شعار سال: این نویسنده، در توضیح بیشتر درباره این
دیدار گفت که برخی از استادان و علمای قم در سفرهایی که برای زیارت عتبات به عراق
میروند، با آیتالله سیستانی هم دیدار میکنند. او ادامه داد: دیدار اخیر در ایام
تعطیلات نوروز و از سوی گروهی از استادان قم صورت گرفته که گرایش نزدیک به اصلاحطلبی
دارند. لطفی در بیان جزئیات بیشتر اضافه کرد که این ملاقات از سوی حدود هفت یا هشت
نفر از استادانی صورت گرفت که کرسی درس خارجفقه دارند که بعضی از آنها در فیضیه و
برخی هم در بیوت خود تدریس میکنند. لطفی از بیان جزئیات بیشتر درباره نام و نشانی
این افراد خودداری کرد، اما در پاسخ به این سؤال که نحوه ارتباط آیتالله سیستانی
در قم با مراجع و بیوت و علما چگونه است، توضیح داد که آقای شهرستانی، نماینده آیتالله
سیستانی، سیاست درهای باز را در قم پیگیری میکنند، به همین جهت با افرادی از گروهها
و نحلههای مختلف فکری دیدار میکنند و در مناسبات مختلف، از جمله اعیاد و روضهها
حضور دارند. لطفی در کانال خود مطلبی را به این دیدار اختصاص داده بود که در سایت
انصافنیوز هم بازنشر شده بود. او در این مطلب درباره محتوای دیدار انجامشده چنین
نوشته بود: برخی از علمای قم در سفری به نجف به دیدار آیتالله سیستانی رفتند که
در این دیدار، آیتالله سیستانی به سه نکته اشاره داشت: ۱. از روحانیون عراق خواستهام بههیچوجه وارد مناصب دولتی
نشوند و در صورت تمایل یا نیاز به ورود، لباس روحانیت را کنار گذاشته و از حوزویبودن
استعفا دهند. ۲. از نیروهای
حشدالشعبی (بسیج مردمی عراق) اکیدا درخواست کردم بههیچعنوان وارد فعالیت اقتصادی
نشوند. ۳. در هیاهوهای
سیاسی داخل ایران نگرانم که وضعیت معیشتی مردم به فراموشی سپرده شود. او اضافه کرد
که کسانی که با نگاه سیاسی آیتالله سیستانی آشنایی داشتند از طرح این نکات چندان
شگفتزده نشدند. نظرات آیتالله سیستانی نزدیک به نظرات آیتالله خویی است. ایشان
هم به مثابه آیتالله خویی به تفکیک بین علما از اشتغالات رسمی و حکومتی اعتقاد
دارد. او در توضیح این نکته که نظر آیتالله
سیستانی درباره حشدالشعبی بر مبنای گزارش بوده یا توصیهای بوده است، گفت که این
سخنان توصیهای و از جنبه پیشگیرانه مطرح شده است. این نویسنده و محقق قمی در
ادامه درباره اینکه آیا دیدارها با آیتالله سیستانی از سوی دیگر گرایشهای سیاسی
موجود در بین علما و بیوت قم نیز صورت میگیرد، متذکر شد که همانطور که گفتم،
آقای شهرستانی با بیوت و علمای قمی ارتباط نزدیک و تنگاتنگی دارند. لطفی درباره
اثر این تعاملات هم گفت: تبادلنظر بین علما، بهویژه درباره فقه سیاسی شیعه میتواند
در انتقال تجربیات بین عراق و ایران مؤثر باشد، بهویژه آنکه آیتالله سیستانی
مقلدان زیادی هم در ایران داشته و به دلیل نوع نگرش خود در فقه حامیانی نیز از اهل
سنت دارد؛ بهعنواننمونه، دیدگاه ایشان در موضوعات مربوط به حقوق بشر یا بحث مردمسالاری
زبانزد است.
