شعار سال: اما و اگرهایی درباره بازسازی منازل آسیب‌دیده وجود دارد که برای پاسخ به آن سراغ چهار استاد دانشگاه آزاد اسلامی از استان‌های لرستان، تهران و شمال کشور رفتیم تا برایمان از وضعیت ساختمان‌های مناطق سیل‌زده بگویند که در ادامه می‌خوانید.

بازسازی تنها در ساختمان‌های استاندارد کاربرد دارد

حمیدرضا باباعلی، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم‌آباد درباره بازسازی خانه‌هایی که جزء خانه‌های تعمیری تعریف می‌شوند، گفت: «در وهله اول باید بگویم بسیاری از خانه‌هایی که در حریم رودخانه‌ها ساخته شده‌اند، حتی اگر مورد بازسازی قرار بگیرند و در بحث بازسازی آنها نیز مساله مقاوم‌سازی سازه رعایت شود، ممکن است در حوادث بعدی حتی با شدت کمتر باز هم دچار آسیب جدی شوند.» او ادامه داد: «متاسفانه اکثر منازل مسکونی که در حریم رودخانه‌ها ساخته شده بودند از ایمنی کامل برخوردار نبودند و به همین دلیل قطعا بازسازی مجدد آنها نیز نمی‌تواند به مقاومت آنها بینجامد و تنها آنها را قابل‌سکونت خواهد کرد.»

عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم‌آباد تصریح کرد: «البته بازسازی برای بخشی از واحدهای مسکونی که دارای اسکلت‌بندی درست، طراحی و سازه مناسبی بوده‌اند، کار درستی خواهد بود، اما باید به این مساله توجه شود که نه‌تنها در بافت روستایی بلکه در برخی نقاط شهری ما نیز سازوساخت‌های غیرمجاز و غیراصولی را شاهد بودیم که درنهایت منجر به ایجاد خسارت‌های زیادی در سیل اخیر شده است.»

باباعلی با بیان اینکه زمانی که در حریم رودخانه‌ها و بدون‌مجوز اقدام به ساخت‌وساز می‌شود، نمی‌توان انتظار ساخت اصولی داشت، افزود: «در پلدختر، معمولان و خرم‌آباد بخش زیادی از واحدهای مسکونی ما غیراصولی ساخته شده که قدمت بالای آنها باعث شده اصول استاندارد در همان ابتدای ساخت هم رعایت نشود و در وضعیت فعلی نیز بازسازی آنها نمی‌تواند منجر به مقاوم‌سازی منازل شود.»

او افزود: «معدود سازه‌های مهندسی‌ساز ما در استان لرستان نه‌تنها آسیب جدی ندیده‌اند بلکه با بازسازی هم می‌توان آنها را مقاوم کرد ولی مشکل اصلی این است که تعداد بالایی از آنها در شهر و روستاها وجود ندارد و به همین دلیل حجم بالایی از خرابی‌ها را داشته‌ایم.»

عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم‌آباد با بیان اینکه به خاطر کمبود بودجه نمی‌توانیم کار ساخت‌وساز منازل مسکونی را در مناطق آسیب‌دیده از صفر شروع کنیم، اظهار داشت: «درحقیقت کار بازسازی منازل مسکونی تنها توجیهی که دارد، این است که به خاطر مشکلات بودجه‌ای باید بخشی از منازل مسکونی را مورد بازسازی قرار دهیم وگرنه از لحاظ علمی باید همه سازه‌هایی که مهندسی‌ساز نیستند مورد تخریب و ساخت مجدد قرار بگیرند.»

باباعلی تصریح کرد: «بسیاری از سازه‌های ما جزء سازه‌های بنایی قرار می‌گیرد، یعنی اسکلتی ندارد و تنها روی دیوارها بارگذاری داشته‌اند و سیل امسال باعث تخریب آنها شده است، حال بازسازی آنها نیز ریسک بالایی دارد و باید هیات کارشناسی در استان تشکیل شود و ساختمان‌ها را مورد ارزشیابی قرار دهد.»

او در همین زمینه افزود: «باید ساختمان‌ها را از لحاظ اینکه اصول اولیه در ساخت آنها رعایت شده یا نه، مورد ارزیابی قرار داد و تنها ساختمان‌هایی که براساس اصول ساخته شده‌اند، بازسازی در آنها توجیه خواهد داشت و در غیر این صورت تنها هزینه‌ای دوباره خواهیم داشت.»

عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم‌آباد خاطرنشان کرد: «در لرستان طی سال‌های اخیر شهرداری درباره ساخت ساختمان در بافت شهری سختگیری‌های زیادی داشته و به همین دلیل می‌توان گفت ساختمان‌هایی که در این مدت ساخته شده‌، اصول اولیه را رعایت کرده‌اند اما در بخش روستایی و ساخت‌وسازهای غیرمجاز اصلا چنین وضعیتی نبوده است.»

