به گفته او سال‌های پر تحرکی در حوزه گردشگری خارجی پیش روی ایران است. معاون رئیس جمهوری رفع تحریم‌ها را موجب افزایش گردشگران خارجی، ورود سرمایه‌گذاران خارجی به ایران برای مشارکت در طرح‌های گردشگری، توسعه اشتغال پایدار، کاهش وابستگی به نفت و امکان استفاده از کارت‌های اعتباری خارجی در ایران می‌داند. او همچنین چند روز پیش، از ورود بیش از 5 میلیون گردشگر به کشور خبر داد، با این همه، کارشناسان و متخصصان حوزه گردشگری زیرساخت‌های کشور را برای پذیرش این تعداد گردشگر خارجی کافی نمی‌دانند. آنها معتقدند، ایران یک‌بار در سال‌های 1370 فرصت ورود گردشگر در ایران را پیدا کرده بود اما به دلیل نداشتن زیرساخت‌های لازم و برنامه‌ای مشخص گردشگران کشورهای آسیای مرکزی و حوزه قفقاز را از دست داد و آنها را به کشورهای حاشیه خلیج فارس و ترکیه واگذار کرد. حالا اما با به سرانجام رسیدن پرونده هسته‌ای و لغو تحریم‌ها علیه ایران که با موج تازه ورود گردشگران خارجی به ایران همراه شده، نگرانی‌ها نیز از فقدان یک برنامه جامع و فراگیر در حوزه گردشگری آغاز شده است.

حمید ضرغام بروجنی عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و مدرس گردشگری معتقد است دستیابی به مزایای گردشگری، مستلزم تبعیت از برنامه جامعی است که در برگیرنده توسعه بخش گردشگری، افزایش اشتغال، حفاظت محیط زیست، ارتقای سطح استانداردهای فرهنگی و اجتماعی است.

او در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: طرح پژوهشی «تدوین برنامه عملیاتی توسعه بخش گردشگری کشور» به بررسی مسائل حیاتی توسعه گردشگری (در چارچوب برنامه‏های توسعه ملی) پرداخته و در زمینه تدوین خط‏مشی‏، اداره امور، توسعه محصولات گردشگری، رویکرد بازاریابی، حمل و نقل بین‏المللی و داخلی، آموزش و پرورش، میهمان نوازی، سازماندهی کسب و کارها و سیستم‏های اطلاعات مدیریت گردشگری، توصیه‏های راهبردی ارائه کرده است.

ضرغام تأکید می‌کند که در شرایط کنونی که کشور با موج تازه ورود گردشگر خارجی مواجه می‌شود، تدوین یک برنامه فراگیر «راهبردی- ساختاری- عملیاتی «برای گردشگری ضرورت غیرقابل اجتناب است. این عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی می‌گوید که تدوین برنامه فراگیر گردشگری هنوز در اولویت برنامه‏های سازمان متولی گردشگری قرار نگرفته است.»

* فقدان برنامه فراگیر در فرصت جدید گردشگری

براساس آنچه مسئولان سازمان میراث فرهنگی می‌گویند، موج جدید سفر به ایران با پایان خوش پرونده هسته‌ای آغاز خواهد شد. همچنین بر اساس سند چشم‌انداز 20 ساله کشور باید تا پایان سال 1404 یعنی حدوداً 11 سال آینده، رقم گردشگران خارجی در ایران به 20 میلیون نفر برسد. حالا این سؤال مطرح است که با کاستی‌های موجود در زیرساخت‌های گردشگری ایران مشتمل بر هتل‌ها و مراکز اقامتی، فرودگاه‌ها و ناوگان حمل و نقل هوایی و نیروی انسانی متخصص و آموزش دیده، توانایی میزبانی از همین تعداد گردشگر ورودی وجود دارد؟ محدودیت‌های اقامتی در ایران به جایی رسیده است که حتی به گفته فعالان صنعت گردشگری و مقام‌های سازمان میراث فرهنگی بسیاری از تورهای ورودی به ایران به دلیل همین محدودیت‌ها لغو شده است.

اسماعیل قادری استاد رشته گردشگری در دانشگاه علامه طباطبایی به ایران می‌گوید: «با تعاملات سیاسی جدید تعداد گردشگران خارجی علاقه‌مند به سفر به ایران قطعاً بیشتر خواهد شد و ایران به یک مقصد گردشگری مؤثر تبدیل می‌شود». او معتقد است با به سرانجام رسیدن پرونده هسته‌ای ایران تعامل با کشورهای اروپایی و امریکا به عنوان بزرگترین بازارهای گردشگری جهان افزایش یافته و ورود گردشگر از این مناطق بیشتر می‌شود.

قادری در توضیح کاستی‌های گردشگری ایران، برای میزبانی از موج جدید گردشگران ورودی به کشور می‌گوید: «اگر قرار باشد گردشگر بیشتری جذب شود باید بازار هدف را انتخاب کنیم. اگر قرار است توریست‌ها را از اروپا به ایران سفر کنند نیاز به هتل‌های 4 و 5 ستاره جدی است. موضوع اقامت مسأله بسیار جدی است و با توجه به گشوده شدن بازارهای جدید هدف گردشگری به روی ایران باید در بحث اقامت اقدام جدی داشت».

