شعار سال : آیت الله اعرافی در همایش حوزه و آینده با بیان اینکه گذشته حوزه علمیه به ویژه در دهه های اخیر و پس از انقلاب اسلامی بسیار مورد نقد و نظر قرار گرفته و دیدگاه های متفاوتی ارائه شده است، گفت: امروزه دیدگاه های مختلفی در نقد حوزه علمیه ارائه شده است. از دیدگاه هایی که خروجی حوزه را زیر سوال می برند تا دیدگاه  هایی که به وضع موجود قناعت دارند و میان این دو دیدگاه مختلف، دیدگاه ما این است که در پرتو انقلاب اسلامی شکوفایی در حوزه رخ داده و در عین حال خلأها و کمبودهایی نیز وجود دارد که نمی توان از آنها چشم پوشی کرد.
دستاوردهای حوزه قابل امتناع بوده است

وی در ادامه افزود: در میان این دو دیدگاه افراط و تفریطی اگر یک ارزیابی سنجیده انجام شود ما را به این نتیجه می رساند که دستاوردهای حوزه قابل امتناع بوده و خلأهایی نیز وجود دارد که باید به آنها هم توجه شود. در تمام دنیا با دستگاه های علم سنجی درمی یابند که در مسیر علم در کدام نقطه قرار دارند در حالی که ما فاقد این نظام علم سنجی هستیم و اکنون باید همان ارزیابی میانه را مد نظر داشته باشیم تا بتواند راه را برای آینده ی حوزه باز کند.

توسعه زیرساختی یکی از دستاوردهای حوزه های علمیه است

مدیر حوزه های علمیه سراسر کشور در ادامه با اشاره به دستاوردهای حوزه علمیه در طول چهل سال انقلاب اسلامی ایران گفت: یکی از این دستاوردها توسعه زیرساختی است و حوزه های ما به معنای وسیع در زیرساخت ها قابل مقایسه با چهار یا پنج دهه قبل نیستند و تحولات عظیمی از لحاظ کمیت، تعداد طلاب، اساتید و مدارس رخ داده است و رشد چندین برابری را طی کرده است و آموزش در حوزه ها نیز در چند محور مهم تحول هایی داشته است به عنوان مثال در قلمرو رشته ها مجموعه های حوزوی بیش از ۲۰۰ رشته ایجاد کردند که البته کمبودهایی نیز در آنها مشهود است اما تنوع و گسترش رشته ها در حوزه ی فقه، کلام، حدیث، علوم انسانی با رویکرد اسلامی و … ما شاهد یک تجربه ی انباشته و سرمایه ی خوبی هستیم و همچنین بین ۱۰ تا ۱۵ هزار استاد داریم.

 حدود هفتاد هزار طلبه خانم در حال تحصیل هستند

وی در ادامه یکی دیگر از دستاوردهای حوزه ی علمیه را در عرصه پژوهش دانست و گفت: در این حوزه حجم تولیدهایی که از حوزه های علمیه ی ما بیرون آمده از جمله کتاب، پایان نامه، مقاله، مجله و … ما شاهد یک حجم بالایی هستیم که مقایسه ی آن با قبل انقلاب یک کاروان بزرگ پژوهشی را نشان می دهد که البته به خروجی هم منجر شده است و در عرصه ی فناوری های نوین، حوزه به شکل نسبتا خوب در قلمرو فناوری های امروزی اطلاعاتی دارد و در آن پیشروی کرده است و دستاورد دیگر حوزه ی علمیه در قلمرو آموزش های مرتبط با بانوان است و اکنون حدود هفتادهزار طلبه ی خانم در حال تحصیل هستند.

با نگاه بدبینانه دستاوردهای حوزه های علمیه را نادیده نگیریم

اعرافی در ادامه به پیشرفت های حوزه علمیه در عرصه های رسانه ای و دیجیتال و حوزه های ساختاری و مدیریتی، خدمات و تحلیل حوزه در برون خود را چشم گیر دانست و با اشاره به پیشرفت های حوزه ی علمیه در عرصه ی بین الملل گفت: امروزه با وجود جامعه المصطفی ما طلاب بسیاری داریم که از کشورهای گوناگون و از سایر جهان اسلام برای تحصیل به ایران می آیند و این کار عظیم جامعه المصطفی است که توسط آنان رقم خورده و در کشورهای دنیا شکل گرفته است. ما امروز با همت بزرگان و پیشگامان مان صاحب دستاوردهای بزرگی هستیم که دارای خروجی های مهمی است و اگر این اقدامات مهم انجام نشده بود ما در وضع خیلی بدی بودیم و نمی توان با یک نگاه بدبینانه این دستاوردها را نادیده بگیریم.

