شعار سال: آیا پیشرفت تکنولوژیک برای اختیار و استقلال انسان بد است؟ این سئوالی است که شوشانا زوبوف در «عصر سرمایه داری نظارتی» مطرح کرده، کتابی که به واکاوی شیوه هایی می پردازد که شرکت ها و دولت ها از طریق آنها برای نفوذ بر رفتارهای ما از فناوری سود می جویند. زوبوف تازه ترین فرد از خیل کسانی است که به مقوله «فناوری تمامیت خواه» می پردازد، اصطلاحی که برای توصیف وسایل و الگوریتم هایی به کار گرفته می شود که از طریق آنها افراد منافع خودشان یا یک شخص ثالث را با تاوان دادن حریم خصوصی و استقلال خود تامین می کنند.
در ایالات متحده فناوری تمامیت خواه را می توان در طبقه بندی ها یا «سپهرهای» مختلفی از زندگی دسته بندی کرد: خدمات مصرف کننده، محل کار و دولت و سیاست.
هر چه می گذرد فراگیری فناوری تمامیت خواه در جهان داده محور خرده فروشی بیشتر می شود. بسیاری از اپلیکیشن های خرید برای گردآوری اطلاعات مربوط به مکان شما با جی پی اس گوشی شما مرتبط هستند که این امکان را به خرده فروشان می دهد تا همان لحظه که درحال عبور از کنار یکی از فروشگاه هایشان هستید، آگهی هایی را برایتان ارسال کنند. قیمت گذاری شخصی شده به خرده فروشان اجازه می دهد تا دقیقا حداکثر مبلغی را که تمایل دارید برای یک محصول خاص بپردازید از شما دریافت کنند. داده های خصوصی شما درخانه نیز ایمن نیست: دستیاران دیجیتال نظیر آلکسای شرکت آمازون، تاریخچه جستجوهایتان را ذخیره می کنند که یعنی آنها همه چیز را درباره شما می دانند، از سابقه خریدهای منحصربه فردتان گرفته تا الگوهای مسافرتی و موسیقی دلخواهتان.
کارفرمایان نیز از فناوری تمامیت خواه برای ردگیری و نظارت بر کارکنانشان استفاده می کنند. تعداد فزاینده ای از شرکت ها از کارت های ورود و خروج بیومتریکی استفاده می کنند که اثر انگشت، شکل دست، عنبیه یا شبکیه چشم کارکنانشان را اسکن می کنند. یو پی اس هایی که روی کامیون های شرکت ها نصب می شود دارای حسگرهایی هستند که باز و بسته شدن درها، موتور کامیون و کلیک های کمربندهای ایمنی را ردگیری می کنند. آمازون درحال ثبت حق امتیاز یک مچ بند الکترونیکی است که برای ردگیری حرکات دست استفاده می شود، مثلا برای اطمینان از اینکه کارگر انبار همچنان سرگرم جا به جا کردن جعبه هاست و به کارش ادامه می دهد. پلتفرم جهانی «آپ ورک» یک برنامه «دفتریادداشت کاری» دیجیتال را اداره می کند که ضرباتی را که کارکنان روی صفحه کلید وارد می کنند می شمارد و از نمایشگر آنها اسکرین شات هایی می گیرد.
فناوری تمامیت خواه به طور خاصی در حوزه دولت و سیاست نیز به کارگرفته شده است. اداره پلیس نیواورلئان یک برنامه «اعمال وظایف پلیسی پیشگیرانه» را به کار گرفته که از داده های بزرگ برای تهیه یک فهرست قرمز از متخلفان بالقوه استفاده می کند. اداره امنیت حمل و نقل از برنامه فناوری تمامیت خواه خود موسوم به «آسمان های آرام» استفاده می کند که بر مسافران بر اساس «الگوهای رفتاری مشکوک» آنها نظارت و آنها را مشخص می کند. اگرمسافری لباس خود را در دستشویی یک ترمینال مسافربری عوض کند یا حتی تصویر خود را در شیشه پنجره ترمینال وارسی کند، باید خطر قرار گرفتن در فهرست آسمان های آرام را به جان بخرد و خود را آماده کند که آخرین نفری باشد که سوار پرواز خود می شود.
دلهره آورتر آنکه در دانشگاه استنفورد نرم افزاری ساخته شده که همگان را قادر می سازد در یک فیلم ویدئویی به طور واقعی دستکاری کنند. اکنون اگر کسی از یک نفر منزجر باشد، می تواند حالات چهره مثلا یک سیاستمدار برجسته را که در حال ایراد سخنرانی است تغییر دهد و بعد صدای جدیدی روی آن بگذارد که به کلی محتوای سخنرانی او را تغییر می دهد.
در خارج از مرزهای آمریکا، کشور چین در استفاده از برنامه های فناوری تمامیت خواه افراطی یکی از سرآمدان محسوب می شود. تا سال 2020 «سیستم اعتبارسنجی اجتماعی» چین بر رفتار تک تک شهروندان خود نظارت می کند و تمام موارد را از قبض جریمه سرعت گرفته تا پست های شبکه های اجتماعی که از دولت انتقاد می کنند علامتگذاری می کند. سپس به هر کسی «امتیاز صداقت» خاص خود او داده خواهد شد: به این ترتیب برای هر کسی که امیدوار است بتواند بهترین مسکن را به دست بیاورد، سریع ترین اینترنت را نصب کند، بچه هایش را در معتبرترین مدارس بگذارد و وسوسه انگیزترین مشاغل را به دست آورد، کسب یک امتیاز بالا الزامی خواهد بود.
