شعار سال: اين دوره مي‌تواند مقدمه خوبي جهت آموزش مهارت‌هاي ساده اما بنيادين باشد. بنابراين در طرح برنامه‌ها و شيوه‌هاي تدريس و تربيت کودک در اين سنين بايد با ظرافت و حساسيت عمل كرد. در اين نوشتار به بررسي تأثير ابزارها و امكانات فراهم‌شده توسط ارتباطات و فناوري اطلاعات بر پوياسازي و هم‌افزايي مقررات، برنامه‌ها و سيستم‌هاي انضباطي که بنا بر نياز فعاليت‌هاي آموزشي بدون انعطاف هستند، مي‌پردازيم.

اهميت دوران پيش از دبستان
دوران پيش از دبستان براي رشد کلي و همه‌جانبه کودک اهميت دارد. در شش سال اول زندگي ميزان رشد کودکان در اين سال‌ها سرعت بسيار بيشتري دارد. در اين سال‌ها پرورش کامل استعداد‌هاي کودک نياز به محيطي محرک و برانگيزنده دارد. با افزايش تعداد مادران شاغل، نظام خانواده‌هاي سنتي تغيير يافته و با الگوي کنوني زندگي، کودکان اغلب نمي‌توانند از منافع يک محيط محرک و مهيج بهره‌مند شوند. عمدتا اين ابزارهاي ارتباطي و فناورانه هستند كه انگيزه فراوان و جذابيت بالا براي كودكان را به‌منظور آشنايي و توانايي كار با آنها دارند. همچنين بر اساس پويايي و تغيير و تحول دائمي نه تنها با الگوهاي جديد زندگي بشري همخواني دارند بلكه به صورت مستمر انگيزه را براي يادگيري و كسب مهارت تحريك مي‌كنند. کودکان مناطق محروم به‌ويژه از اين نظر كه دسترسي به امكانات رايج و منابع آموزشي موجود ندارند، محروميت‌هاي بيشتري را متحمل مي‌شوند. همچنين والديني که بي‌سواد هستند تعامل مؤثر و مفيد با کودکان خود را ندارند و نمي‌توانند به رشد مطلوب و مناسب گفتار و زبان و مهارت‌هاي شناختي کودک خود کمک کنند. فقدان تسهيلات، وسايل و مواردي نظير اسباب‌بازي، کتاب، امکانات بازي و... بر محروميت‌هاي آنان مي‌افزايد. اگر کودکي در شش سال اول زندگي خود در چنين محيط سرشار از کمبود‌ها و محروميت‌ها پرورش يابد، تأثير نامطلوبي بر رشد کلي و به‌ويژه ذهني و زباني او مي‌گذارد. در حالي كه ابزارهاي ارتباطي و فناوري‌هاي اطلاعاتي به گسترش عدالت و مساوات آموزشي كمك كرده و راه سريع، آسان و به‌صرفه‌اي را براي بهره‌مندي اين كودكان از امكانات به‌روز و نيز توانمندي در يادگيري و تطابق با دنياي امروزي پيرامونشان دارد. استفاد از ابزارهاي مناسب ارتباطات و فناوري اطلاعات در برنامه آموزشي اين دوره محرک مناسبي براي رشد ذهني، زباني، جسمي و اجتماعي و عاطفي کودکان فراهم مي‌كند. اگر اين نوع برنامه‌ها به گونه مؤثري سازمان داده شوند مي‌توانند کمبود‌هاي محيط خانه را جبران کنند و کودک را در ساختن مبنايي قوي براي سهولت رشد بعدي و بارورکردن استعدادهاي کاملش ياري کنند.

بررسي تأثيرات ارتباطات و فناوري اطلاعات بر آموزش و پرورش پيش از دبستان
همان‌گونه كه مي‌دانيم عناوين و اهداف آموزش در سنين پيش از دبستان به صورت اجمالي به شرح ذيل است:
سلامت جسمي، هماهنگي ماهيچه‌اي مناسب و مهارت‌هاي حرکتي اساسي در کودک/ عادات بهداشتي سالم و تشکيل مهارت‌هاي پايه‌اي لازم به منظور سازگاري شخصي کودک مانند لباس‌ پوشيدن و درآوردن، خوردن، شستن، نظافت و.../ آداب و نگرش‌هاي مطلوب، به منظور تشويق در مشارکت گروهي سالم و حساس‌کردن کودک به حقوق و امتيازات ديگران/ پختگي عاطفي از طريق راهنمايي کودک به بيان و ابراز خود، شناخت، پذيرش و کنترل احساسات و عواطف شخصي/ حس زيبايي‌شناسي در کودکان/ کنجکاوي ذهني کودک و کمک‌کردن به او در شكل‌گيري جهان‌بيني و درک دنيايي که در آن زندگي مي‌کند/ استقلال و خلاقيت از طريق فراهم‌کردن فرصت‌هاي کافي براي ابراز وجود خود/ توانايي کودک براي بيان احساسات و افکار به زباني روان، واضح و صحيح/ حس اعتمادبه‌نفس و امنيت خاطر در کودکان/ متوجه‌كردن کودک به دنياي پيرامونش.
امروزه با حضور انواع بازي‌هاي كامپيوتري، تحت شبكه و اپليكيشن‌هاي همراه و نيز برنامه‌هاي كامپيوتري كمك‌آموزشي كودكانه بي‌شك آثار و نتايج اين‌گونه كاربردها و ابزار بيش‌از‌پيش نمايان شده است. ارتباطات و فناوري اطلاعات در آموزش پيش‌دبستاني مطرح است، زيرا در‌حال‌حاضر بر افراد و محيط پيرامون كودكان كه يادگيري و سلامتي كودكان را دربر دارد، تأثيرگذار است. در مطالعات انجام‌شده از سوی يونسكو مشاهده شده است كودكاني كه با روش‌هاي درست از ابزارهاي ارتباطات و فناوري اطلاعات براي پشتيباني از آموزش، يادگيري و ديگر فعاليت‌هاي ادراكي بهره‌مند شده‌‌اند، به‌صورتي خاص در يادگيري در سنين بالاتر توانمندتر هستند.