این استاد رشته گردشگری معتقد است، فضای فیزیکی هتل‌ها کافی نیست و نیروی انسانی آموزش دیده که بتواند در هتل‌های 4 و 5 ستاره خدمات بدهند بسیار اندک است. به گفته او، اگر قرار به ساخت هتل است نیاز به سرمایه‌گذار خارجی و حجم عظیم سرمایه داریم. از نظر او، عقلانی‌ترین کار در شرایط فعلی باز کردن بازار ایران به روی هتل‌های چندملیتی و فراملیتی است. اسماعیل قادری می‌گوید: «هتل‌های چند ملیتی برای فعالیت در ایران شرایطی دارند که باید پذیرفته شوند و تضمین‌های لازم برای سرمایه‌گذاری در بازار ایران به آنها داده شود».

او موضوع حمل و نقل بویژه در بخش هوایی را یکی دیگر از کاستی‌های زیرساخت گردشگری در ایران می‌داند و می‌گوید ناوگان حمل و نقل در ایران، توانایی لازم برای جابه‌جایی گردشگران را ندارد و نیازمند تجهیز فوری است. به گفته قادری، ایجاد زیرساخت‌های گردشگری ایران در بخش هتل‌ها، ایجاد فرودگاه‌های جدید، تربیت نیروی انسانی و توسعه ظرفیت‌های گردشگری زمانبر است که اگر به موضوع زمان در فرصت جدید ایجاد شده برای گردشگری ایران توجه نشود فرصت طلایی گردشگری همچون سال‌های دهه 70 که گردشگری ایران رونق یافت ولی به دلیل نبود برنامه‌ای مشخص و زیرساخت‌های لازم از دست رفت و بازار ایران به کشورهای حوزه خلیج فارس و ترکیه واگذار شد، این‌بار نیز با مدیریت نادرست و نداشتن برنامه‌ای جامع از دست خواهد رفت.

این استاد دانشگاه تأکید می‌کند، با‌ ایجاد فرصت جدید گردشگری برای ایران پس از تفاهم هسته‌ای، باید امیدوار بود که سازمان میراث فرهنگی و متولیان گردشگری برنامه مشخص و کارآمدی را برای استقبال از روند جدید توسعه صنعت گردشگری طراحی کنند.

*عقب ماندگی گردشگری ایران قابل جبران است

اگرچه صاحبنظران حوزه گردشگری معتقدند، توانایی ایران در میزبانی از موج جدید گردشگران ورودی محدود است اما باید دید راهکار از دست نرفتن فرصت جدید گردشگری ایران پس از توافق هسته‌ای چیست؟

حمید ضرغام بروجنی، مدرس دانشگاه با تأکید بر اینکه زیرساخت‏های منحصر به گردشگری ایران هنوز کامل نیستند و منطبق با استانداردهای بین‏المللی توان پذیرایی از خیل بزرگ مشتاقان بازدید از کشور را ندارند به «ایران» می‌گوید: «معنی این سخن آن نیست که توان پذیرایی از موج جدید گردشگران را نداریم، بلکه به نظر من با مدیریت آنچه قابل بهره‏گیری است مانند واحدهای مسکونی قابل تبدیل به محل اقامت و تسهیلات گوناگون پذیرایی به سبک ایرانی می‏توان به نیازهای اقامتی گردشگران پاسخ داد».

او می‌گوید: «منظور از مدیریت، آموزش همگانی و ساماندهی علاقه‌مندان خدمت به گردشگران، همچنین برقراری مقررات توزیع عادلانه درآمدهای حاصل از گردشگری است. در این صورت واضح است نقش سازمان متولی گردشگری باید متناسب با نیازهای موجود و با بهره‌گیری از متخصصان اصلاح شود».

به گفته حمید ضرغام، گردشگری منبع مفیدی برای اشتغال زنان و اقوام است. این صنعت با محیط زیست سازگار است و درصورتی که بدرستی مدیریت شود قادر است به عنوان مکانیسمی برای حراست از محیط طبیعی، حفاظت از یادمان‏های تاریخی و مذهبی، تجلیل از فرهنگ‏های محلی، صنایع دستی و غذاهای محلی کارساز باشد. این استاد دانشگاه تأکید کرد: «نمی‏توان از گردشگری انتظار عواید و ارزآوری داشت، بی‌آنکه قواعد بازی بنگاه‏های انتفاعی را برای آن قائل شد. در این مورد هم بیش از همه رفع نگرانی سرمایه‏گذاران بخش خصوصی یعنی عامه مردم و نه فقط کلان سرمایه‏داران، راه گشاست.

به گفته ضرغام، سازمان متولی گردشگری باید متوجه باشد که نمی‏تواند از خلاقیت‏های بخش خصوصی غفلت کند. ممانعت از فعالیت این توان بالقوه موجب بدسامانی کسب و کارهای گردشگری خواهد شد. مفهوم زعامت در سازمان متولی گردشگری کشور نیز تنها صدور بخشنامه و آیین‏نامه‏های محدود‌کننده یا رقابت با بخش خصوصی نیست، بلکه باید هدایتگر فعالیت‏ها باشد؛ خطوط و مرزهای فعالیت هر بخش را مشخص و راهبردهای کلی را تعیین کند. در این‌صورت است که هر بخش به صورت هدفمند نقش خود را ایفا
خواهد کرد. عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی می‌گوید ایران در ایجاد زیرساخت‌های گردشگری سال‏ها عقب مانده است ولی این واپس‏ماندگی قابل جبران است.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از : روزنامه ايران، سال بيست و يكم، شماره 5985، يكشنبه 4مرداد 1394، صفحه 17