شعارسال: اکران خصوصی فیلم سینمایی «متری شیشونیم» با حضور تعدادی از فعالان اجتماعی، جامعهشناسان و رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس بهانهای شد برای سر بازکردن زخمهای کهنه اجتماعی. آنچه در اکران خصوصی این فیلم سینمایی با ارزش تلقی میشود، استقبال بینظیر مخاطبان در جشنواره فیلم فجراز آن است. متری شیشونیم سراغ سوژه کهنه اعتیاد به شیشه منتها از دریچه تازه و واقعیتر رفته و این تغییر نگاه آن را در مقام فیلم منتخب مردمی قرار داده است. جالب اینجاست که این فیلم هم مورد تأیید کارشناسان حوزه اجتماعی و هم مردم است. معنای واقعی همنوایی مردم عادی با کارشناسان حوزه اجتماعی که سالها در این بخش موی سپید کردهاند، چیست؟ آیا جامعه ما به آن درجه از بلوغ فکری رسیده که پدیدههای اجتماعی را در حد کارشناسان ملموس میداند؟ طرح و پرداخت مسائل اجتماعی در حوزه فرهنگ و هنر چه جایگاهی دارد و چه دردی را درمان میکند؟ پاسخ این موارد به همراه چند پرسش دیگر را در مصاحبه با حجتالاسلام والمسلمین احمد مازنی، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس میخوانید.
ممیزیها و ضابطان امر معتقدند که فعالیتهای هنری (فیلم، سریال، مستندسازی و...) در زمینه آسیبهای اجتماعی بیشتر با بزرگنمایی و سیاهنمایی همراه است. آنها با این دلایل از ساخت و به نمایش درآمدن آثار هنری در حوزه اجتماعی جلوگیری میکنند یا محدودیتهایی را بهوجود میآورند. آیا شما با این رویکرد موافق هستید؟
کار هنر بزرگنمایی است. تا این بزرگنمایی انجام نشود، هشدارها به گوش کسی نمیرسد. اگر در هنر، حتی تصویر یک آسیب بزرگتر از آنچه هست به نمایش گذاشته شود، باز هم نباید مانع آن شد؛ چراکه این بزرگنمایی تنها به این خاطر است که همه توجهها به سمت مسائل موجود جلب شود. جلب توجه گام اول برای ریشهکنی و التیام آسیبهای اجتماعی است.
«متری شیشونیم» فیلمی است با محتوای آسیب اجتماعی. این فیلم مشخصا انگشت روی آسیبهایی که در پی فراگیری اعتیاد به شیشه در جامعه حادث شده گذاشته است. در واقع برای نخستینبار دوربین سینمای اجتماعی ما از قید و بند فردگرایی و توجه به خانواده و دوستان بهعنوان عناصر اصلی اعتیاد خود را رها ساخته و ساختارها و ابعاد مهم دیگر را نشانه گرفته است؛ تغییر نگاهی که سالهاست کارشناسان حوزه اجتماعی لزوم ایجاد آن را گوشزد میکنند. با وجود این، امروز شاهد آن هستیم که این فیلم نهتنها مورد تأیید صاحبنظران حوزه آسیبهای اجتماعی قرار گرفته که با اکران خصوصی بهعنوان فیلم منتخب مردمی نیز شناخته میشود. شما این واکنش مردمی را چگونه تحلیل میکنید؟
چیزی که واقعا اهمیت دارد، توجه مردم به محتوای فیلمی است که مسائل اجتماعی را به شکل تلخی به تصویر کشیده است. مخاطبانی که به این متری شیشونیم رأی دادند و آن را بهعنوان فیلم منتخب مردمی انتخاب کردند؛ در واقع نماینده آحاد مردم هستند و این ابراز علاقهمندی معناهای متفاوتی دارد. از یک منظر بهمعنای بلوغ فکری مردم نسبت به مسائل اجتماعی است و از طرف دیگر میتواند به ناخشنودی آنها نسبت به مغفولماندن این مسائل در اجتماع اشاره کند.
اینکه تا به امروز مسائل اجتماعی بهصورت علمی و کارشناسی حل نشده و این پدیده تبدیل به غده بدخیمی شده که هر روز بزرگتر و فراگیرتر میشود، چیست؟
ما دورهای را پشت سر گذاشتیم که در آن وادی متأسفانه صدای صاحبنظران اجتماعی شنیده نمیشد. بهخصوص بعد از انقلاب نگاههای منفی نسبت به علوم انسانی شکل گرفت. رویکردها بدینگونه بود که باید پژوهشهای علوم انسانی را کنار بگذاریم و به سمت اسلامی و بومیسازی علوم انسانی گام برداریم. نمیتوان از تلاشهای ارزشمندی که در این مدت در این زمینه انجام شد، چشمپوشی کرد. اما اقدام صحیح آن است که به دستاوردهای دانش بشری توجه کنیم ضمن اینکه در جهت بومیسازی آن گام برمیداریم.
هماکنون چه مقدار از ظرفیت علمی - پژوهشی کارشناسان حوزه علوم اجتماعی در مدیریت بخشهای اجتماعی کشور استفاده میشود؟
هنوز از ظرفیتهای علمی - پژوهشی صاحبنظران علوم اجتماعی در مدیریت بخشهای اجتماعی استفاده نمیشود. بهعنوان مثال، ستاد مبارزه با موادمخدر هنوز با رویکرد انتظامی اداره میشود. درحالیکه باید از اشخاصی استفاده شود که دانش و تجربه کافی در حوزه اجتماعی دارند. الان هم اشکالی ندارد اگر قرار است همچنان با رویکرد انتظامی به این موضوع نگریسته شود. مدیران آن میتوانند با ارتباطگرفتن با انجمن جامعهشناسی از کارشناسان این حوزه بیشتر استفاده کنند. در زمینه موادمخدر و آسیبهای اجتماعی رویکردها نباید انتظامی و امنیتی باشد. باید با استفاده از رویکردهای اجتماعی، این مشکلات را از میان برداشت.