آسیب حداقلی ساختمان‌های دارای استاندارد 2800

مسعود نکوئی، مدیرگروه مهندسی عمران گرایش سازه واحد علوم‌وتحقیقات گفت: «در زلزله بم گروهی متشکل از دانشجویان سازه را به این منطقه بردیم و به آنها فرم‌هایی دادیم تا نحوه خرابی ستون و عناصر اصلی سازه‌ای را گزارش دهند و بعد براساس همین فرم‌ها ساختمان‌ها را تقسیم‌بندی ‌کردیم.»

او ادامه داد: «طبق فرم‌ها تنها اجازه اسکان در منازلی داده می‌شد که جزء منازلی با خطر کم شناخته می‌شد و درمقابل دستور تخریب منازل پرخطر صادر شده و منازل با خطر متوسط برای بررسی‌های بیشتر مورد بازرسی قرار می‌گرفت تا اگر امکان بازسازی برای آنها وجود داشت، به این کار اقدام شود.»

مدیرگروه مهندسی عمران گرایش سازه واحد علوم‌وتحقیقات درباره منازل مسکونی مناطق سیل‌زده تصریح کرد: «قطعا در چنین مناطقی نیز باید در وهله اول چنین کاری به صورت دقیق انجام شود و منازل مسکونی از لحاظ میزان و نوع آسیب‌دیدگی مورد تقسیم‌بندی قرار بگیرد؛ چراکه وضعیت ساختمان‌هایی که دچار سیل می‌شوند تا مناطقی که زلزله آنها را مورد تخریب قرار داده، متفاوت است.»

نکوئی ادامه داد: «اغلب سازه‌های مسکونی‌ای که براساس استاندارد 2800 ساخته شده باشند، به خاطر وقوع سیل آسیب چندانی نخواهند دید، مگر آنهایی که در قسمت پی ساختمان دچار آسیب شده‌اند که در اینجا مساله متفاوت می‌شود، در این صورت بعد از ارزیابی سریع باید کارشناسان به این نتیجه برسند که آیا امکان بازسازی این سازه‌ها وجود دارد یا خیر.»

مدیرگروه مهندسی عمران گرایش سازه واحد علوم‌وتحقیقات اظهار داشت: «در حوزه ساختمان‌سازی نیز منطقه به منطقه متفاوت است، همچنین بافت روستایی هم با شهری تفاوت‌هایی دارد؛ متاسفانه اغلب بافت‌های روستایی ما در سطح کشور از استاندارد کافی برخوردار نیستند و همین مساله باعث شد در سیل اخیر شاهد تخریب بسیاری از خانه‌ها یا وارد شدن خسارت‌های جدی به آنها باشیم.»

او ادامه داد: «همچنین ما بافت‌هایی داریم که نه جزء بافت روستایی محسوب می‌شوند و نه جزء بافت شهری، این بافت‌ها هم از لحاظ استانداردسازی میانگین عمل کرده‌اند که البته درباره آنها نمی‌توان بدون حضور میدانی به‌طور دقیق صحبت کرد.»

توسعه پایدار با تخلیه محل‌های مشکوک به سیل

حسین معز، استاد گروه عمران دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت گفت: «قطعا در وهله اول نباید اصلا ساخت‌وسازی در بستر رودخانه و نقاطی که احتمال وجود سیلاب در آن بالاست، انجام می‌شد، اما این اتفاق به‌کرات در نقاط مختلف کشور رخ داده و همین مساله باعث شده ساختمان‌ها نتوانند مقابل سیلاب مقاومت کنند.»

او ادامه داد: «حتی اگر قرار به ساخت‌وساز در بستر رودخانه هم وجود دارد، باید پی بسیار قوی و شمع‌های مستحکم برای آن ساخته شود، همان‌طور که برای پل‌سازی در بستر رودخانه این مساله اجرایی می‌شود تا بنا بتواند در مقابل عبور آب و آب‌شستگی مقاوم باشد.»

استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت با بیان اینکه با توجه به اینکه آب‌شستگی برای اغلب ساختمان‌ها به‌ویژه ساختمان‌هایی که در مناطق شمال کشور هستند، رخ داده است، تصریح کرد: «از این‌رو به نظر نمی‌رسد بازسازی برای آنها یک کار منطقی محسوب ‌شود و باید تجدیدنظری درباره محل ایجاد ساختمان‌ها صورت بگیرد.»

معز بیان داشت: «قطعا احتمال بازگشت و وقوع چنین سیلاب‌هایی در سال‌های آینده مجددا وجود خواهد داشت و نمی‌توان با بازسازی یا ساخت خانه‌ها در محل‌های فعلی‌شان تصور کنیم مشکلات سیل را برطرف کرده‌ایم و دیگر تهدیدی وجود نخواهد داشت.»