دیدار روحانی با آیتالله سیستانی
اسفندماه سال گذشته بود که خبر آمد حسن روحانی در سفرش به عراق قرار
است با آیتالله سیستانی هم دیدار داشته باشد؛ دیداری که برگزار شد و در آن جلسه
محمود واعظی و محمدجواد ظریف هم حضور داشتند. آن دیدار از این جهت مهم ارزیابی شد
که اولین دیدار یک رئیسجمهوری اسلامي ایران با آیتالله سیستانی بود. تا پیش از
این چنین مقامی از سوی ایران با ايشان دیدار نکرده بود. تنها دیدار به ملاقات
هاشمیرفسنجانی با آيتالله سیستانی بازمیگشت که در دوره حضور او در مجمع تشخیص
مصلحت نظام صورت گرفته بود. به تعبیر حسین رویوران «مرجعيت در عراق، پايگاه
اجتماعي گستردهاي دارد و بهخاطر داشتن اين پايگاه، امر ايشان مطاع است؛ به عبارتي
اگر فردا بگويد نخستوزير بايد کنار برود، حضور مردم در صحنه بهقدري خواهد بود که
دولت نميتواند ادامه دهد». خطمشی سیاسی آیتالله هم به تعبیر سیدعلی میرموسوی،
از استادان دانشگاه مفید قم، با آنچه در گفتمان «اسلام سیاسی» و «انقلاب اسلامی»
به نمایش گذاشته شده، تفاوت و مرزبندی دارد. در فقه سیاسی، ایشان نماینده سنتی،
احیاگرانه، غیرسیاسی و غیرایدئولوژیکی از تشیع هستند که در تداوم مکتب شیخ انصاری
و آخوندخراسانی شکل گرفته است. آیتالله
سیستانی در پاسخ به پرسشی درباره رابطه دین و دولت میگوید: «حکومت از اراده
اکثریت نشئت میگیرد و حکومت هیچ مخالفتی با دین اکثریت نداشته باشد». در این
دیدگاه اقتدار نهاد دین در حوزه عمومی، به اموری محدود میشود که به امر دین برمیگردد
و امور عرفی در حوزه اقتدار دولت قرار میگیرد. در مورد قلمرو اقتدار و ولایت فقیه
هم ایشان مثل استادشان، مرحوم آیتالله خويی، به ولایت در امور حسبیه باور دارند.
امور حسبیه اموری است که خداوند راضی به زمینگذاشتن و ترکشدن آنها نیست. درباره
دایره امور حسبیه اختلاف وجود دارد.
نگاهی به زندگی آیتالله
سیدعلی حسینیسیستانی به تاریخ 1349 قمری در شهر مشهد به
دنیا آمد. پدرش از عالمان روزگار خودش بود و مادرش هم از نوادگان سیدعلی سیستانی،
از علمای بنام. در سال 1368 قمری راهی حوزه علمیه مشهد شد و در بحثهای خارجفقه و
اصول آیتالله سیدحسین طباطبايیبروجردی شرکت کرد و بعد از آن هم راهی قم شد. در
اوایل سال 1371 هجریقمری، آیتالله شهر قم را به قصد اقامت در نجف ترک کرد و در
مدرسه علمیه بخارايی اقامت گزید. در نجف، حوزه درس فقه و اصول دو نفر از بزرگان؛
یعنی آیتالله سیدابوالقاسم موسویخويی و شیخ حسین حلّی را درک کرد و در همان
ایام، از مباحث برخی دیگر از سرشناسان حوزه، از جمله مرحوم آیتالله حکیم و مرحوم
آیتالله شاهرودی نیز استفاده کرد. با درگذشت آیتالله خويی در سال 1413 هجریقمری،
گروهی از علما، مثل آیتالله سیدعلی بهشتی و آیتالله شیخ مرتضی بروجردی مردم را
به تقلید از سیدعلی سیستانی ارجاع دادند و بهاینترتیب دوره مرجعیت او آغاز شد.
نماینده آیتالله سیستانی در ایران حجتالاسلام شهرستانی است. شهرستانی البته
داماد آیتالله سیستانی هم هست. سیدعلی خمینی، نوه امام خمینی، به سال 87 با دختر
آقای شهرستانی؛ یعنی نوه آیتالله سیستانی ازدواج کرده است. سیدعلی خمینی هم پاییز
سال گذشته بود که از قم به نجف هجرت کرد و در منزل امام خمینی در این شهر سکنا
گزیده است.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 25 فروردین 98، شماره: 3402