شعارسال: در این مطلب که در شماره یکشنبه 9 خرداد انتشار یافته است، می خوانیم: معنا و مفهوم مسوولیت در رابطه با مشورت چه می باشد؟ تحقیق و تدقیق در نسبت مشورت و مسوولیت چه معانیی را هویدا می کند ؟ نظر و رای درست و صحیح چگونه استخراج و استنباط می شود؟ حقایق ربانی و آموزه های دینی چه نقشی در توسعه و ترویج تفکر فرهنگ مشورت و مسوولیت دارد؟
مشورت در مسوولیت های زندگی چه جایگاهی می تواند داشته باشد؟ مشورت و مسوولیت اثر بخش یعنی چه؟ و سوالات بنیادین دیگر که، با اندیشیدن و کنکاش گری و جست و جوی گری در خصوص ماهیت و معانی و آثار ، مشورت و مسوولیت، آشکار می گردد .
1- از دقت و تامل در معانی و مفاهیم مشورت چنین استنباط می شود که مشورت با مفاهیم، حرکت کردن، مبادله کردن، به پیش رفتن، عمل متقابل، در میان گذاشتن چیزی یا مطلبی، اشتراک و تاثیر متقابل ، و غیره ارتباط و هم افقی معنایی دارد.
مشورت تبادل و اشتراک نظر و اندیشه، فکر، تجربه، دانش، پیشنهاد و راه حل های مفروض است؛ مشورت، در واقع ، بستر و زمینه و فضایی است که فرضیه ها در آن طرح می شوند و پس از نقد و نظر و تبادل و مباحثه و استدلال، به جمع بندی و نتیجه و نتایج منتهی می شود و در راستای مسوولیت ها و عهده داری ها مورد بهره مندی قرار می گیرد.
راغب در مفردات می گوید تشاور و مشاورت و مشورت ، به معنای استخراج رای و نظر صحیح است؛ پیشنهادات و امور در باره اش مشاوره می شود «مفردات راغب ماده شور». پس، شورا و مشورت مکمل همند ، شورا برای مشورت و تصمیم و مشورت برای صلاح و سامان و سازمان جامعه.
در واقع، با مشاورت و معاونت و رایزنی و کار مستشاری، با مد نظر قرار دادن اهداف و چشم انداز های والا و معین، به مشورت در خصوص راه حل ها و راه کارها و نیل به تصمیمات درباره مسایل و موضوعات و مشکلات و برنامه ها، پر داخته می شود و راه مسوولیت ها باز می گردد و یاری رسانده می شود؛ در معنای مشورت و مسوولیت، عقلانیت و خردمندی و هوشیاری مکنون و مکتوم است، یعنی، مشورت کار عقلانی و مسوولیت نیاز به عقلانیت دارد.
مشورت حاجت و نیاز ذاتی آدمیان است، چرا که، انسان در مخاطرات و مشکلات زندگی می کند و برای اداره امور زندگی و مسایل جامعه و کشور، محتاج مشورت و مشاورت است، مسوولیت ها از مشورت ها قوام و دوام می یابند.
2- با اندیشیدن و تفکر و دقت به لزوم مشورت مشاورت در مسوولیت ها و تعهدات فردی، اجتماعی و ملی و حتی جهانی، پی می بریم و ضرورت آن را در می یابیم. مشورت خوی و خلق و مرام و مشی استبداد و زور گویی و تکروی و خود کامگی را زایل می کند و مردم سالاری به معنی واقعی کلمه را تحقق می بخشد، زیرا، خودکامگی از مشورت نکردن و شورا نداشتن و مشاورت ننمودن و مبادله رای نداشتن زاییده می شود و بوجود می آید؛ مشورت امر بسیار خطیر و خردمندانه است که از میل و ترغیب عقلانیت و تفکر آدمی نشات می گیرد، در تاریخ و در سر گذشت ملل و کشور ها و جوامع، چنین بوده است، مردمان با فرهنگ و صاحبان تمدن همواره اهل مشورت و گفت و گوی بوده اند، تجربه نیز این فعالیت عقلانی و انسانی و لازمه زندگی را تایید و تصویب می کند؛ تاریخ صد ساله متاخر ایران زمین و فراز و نشیب آن این تجربه را به وضوح و در سطح ملی به ثبوت می رساند.
عاقبت بینی و افق نگری، ضرورت مشورت را ایجاب می کند، چون عدم مشورت، در پیوسته تاریخ پشیمانی و ندامت را در پی داشته است؛ اساس و ریشه مشورت، در ضرورت یاری گری و مدد عقل ها هم دیگر را، بیان گر است؛ عقل ها در کمک و امداد به هم بالنده می شوند و بر می کشند و نمو و رشد می یابند و فرزانه و فربه می شوند و سایه و ثمر می دهند. یعنی، این یک قاعده کلی می تواند باشد در میان ما آدمیان عادی، که دو عقل بهتر از یک عقل تصمیم گیر و حقیقت یاب است؛ با مشورت از یک عقل جزیی رهانیده می شویم و به عقل بالاتر و والاتر بر می کشیم و بالا می رویم و ارتقا پیدا می کنیم و ترقی می نماییم، در این مطلب نکته ها نهفته است و نیاز مقال و مجال موسع می باشد.