ارتباطات و فناوري اطلاعات و انطباق آن با دوره پيش از دبستان
در به‌كارگيري ارتباطات و فناوري اطلاعات در دوره پيش از دبستان ويژگي‌هايي را بايد مد نظر قرار داد که براي آموزش اين دوره بسيار مهم است و بايد به آنها توجه کرد. روش‌هاي به‌كارگيري را بر اساس آن ويژگي‌ها طرح‌ريزي کرد، از جمله بايد، علاقه کودکان به بازي، قدرت و نياز کودکان به الگوگيري، نقش‌پذيري و تقليد در اين سن و شادي کودکان و علاقه آنها به مطالب آهنگين را مد نظر قرار داد. هدف آموزش‌و‌پرورش در دوره پيش از دبستان پرورش و رشد همه‌جانبه کودک است. رشد و پرورش همه‌جانبه کودک شامل رشد زبان و گفتار، رشد جسمي و حرکتي، رشد خلاقيت و ابراز وجود، رشد ذهني و شناختي و رشد عاطفي اجتماعي است. در‌نظر‌گرفتن مواردي مثل بازي، الگوبرداري و همانندسازي و علاقه کودکان به شادي و شعر و کلام آهنگين در كاربرد ارتباطات و فناوري اطلاعات براي اهداف آموزشي در مقطع پيش‌دبستان، اهميت اساسي دارد و بدون آن نمي‌توان به موفقيت رسيد. بهترين فرصت براي شناخت و درک سؤالات کودک و جهت‌دادن به توانايي و تفکر خلاق او در کاربرد روش علمي و بنيان‌نهادن بينش علمي، مشاهده دقيق او در طي فعاليت‌هاي روزانه است.
استفاده مؤثر از فناوري‌هايي که از تدريس حمايت مي‌کنند، باعث ايجاد يادگيري معني‌دار و هدفمند مي‌شوند، همچنين باعث تغيير روش‌هاي سنتي و معلم‌محور به تدريس و يادگيري فراگير‌محور مي‌شوند. براي محقق‌كردن اثربخشي فناوري اطلاعات در آموزش، وجود تجهيزات، سخت‌افزار و نرم‌افزار مناسب ابتدايي‌ترين نياز است، اما به هر حال وجود تجهيزات و زيربناها به تنهايي اين نياز را برطرف نمي‌کند، عوامل بسيار مهم‌تري در استفاده از اين تجهيزات وجود دارد. امروزه تقريبا همه معلمان از رايانه و فناوري اطلاعات در تدريس استفاده مي‌کنند، آنان بايد بدانند از سخت‌افزار و نرم‌افزارهاي موجود چگونه بهره بگيرند پس بايد از زمان کافي و محيط حمايتي لازم برخوردار باشند. از سوي ديگر امروزه يکي از جذاب‌ترين امکانات عبارت است از اينکه دانش‌آموزان خود رسانه‌هايي را ايجاد مي‌کنند، کامپيوتر محدوديت گزارش‌هاي تک‌بعدي و شفاهي را مرتفع و مهارت لازم براي حل يك مسئله يا موضوع را از طريق چنين رسانه‌هايي که خودشان ايجاد کرده‌‌اند، فراهم مي‌‌کند.
فناوري‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي به خودي خود تأثير اندکي بر کيفيت تدريس و يادگيري دارند. اين فناوري‌ها فرصت‌هاي فراواني براي ايجاد محيط‌هاي يادگيري و امکان تعامل آموزشي درخورتوجهي فراهم مي‌آورند، اما نمي‌توانند به تنهايي کيفيت يادگيري و تدريس را افزايش دهند. محتواي فعاليت‌هاي يادگيرنده، اجراي فعاليت‌هاي يادگيري، فرايند سنجش عملکرد يادگيرندگان و فرايند بازخورد بايد به گونه‌اي مناسب شکل گيرد، در غير اين صورت تضميني وجود ندارد که هدف‌هاي آموزشي تحقق يابند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد وقتي افراد در سن پيش‌دبستاني به فناوري اطلاعات دسترسي دارند و شرايط براي يادگيري و بروز خلاقيت‌هاي آنها فراهم است، در بزرگسالي مهارت و توانايي کسب دانش در آنها فزوني مي‌گيرد؛ زيرا فرصت بهره‌برداري از قوه تخيل خود در کنار انعطاف‌پذيري فناوري اطلاعات و ارتباطات براي اينكه بيشتر و بهتر بياموزند، براي آنها فراهم است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 12 اسفند 97، شماره: 3380