سه ضعف حوزه های علمیه کشور

مدیر حوزه های علمیه سراسر کشور در ادامه با اشاره به ضعف ها و کاستی های حوزه ی علمیه افزود: یکی از ضعف های حوزه ی علمیه در عدم داشتن رویکرد راهبردی و کلان و داشتن تئوری تحول است و در یک سال گذشته دهها سند و نقشه در قم تولید شده اما هر نوع تحولی نیازمند یک تئوری لازم است. ضعف دوم ما در حوزه ی رویکردهای کلان به دانش های حوزه است. ما معتقدیم که اندیشه ی اسلامی، اندیشه ی تمدنی و معرفتی است که بر همه ی قلمروهای بشر سایه می افکند اما این نگاه تمدنی و کلان با ضعف مواجه است. کاستی سوم حوزه ی علمیه آن است که حوزه در دنیای امروز رقیبان و گروه های هم عرض خود مثل دانشگاه را یافته است و تعامل ما با آنها در حد شعارهایی است که داده می شود که البته صحیح نیز هست. اما نقشه ی تعامل حوزه با دانشگاه یک نقشه ی جدید و تعاملی نیست و ما در این جهت ضعیف هستیم.

مرزهای دانش حوزه را با یک نگاه سنجیده ای توسعه نداده ایم

وی در ادامه با اشاره به اینکه امروز مرزهای دانش حوزه را با یک نگاه سنجیده ای توسعه نداده ایم، گفت: نقشه ی توسعه ی مرزهای دانش ضرورتی دارد که هنوز هم با وجود برخی اقدامات در آن مشکلات جدی داریم و در توسعه ی مرزهای دانش اسلامی در یک سطح راعی حرکت خاصی نکرده ایم. در دنیایی که به سمت تخصص ها حرکت کرده است ما به نحوی از آن نگاه جامع فاصله گرفته ایم و به سمت تخصص و جامعیت پیش نرفته ایم و این از چالش های مهمی است که باید مدنظر قرار بگیرد.

آیت الله اعرافی در ادامه افزود: باید در روش ها و متدهای آموزشی مان بسیار دقیق حرکت کنیم و از شیوه های تجربه ی نوین بشری استفاده کنیم. حوزه و آینده نیازمند این است که همه ی داشته هایمان را بشناسیم و تحلیل دقیق از آنها داشته باشیم و با دقت کامل نسبت به ضعف ها و پارادوکس هایی که در تحول حوزه وجود دارد، آشنا شویم و با نگاه به آنها طراحی های آینده ی خود را انجام دهیم.

وی در پایان عنوان کرد: تلاش های ما در مدیریت حوزه های علمیه ی آن است تا جایی که مقدورات ما اجازه می دهد با این ابعاد حوزه را طراحی کنیم. به دست ما و شما یک امانت و ودیعه ی بزرگ الهی سپرده شده که باید در اصلاح و تحول آن نهایت دقت و حساسیت را به کار ببندیم و یقینا باید از خداوند و حضرت ولی عصر (عج) مدد بجوییم که ما را در این راه کمک کنند و باید وسواس خاصی در این زمینه داشته باشیم البته این وسواس و حساسیت نباید مانع آن شود که ما به طراحی های نظام نوین حوزه بپردازیم.

آیت الله صادقی رشاد: فقه رقیبی پیدا کرده که اجازه نمی دهد کار خود را انجام دهد/ بیش از همیشه نیازمند فقه اسلامی هستیم
آیت الله صادقی رشاد در همایش حوزه و آینده ضمن اشاره به اینکه فقه تخصصی باید گستردگی یافته و شئون جدید پیدا کند، گفت: گرایش به سمت شئون جدید در فقه تخصصی هرگز به این معنی نیست که ما از فقه سنتی جدا شویم چراکه اگر کوتاه ترین فاصله ای با آن پیدا کنیم آن فقه جدید صحیح نخواهد بود و باید با همان دقت، استواری، استحکام و عمقی که در جواهر به کار رفته وارد حوزه های جدید شویم. نیازهای نوپیدا بسیار است که شاید پیشینه ای ندارد مثل مسأله ی بانک که در چند دهه ی اخیر به وجود آمده، طبیعی است که در فقه ما پیشینه ای نداشته باشد یا فضای مجازی نیز اینگونه است و فضای مجازی به تعبیر رایج همه ی ساعات و عرصه های حیات بشر را تحت پوشش قرار داده و فهم این مقوله لازم است و باید کسانی تخصص پیدا کنند تا فروع متناسب با اینها را به وجود بیاورند.

رئیس شورای استانی حوزه های علمیه تهران، در ادامه با اشاره به اینکه امروزه اجتهاد از آن مفهوم وسیع خود فاصله گرفته است، گفت: هرگز از ارزش کتاب مبسوط شیخ تا ابد کم نخواهد شد چراکه یک چرخش تاریخی در فقه ایجاد کرده است و خود بنیانگذار فقه حدیثی و فقه عقلی است اما آیا مبسوط و جواهر را می توان در کنار هم قرار داد و همان توقع یکسان را داشت؟! یقینا که اینطور نیست. نظام بانکی امروز آلوده به رباست نه اینکه همه ی اعمالش ربوی است اما متأسفانه آلوده به ربا شده است چراکه ما در فقه ماهیت بانک را نفهمیده ایم.

