل جمهوریخواه ترامپ اما، هنوز کفه تردید هایش بر اعتماد به شرکای خود می چربد. او هنوز نمی داند می تواند روی همپیمانان پر اختلاف و مملو از تنش خود حساب کند یا نه. پمپئو با ژست حمایت از همپیمانان و گارد بسته ضد ایرانی به کشورهای عربی می آید. می توان گفت رجز خوانی پمپئو و تلمیح و اشاره های ترامپ به مذاکره با ایران، دنباله سیاست کهنه چماق و هویج است. شاید یکی از دلایل این ژست جنگ طلبانه در غرور آمریکایی نهفته باشد که به طور ویژه، جمهوری خواهان در آن زبانزد شده اند، اما این سکه دو رو دارد و واقعیت های میدانی تعیین کننده در صحنه نبرد، چیزهای دیگری را هم نشان می دهد.

ادعای اخیر ترامپ مبنی بر اینکه ایرانی ها خواستار مذاکره شده اند در همین چارچوب قابل تحلیل است.

یکشنبه شب، رئیس‌جمهوری آمریکا مدعی شد که «وضع ایران خیلی بد است و به همین خاطر به دنبال گفت‌وگو با آمریکاست».

علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی روز دوشنبه روایت ترامپ از درخواست مذاکره را زیر سوال برد و گفت که در سفرش به افغانستان دو نماینده آمریکا با مراجعه به او از آمادگی واشنگتن برای گفت‌وگو با تهران سخن گفتند، ولی ایران با آنها مذاکره نخواهد کرد.

**سندروم ترامپ

با این حال، به نظر می رسد ادعای ترامپ، ناشی از ضعف حافظه و کم حافظه بودن او، حاکی از همان سندرومی است که رسانه های آمریکایی و غربی هر چند روز یکبار در گزارش های خود نگاهی به آن می اندازند؛ شمارش تعداد دروغ های ترامپ در هر روز، هر ماه و هر سال. احتمالا به جز شخص ترامپ، بسیاری دیگر نیز فراموش کرده باشند که رئیس جمهوری آمریکا، مذاکره با ایران را بدون پیش شرط پذیرفته بود؛ تقریبا پنج ماه پیش در اوایل مردادماه با این عبارت ها:

«هر کجا که ایرانی ها بخواهند، هر زمان که ایرانی ها بخواهند، بدون پیش شرط.»

صریح تر بگوییم؛ از یک آمریکایی مغرور آن هم از رئیس جمهوری خودشیفته مانند ترامپ، ابراز چنین جملاتی نشان از درک واقعیت های ناگزیر و انتخاب های دشوار دارد.

همواره خط قرمز جمهوری اسلامی ایران برای مذاکره با آمریکا این است که مذاکره نباید بر مبنای انفعال تهران یا با انگاره گفت و گو از موضع برتر برگزار شود و به نظر می رسد آمریکایی ها بارها این نکته را به ترامپ گوشزد کرده اند؛ در همین حال، عواملی باعث می شود که وی از دروازه های مختلف برای ورود به مذاکره با ایران اقدام کند؟ یک بار از موضع برتری با طرح پیش شرط های 12 گانه؛ کمی بعد از موضع برابر «هر کجا و هر زمان ایرانی ها بخواهند و بدون پیش شرط» و باری دیگر با طرح دروغ پیش دستانه در وضعیتی ناگزیر و با ادعای خواسته ایران برای مذاکره.

کمتر کسی است که نداند رئیس جمهوری که دولت را در تقابل با مخالفانش در داخل بارها به تعطیلی می کشاند و همه شرکای خود در غرب آسیا و جهان از جمله تشکیلات ناتو در اروپا و کشورهای عربی خلیج فارس را موظف به پرداخت هزینه های آمریکا می داند، معمولا از موضع قدرت و غرور سخن می گوید.

مرور مصاحبه او با برنامه «60 دقیقه» شبکه سی بی اس (همان برنامه ای که عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر اخیرا در آن با اضطرابی آشکار به شدت عرق ریخت و به همکاری با اسرائیل در صحرای سینا اعتراف کرد)، برای یادآوری لحن تحکم آمیز ترامپ خالی از لطف نیست.

«لیزلی استال» مجری برنامه 60 دقیقه در جریان این گفت و گو از ترامپ خواست موضوع بحث را عوض کند اما ترامپ با لحنی آمرانه گفت: «تو با رئیس جمهور صحبت می کنی. من رئیس جمهورم، تو نیستی.»

این همان ترامپ است که در برابر دوستان و شرکایش هم مسامحه ندارد، اما مذاکره بدون پیش شرط و برابر را با ایران به خاطر درک واقعیت های میدانی تقابل و به دور از پروپاگاندای رسانه ای پذیرفت. او حتی گفت که این حرف (مذاکره بدون پیش شرط) را نه از موضع ضعف می گوید و نه از موضع قدرت؛ این در حالی است که کاخ سفید، پیشتر 12 شرط برای مذاکره با ایران تعیین کرده بود. این همان، واقعیت های میدانی و دست برتر ایران است که ترامپ را به گفت و گوی برابر می کشاند.

** فرصت تنفس کاخ سفید یا نقش بازیگران موثر؟

شاید مذاکره با ایران برای ترامپ در شرایط فشار شدید جریان های سیاسی داخل آمریکا علیه او در پرونده های مختلفی از قبیل دخالت روسیه در انتخابات آن کشور، تعطیلی دولت برای تامین هزینه ساخت دیوار در مرز مکزیک و انتقادها به بی واکنشی در برابر جنایت های عربستان سعودی، فرصت تنفسی به کاخ سفید از کانال مذاکره با ایران بدهد یا بتواند دستاوردی برای انتخابات ریاست جمهوری آینده آمریکا در سال 2020 بدهد اما این اقدام، قطعا فقط مصرف داخلی ندارد همان طور که واشنگتن، امکان رهایی از دغدغه های منطقه ای و بین المللی برای پرداختن به داخل آمریکا را بدون در نظر گرفتن بازیگران موثر، ندارد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری جمهوری اسلامی ایرنا، تاریخ انتشار: 18 دی 1397، کدخبر: 83162629 ، www.irna.ir