او اظهار داشت: «در بسیاری از محل‌ها مانند رودخانه سفیدرود، نقاطی وجود داشت که مسیر سیلاب‌های قدیمی بود، اما با توجه به اینکه در این رودخانه سد ایجاد کرده‌اند و مدت زیادی هم بوده که سیلی در آنجا اتفاق نیفتاده، اقدام به ساخت‌وساز در محل‌های سیلاب‌های قدیمی شده که این کار اشتباه باعث ایجاد خسارت‌های فراوانی شده است.»

استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت با بیان اینکه اگر می‌خواهیم اقدام پایداری انجام دهیم، باید محل‌های مشکوک به سیل شناسایی شوند، تصریح کرد: «در اصل باید به‌تدریج این محل‌ها از سکنه خالی شده و در کوتاه‌مدت نیز اجازه ساخت‌وساز جدید داده نشود، حتی برای بازسازی و ساخت خانه‌های موجود باید تمام استانداردها به‌طور کامل لحاظ شود.»

معز خاطرنشان کرد: «درحقیقت باید محل‌هایی را برای توسعه شهرها و روستاها در نظر بگیریم تا دیگر در آینده شاهد چنین مسائلی نباشیم و این کار باعث ایجاد توسعه پایدار می‌شود وگرنه با بازسازی و ترمیم خانه‌ها مشکلی در درازمدت حل نخواهد شد.»

باید در جانمایی ایجاد منازل مسکونی بازنگری شود

رضا موسی‌زاده‌مقدم، استادیار عمران دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت گفت: «دانشگاهیان در قالب پایان‌نامه‌ها و برآوردهای خود پیش‌بینی وقوع چنین سیلی را در بسیاری از شهرها انجام داده بودند اما مشکل اینجاست که این پایان‌نامه‌ها به دستگاه‌های اجرایی مرتبط نمی‌شوند و همین مساله باعث می‌شود ما نتوانیم از نتایج پژوهش‌های صورت‌گرفته به‌درستی استفاده کنیم.»

او به بازسازی خانه‌ها اشاره کرده و افزود: «زمانی که قرار به ساخت واحد مسکونی در منطقه‌ای است، باید طرح‌های جامع و تصویری مشخص کنند که اصلا این خانه در محل وقوع سیل‌ها و زلزله‌ها قرار دارد یا خیر، به‌عبارت دیگر در مطالعات شهرسازی باید نقاط حادثه‌خیز مشخص شود و بعد اجازه ساخت واحدهای مسکونی داده شود.»

استادیار عمران دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت اظهار داشت: «طرح‌های جانمایی و جامعی که برای شهرهایمان پیش‌بینی کرده‌ایم با واقعیت‌های موجود همخوانی ندارد و از سوی دیگر در محل‌های مشخص نیز تغییر کاربری‌هایی انجام داده‌ایم که امروز همین تغییرات بلای جان مردم شده و خسارت‌های جانی و مالی به بار آورده است.»

موسی‌زاده‌مقدم با بیان اینکه وقتی می‌بینیم وقوع سیل اخیر باعث ایجاد چنین مشکلاتی شده یعنی قاعدتا طرح جامع ما درست نبوده است، ادامه داد: «از این‌رو با بازسازی منازل فعلی نمی‌توان عنوان کرد که اگر 10 تا 20 سال آینده باز هم شاهد وقوع چنین سیلی بودیم، هیچ خسارتی به بار نخواهد آمد، در اصل بازسازی خانه‌ها علاج درست برای حل مشکل نخواهد بود و تنها یک تسکین موقتی محسوب می‌شود.»

او تصریح کرد: «درباره اثربخشی بازسازی‌ها در ساختمان‌ها نیز مساله اصلی خود ساختمان‌ها هستند؛ چراکه در برخی ساختمان‌ها بازسازی‌ها می‌تواند به بهبود عملکرد آنها بینجامد اما در برخی دیگر نیز هیچ‌گونه اثری نخواهد داشت، با این حال معتقدم اگر می‌خواهیم با بازسازی، ساختمان‌ها را برای 10 تا 15 سال دیگر نگه داریم، این امکان وجود دارد، اما با توجه به جانمایی‌های غلط برای ایجاد واحدها در طولانی‌مدت نمی‌تواند تاثیرگذاری لازم را داشته باشد.»

استادیار عمران دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت ادامه داد: «گاهی ما سدهایی را ایجاد کرده و درمقابل در پایین‌دست سدها عرض رودخانه‌ها را به مرور کاهش داده‌ایم و با توجه به اینکه لایروبی را نیز به‌طور مرتب انجام نمی‌دهیم، زمانی که با بارش‌های این‌چنینی روبه‌رو می‌شویم، می‌بینیم که سیلاب‌های عظیمی ایجاد می‌شود و حتی بناهای تاریخی هم دچار آسیب می‌شوند.»

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه فرهیختگان تاریخ انتشار -------، کد خبر: 168027، www.newspaper.fdn.ir