نظر شما در رابطه با محدودسازی و ممیزیهای حوزه فرهنگ و هنر کشور درخصوص پدیدههای اجتماعی چیست؟ آیا روند فعلی را تأیید میکنید؟
دستاندرکاران حوزه فرهنگ و هنر کشور گاهی از روی دلسوزی، برای تولید و عرضه آثاری که آسیبهای اجتماعی را گوشزد میکنند محدودیتهایی ایجاد میکنند. ما مدت زیادی این محدودسازیها و ممیزیها را تجربه کردهایم. از دستاندرکاران این حوزه تقاضا میکنم مدتی هم فضای باز و آزادی در این حوزه را آزمون و تجربه کنند و صاحبنظران و کارشناسان این حوزه را به عنوان افراد دلسوز بشناسند. ما در کمیسیون فرهنگی مجلس با توجه به ارتباطی که با وزارت فرهنگ و ارشاداسلامی و بخشهای دیگر فرهنگی و هنری داریم، اعلام آمادگی میکنیم تا برای ایجاد فضایی برای ارتباط صاحبنظران حوزه اجتماعی با دستاندرکاران حوزه فرهنگ و هنر تلاش کنیم.
کدام سازمان در کشور بیشترین سهم در بیان هشدارها، آگاهیبخشی، فرهنگسازی عمومی و بازتاب مسائل ناشی از آسیبهای اجتماعی را بهعهده دارد. این سازمان یا سازمانها تابهحال عملکردشان چگونه بوده است؟
در این خصوص صدا و سیما بهعنوان رسانه ملی مسئولیت سنگینی دارد. متأسفانه صدا و سیما در انجام وظیفه و ادای مسئولیت خود در مسائل اجتماعی، حفظ سرمایه اجتماعی و تقلیل آسیبهای اجتماعی غفلت کرده است. این سازمان باید اندکی نگاه علمی و ملی به فعالیتهای خود بدهد. صدا و سیما باید برخوردهای سیاسی به مسائل فرهنگی و اجتماعی را کنار بگذارد و به بخشهای کوچک جامعه به اندازه سهمی که دارند، در این سازمان فضا داده شود. نقدهایی که صاحبنظران قوه قضایی، حوزه اجتماعی، فرهنگی در ارتباط با مسائل اجتماعی موجود دارند، حاکی از فراهمنبودن فضای کافی برای فعالیت علمی و کارشناسی است. باید این فضا برای کارشناسان و نخبگان در کشور فراهم شود تا فعالیت کنند و حتی بتوانند از تلویزیون با مردم و مسئولان حرف بزنند.
آیا چشمانداز روشن و امیدوارکنندهای برای حل مسائل اجتماعی کشور در آینده وجود دارد؟
مقام معظم رهبری شخصا مسئولیت پیگیری مسائل اجتماعی را بهعهده گرفتهاند. جلسات منظمی با حضور ایشان و مسئولان ذیربط و صاحبنظران این حوزه بهمراتب تشکیل میشود. این موضوع باعثشده بهتازگی در وزارت کشور یک سازمان اجتماعی شکل بگیرد. در این سازمان جلسات منظم شورای اجتماعی برگزار میشود. واقعا نگاهها نسبت به علوم انسانی و حوزه اجتماعی تغییر پیدا کرده و باید دستاوردهای دانش بشری و صاحبنظران مورد توجه قرار گیرد.
چارهجویی برای فساد
سیدحسن موسویچلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران
سالهاست نگاه امنیتی - انتظامی را قالب کردیم بر تفکر اجتماعی، پیشگیری اجتماعی و پیشگیری رشدمدار. باید منتظر چنین روزی میبودیم. آن زمانی که نخبگان، دانشگاهیان و دلسوزان فریاد میزدند به دلایل مختلف صدای کارشناسانی که فارغ از نگاههای سیاسی- امنیتی بودند، شنیده نشد. بهعنوان یک مددکار اجتماعی اعتقاد دارم دوستان ما در حوزه انتظامی و قضایی برای مقابله با پدیدههای اجتماعی که بسیار پیچیده و سخت است از رویکرد انتظامی بهره میجویند؛ درحالیکه باید پدیدهای اجتماعی با رویکرد اجتماعی مطالعه، بررسی و چارهجویی شود. در پژوهشی که در سال گذشته در مرکز استراتژیک ریاست جمهوری انجام شد، در نهایت 7اولویت برای مسائل اجتماعی تعیین شد. جالب است که از منظر همه نخبگان اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و... فساد سیستمی بهعنوان نخستین دغدغه از نگاه همه نخبگان در همه حوزهها مطرح شد. بعد از آن سرمایه اجتماعی بهعنوان مهمترین دغدغه از منظر نخبگان اجتماعی معرفی شد. واقعیت این است که فساد سیستمی در کشور ما وجود دارد. ما مدعی نیستیم این فساد فراگیر است اما بیتردید وجود دارد و تا زمانی که اینگونه مسائل مطرح نشود، بهصورت کارشناسی بررسی و مطالعه نمیشود و برای آن چارهجویی نخواهد شد.
سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه همشهری، تاریخ انتشار:7اسفند1397 ، کدخبر: 49116: newspaper.hamshahri.org