موانع و مشکلات و مسایل و معضلات جامعه بشری، خصوصا امروزه، مرد افکن و مرد انداز و راه گم کن و مسوولیت ها را خطیر و پر مشکل نموده است؛ راه حل اولی و عملی رهایش از این بلا ها و مصیبت ها با عقل ها و عمل ها گشوده می شود و آن نیز از مشورت و مشاوره می گذرد. یعنی، سهو و خبط و خطا و کژی و ناراستی و ناروایی و نادرستی ها، با مشورت و هم فکری و هم عملی و جمع فکری و جمع عملی، بر طرف شدنی و فراغت یافتنی است .
مثلا، معضل اعتیاد و تباه گشتن عمر و سرمایه های انسانی و تلف شدن نیروی جوانی و از بین رفتن توان عقلانی و هدر شدن منابع تجدید نا پذیر جوامع و کشورها، نیاز به مشورت و خردجمعی و تصمیم عمومی و عزم ملی و جهانی دارد.
آیا می دانیم چقدر از عمر و سرمایه جامعه در این بلا و مصیبت، یعنی، اعتیاد فرسوده و پوسیده می شود، آیا می دانیم، بحث نابودی انسان و انسانیت در میان است؟ آیا می دانیم این درد و بیماری مسری است ؟ آیا می دانیم جامعه و کشور به تمام این نیروها نیازمند است؟ آیا می دانیم چه تعداد خانواده در رنج و عذاب این معضل بسر می برند؟ آیا عمیق و دقیق درنگ کرده ایم هر کدام از هم نوعان چه کمکی می توانند به رفع و توقف این مشکل بنیادی داشته باشند؟ مشورت و خردمندی جمعی یک راه است و آن تنها یک مشکل از مشکلات است، شاید با تولید و توسعه تفکر و فرهنگ مشورت و توجه و اعتنای عملی به آن، راهی بسوی گشودن این مشکلات پیدا شود و مددی به انسانیت رسانده آید .
قوت و توان مسوولیت در مشورت و مشاوران است، مشورت هوشیاری و ادراک را قوی و پر توان می کند، زیرا، دانش را افزون می نماید و تجربه را ارتقا می بخشد و عقلانیت را گسترش و توسعه می دهد؛ شرط مسوولیت، مشورت با عاقلان و نیک اندیشان و امینان و خدا ترسان است. رسیدن به واقعیت و تقرب به حقیقت امور اجتماعی، مشاوره و مشورت است، هم به تجربه و تاریخ و هم به استدلال عقلانی و هم به استناد حقایق وحیانی.
مشورت کردن و بر اساس خردجمعی عمل نمودن، در واقع، راه گشودن و طلب کمال نمودن اجتماعی است؛ در مقابل مشورت نکردن و خودکامگی راه بستن و تاریکی آوردن و در ظلمات رفتن و کورکورانه طی طریق کردن است؛ مدارا و مهربانی و خوش خلقی و تحمل و صرافت طبع از جمله ی شروط مشورت و مشاوررت است، زیرا تندی و تند خویی و غرض با مشورت و بهتر شدن سازگار نیست و فاصله ها دارد.
3- در قرآن کریم و در متون دینی بحث مشورت و مسوولیت بسیار حایز اهمیت و مورد اعتنا قرار گرفته است، در قرآن مجید دو آیه، یکی در سوره آل عمران، آیه 159 و دیگری در سوره، شوری، آیه 3، راجع به مشورت و شورا بحث کرده و مشاوره را در امور جاریه و مسایل اجتماعی، مطرح نموده اند؛ به گفته زمخشری در الکشاف ، ج 1ص 432، پیامبر مکرم اسلام «ص» بیش از هر کس دیگری با مردم مشورت می کرده است، این در حالی بوده است که حضرت ختمی مرتبت، در کمال عقلانی و اتصال وحیانی ، بوده اند .……و اورهم فی الامر فاذا عزمت فتوکل علی الله ، ان الله یحب المتوکلین «سوره آل عمران آیه 159»
بر اساس تشریع و دستور خالق هستی، سیره رسول مکرم اسلام «ص» نیز چنین بوده است، رسول مکرم ص با نرم خویی، عفو و طلب مغفرت، با مردم و امت خود مشورت می کرده است «المیزان، سوره آل عمران». یعنی تدبیر امور عامه با مشارکت و مشورت امکان پذیر است، زیرا امور اجتماعی و مسایل جمعی است و مشارکت موجب دل گرمی و مساعدت مردمان می شود.
و الذین استجابوا لربهم و اقاموا الصلوه و امرهم شوری بینهم و مما رزقناینفقون «سوره شوری 38»
و کسانیکه دعوت پروردگار خود را اجابت نمودند و نماز بپا می دارند و امور شان در بین شان به مشورت نهاده می شود و از آنچه روزیشان کرده ایم، انفاق می کنند.
مولی امام علی (ع) در نهج البلاغه می فرماید
هر کس خود رای شد به هلاکت رسید و هر کس با دیگران مشورت کرد ، در عقل های آنان شریک شد. نهج البلاغه، حکمت، 161.
این مبحث بسی وسیع و دامن گستر و فراخ مند است که آثار فراوانی در زندگی فردی، جمعی و ملی و جهانی دارد که در مقال و مجال دیگری، شایسته است، دنبال شود. ان شا الله.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاريخ انتشار: 9خرداد 1395، کد خبر: 82092300، www. irna.ir