وی در ادامه با بیان اینکه امروز علوم انسانی رقیب فقه است، گفت: امروز فقه رقیبی پیدا کرده است که اجازه نمی دهد کار خود را انجام دهد و آن رقیب علوم انسانی است. امروز در جهان این علوم اسلامی است که شئون را اداره می کند و نه فقه، آیا امور اقتصادی، فرهنگی و … تابع اهداف فقهی و شرعی است؟! بلکه اینگونه نیست و ارتباط فقه یک ارتباط نسبی است. امروز اقتصاد در قبضه ی اقتصاد سکولار است و اقتصاددان ها که چه بسا متدین هم هستند اما از اقتصاد دینی چیزی بلد نیستند که البته بر آنها هم نمی توان عیب گرفت چراکه ایراد از بنده ی طلبه است.

آیت الله رشاد در ادامه افزود: اگر در دنیای غرب سخن از تعارض علم و دین باشد آنجا تعارض در حقیقت میان الهیات و علوم انسانی است اما در ایران اگر سخن از تعارض علم و دین شود این تعارض فقه و علوم انسانی است و تا زمانی که به تولید علوم انسانی-اسلامی نپردازیم و فقه را با آ ن درنیامیزیم و به همان گستردگی علوم انسانی فقه را بسط ندهیم و فقه ما حرفی برای گفتن نداشته باشد ما میدان را باخته ایم و نپرداختن به عرصه های فقهی به معنای واگذار کردن عرصه ی حیات امت به سکولاریسم است لذا لازم است فقه، تخصصی شود. البته این بدان معنا نیست که تقلید هم تخصصی شود اما وقتی بناست نظام را اداره کنیم و وقتی در آستانه چهل سال دوم انقلاب اسلامی قرار گرفته ایم و گام دوم انقلاب آغاز شده است و فرایند جامعه سازی، فرهنگ سازی و تمدن سازی را باید طی کند یقینا نیازمند فقه اسلامی هستیم که موضوعات و ماهیت مسائل را خوب بشناسد و هم نظام مند فکر کند و اگر چنین نشود فقه متهم می شود و می گوید فقه از عهده ی اداره ی حکومت برنیامد.

آیت الله علم الهدی: حوزه های علمیه قابل مقایسه با قبل از انقلاب نیست
نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی هم گفت: کسانیکه حوزه های علمیه پیش از انقلاب را دیده اند می دانند وضعیت امروز با آن دوره قابل مقایسه نیست.
آیت الله سید احمد علم الهدی افزود: در آن دوره جریان محتوایی و معنوی حوزه علمیه، متکی بر یک اقلیت نخبه در علم، تقوا و اجتهاد بود و بدنه حوزه در تشکیلات منسجمی که بتواند مسیر حوزه را راهنمایی کند نبود اما امروز علاوه بر جریان خاص نخبگی، در بدنه حوزه های علمیه هم حرکت به سوی کمال آموزشی و پژوهشی احساس می شود.

وی با بیان اینکه حوزه علمیه در چهل سال عمر انقلاب از تحول و دگرگونی خاصی برخوردار شده است اظهار داشت: در این مدت دگرگون سازی اجتماعی در همه ابعاد صورت گرفته است اما نیاز به تکمیل دارد که در گام دوم باید به تکمیل این فعالیتها توجه شود.

امام جمعه مشهد گفت: رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب، رسالت ها را ابلاغ کردند. اگر در ایفای رسالت، سیاستگذاری، برنامه ریزی و مدیریت حوزه های علمیه کوتاهی کنیم غیر قابل بخشش است.

آیت الله علم الهدی افزود: در سه سال اخیر و با شورای جدید که با مدیریت و حکم رهبر معظم انقلاب برای اداره حوزه علمیه خراسان انجام شد کارها به سرعت سر و سامان گرفت و معظم له افراد باسابقه در علم، فقاهت و آموزش را در این شورا منصوب کردند.

اهداف نشست «حوزه و آینده»
دبیر اجرایی نشست کمیسیون های تخصصی شورای عالی حوزه علمیه خراسان درباره اهداف این نشست گفت: گفتمان سازی مسائل کلان حوزه های علمیه در عرصه های مختلف و تبیین رویکرد های جدید این مسائل، ایجاد فضای هم گرایی و هم افزایی و مشارکت بین حوزه های علمیه در باره مسائل کلان حوزه ها و ارائه گزارش فعالیت های کمیسیون های تخصصی شورای عالی حوزه علمیه خراسان از جمله اهداف این نشست است.

حجت الاسلام حسن بوژمهرانی افزود: نشست امسال با حضور مدیران و مسئولان حوزه های علمیه قم، تهران و اصفهان و با رویکرد ‘حوزه علمیه و آینده’ برگزار شده است.

حوزه علمیه خراسان با هزار و ۲۰۰ سال قدمت و ۴۳ هزار طلبه در ۱۵۲ مدرسه علمیه تحت نظر دو هزار استاد، پس از حوزه علمیه قم دومین مرکز حوزوی ایران است.

هم اکنون افزون بر ۴۰ جلسه درس خارج و ۴۰۰ جلسه درس سطوح عالی در حوزه علمیه خراسان برقرار است.

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری شفقنا،تاریخ انتشار:17 اسفند 1397،کدخبر:718158،fa.shafaqna.com