چرا فناوری تمامیت خواه این لحظه را برای حضور همه جانبه خود انتخاب کرده است؟ چون جامعه خواهان آن است. در سراسر تاریخ کارکردهای فناوری بر اساس خواست ها و نیازهای ما به عنوان یک جامعه شکل گرفته است.
در دهه های 1980 و 1990 که جهان به طور گسترده ای به سمت فردگرایی، آزادی اختیار، دولت کوچک تر و جهانی سازی حرکت می کرد، پیشرفت های فناوری آن عصر عمدتا در حمایت از این قبیل مدهای رفتاری ساخته می شدند. درست بعد از قتل عام میدان تیان آن من بود که رونالد ریگان اعلام کرد «جالوت تمامیت گرایی را داوود ریزتراشه ها بر زمین خواهد زد.» اما در سال های اخیر جهان در جهتی بسیار متفاوت حرکت کرده است، به سوی اجتماع، پوپولیسم، کنترل متمرکز شده و ناسیونالیسم. تصادفی نیست که پیشرفت های فناوری امروز بار دیگر به سمت این گرایش درحرکتند؛ به سمت قدرت بخشیدن به گروه نه فرد (که اکنون فهمیده است که او محصول است نه مصرف کننده).
سازوکار نسلی این تغییر چرخش به سمت سیستم های فناوری تمامیت خواه گروه محور را تشدید می کند و درحالی که نسل های قدیمی تر احساس می کنند حریم خصوصی شان ذاتا به مخاطره افتاده، هزاره ای ها به طور طبیعی بر کاربست های تقویت کننده ایمنی فناوری تمامیت خواه تاکید می کنند. آنها همچنین به طور طبیعی نسبت به پتانسیل فناوری خوش بین هستند. بر اساس مطالعه ای که در سال 2015 انجام شده، 25 درصد 18 تا 24 ساله ها معتقد بوده اند که فناوری یک تاثیر «عمدتا مثبت» بر حریم خصوصی آنها دارد، که بالاترین سهم را به نسبت تمام گروه های سنی دیگر شامل شده است. (این رقم برای گروه سنی 60 تا 64 ساله ها فقط 12 درصد بوده است.) یک نکته دیگر اینکه هزاره ای ها برای حفاظت از داده های شخصی شان آشکارا به موسسات بزرگ اعتماد دارند. برخی از هزاره ای ها حتی استقلال فردی را به جای مزیتی که باید از آن محافظت کرد، باری اضافه بر دوش می بینند.
امروز بیشتر مخالفت ها با فناوری تمامیت خواه از سوی مصرف کنندگان مسن تر مطرح می شود. مثلا گزارشی که موسسه تحقیقاتی پیو در سال 2017 انجام داده، نشان می دهد که 60 درصد 50 تا 64 ساله ها و 56 درصد افراد بالای 65 سال - در مقایسه با تنها 41 درصد از افراد گروه سنی زیر 50 سال- می گویند که داده های آنها امروز به نسبت پنج سال پیش کمترایمن است. همچنین بسیاربیشتر احتمال دارد که آمریکاییان مسن تر در سایت های مختلف از پس وردهای مختلف استفاده کنند و برای اجتناب از به مخاطره افتاده داده هایشان آنها را از دوستان و خانواده شان پنهان نگه دارند.
آینده فناوری تمامیت خواه در آمریکا و هر جای دیگر در غرب جنگی بین حرکت به سوی کارآمدی و حفظ حریم خصوصی و استقلال خواهد بود. این جنگ چگونه به آخر خواهد رسید؟
برای پاسخ به این سئولات می توان به تاریخ مراجعه کرد. آخرین باری که شاهد چرخش حال و هوا به سمت اجتماعی ملی شده با کمک فناوری های جدید بسیار قدرتمند بوده ایم به دهه 1930 بازمی گردد، زمانی که در بحبوحه دوران رکود بزرگ شهروندان متحد شده به فرانکلین روزولت و دمکرات های پشت برنامه اصلاحات اقتصادی اش این قدرت را بخشیدند تا تغییرات گسترده ای را درجامعه انجام دهد. در آن زمان دولت موانع را از سرراه پیشرفت های تکنولوژیک بزرگ برای کمک به ملت و نابود کردن دشمن (در این مورد فاشیسم) برداشت؛ از ایستگاه های رادیویی جمعی گرفته تا خطوط مونتاژ گروهی، از رادار و رایانه های کد شکن گرفته تا فیوزهای مجاورتی و گداخت اتمی. رهبران ملی مورد حمایت جامعه ای راسخ، از فناوری جدید برای دستیابی به جهانی صلح آمیز و دمکراتیک استفاده کردند که در آن رژیم های تمامیت خواه خطرناک را می شد تحت نظارت نگه داشت. امروز شاید بازیگران فرق داشته باشند،اما داستان می تواند سرنوشت مشابهی پیدا کند.
نویسنده: نیل هاوه (Neil Howe) تاریخ دان، اقتصاددان و جمعیت شناس
منبع: yon.ir/k44XT

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری فارس، تاریخ 26 اسفند 97، کد مطلب: 13971224000128: www.farsnews.com