شعار سال: شریان مالی‌ کشور ما با بانک گره خورده وسیستم اقتصاد ما بانک‌محور است و تقریباً 80درصد تأمین مالی موجود از این نهاد تغذیه می‌شود و هر خانواده‌ای چه مستقیم و چه غیرمستقیم با آن دست و پنجه نرم می‌کند. اما امروزوضعیت این نهاد حیاتی به‌گونه‌ای شده که جدا از نارضایتی عمومی نسبت به نرخ سود بالا و مسائل ربوی تقریباً کمتر کارشناس و اقتصاددانی پیدا می‌شود که ابعاد فنی و علمی بانک های ایران را رضایتبخش بداند.

در عرصه بین‌الملل سیستم بانکی ما نسبت به جهان به‌روز نیست و استانداردهای لازم را برای روابط بین‌بانکی ندارند. و نیز در داخل گریبانگیر معضلات مهمی همچون: بنگاه داری، ضعف نظارت بانک مرکزی، دارایی های منجمد و سمی، زیان دهی و شکاف بین دارایی و بدهی، سودهای ثابت و نامشروع، اضافه برداشت غیر اصولی از بانک مرکزی، خلق پول و به تبع آن افزایش انبوه نقدینگی، قراردادهای صوری، فرار از شراکت در سود و زیان، طمع دریافت جریمه دیرکرد و سود مرکب، نبودن در خدمت تولید و... هست. در همین باره گفت و گویی داشته ایم با علی سعدوندی اقتصاددان و استاد دانشگاه.

*کتب اقتصاد بی‌خاصیت 40سال قبل، مبنای اقتصاد ایران شده است

 چرا مدیریت اقتصادی ما خراب است؟ آیا مشکل از نظریات غلط اقتصادخوانده های وطنی است؟

سیاست گذاری پولی کار سختی نیست چراکه حاصل تجربه آدمی زاد است. وقتی ما کتاب اقتصاد کلان 40سال گذشته را در دانشگاه تدریس می کنیم همین باعث ابر تورم در کشورها شده و منسوخ شده است. یکی از اینها کتاب ریچارد برانسون است. الان علم اقتصاد به‌روز و پیشرفته شده است و در سالهای گذشته موفق عمل کرده است. الان اقتصاد یک علم موفق در جهان است چراکه توانست تورم های چند صددرصدی را کنترل کند و رفاه را الان افزایش دهد. آنچه که از سال 2009 مورد استفاده کشورهای پیشرفته قرار گرفت و مفید بود، نظرات کینزین نو بود مثل نظرات آقای جوزف یوجین استیگلیتز یا ریچارد ورنر.

حتی ممکن بعضی نظرات از نظر استدلالی کاملا قوی باشد مثل رابرت لوکاس دانشگاه شیکاکو. اما در مرحله عملیاتی دچار نقصان است وخوب جواب نمی دهد. بنابراین آمریکا حاضر نشد اینجنین نظریاتی را در بلند مدت اجرا کند .اما در ایران ما بدون وقفه این نظریات را اجرا کردیم. ما هستیم که به نظریات اقتصادی نئوکلاسیکها را مذهب می دانیم و حاضر به تغییر آن نیستیم. البته نئو کلاسیک ها نظرات بلند مدت خوبی دارند و نظرات نئوکینزین‌ها کوتاه‌مدت اثربخش است. افرادی که به اقتصاد مثل مذهب نگاه می کنند باید کنار بروند.

*کشورهای موفق از نظریات "کینزین نو" استفاده کردند

کشورهای پیشرفته چه نظریات اقتصادی را اجرا کردند؟

کشورهایی در اقتصادشان موفق شدند از نظرات کینزین نو استفاده کردند و در 10سال اخیر نیز اقبال به نظرات کینزین نو زیاد شده است. الان اقتصاد تعصب ندارد یعنی یک مذهب شناخته نمی شود که کورکورانه هواداری اش را بکنند به همین خاطر هم کاملا موفق است. هر تئوری که بهتر اقتصاد را سر و سامان داد از آن استفاده می کنند.

نظریه پول مدرن یا MMTمی گوید اگر شما انتظارات تورمی مردم را سرکوب کردی آن وقت می توانی بدون استرس پول تزریق کنی و زیرساخت خود را بسازی. اگر در کشورما انتظارات تورمی سرکوب شده بود تزریق پول جواب می داد اما اینطور نیست.

*افرادی که کشور را 5 سال به رکود بردند، الان هم تصمیم گیر هستند

 الان چه افرادی برای اقتصاد ما تصمیم گیری میکنند؟

الان اساتید اقتصاددان هستند که صحبت نمی کنند و خدا خیرشان بدهد عین یک پزشک که نمی داند چگونه مریض را معالجه کند بنابراین هیچ کاری نمی کند. اما الان همان افرادی که نظریاتشان 5 سال رکود ورشکتستگی بانکی به ارمغان داشت دوباره کار را به دست گرفته اند و برای دولت تئوری می دهند.

*در ایراننرخ ارزحرف اول می زند اما در دنیا نرخ بهره؛ ارز کنترل نمی شد ونزوئلائی می شدیم

رابطه تورم ونرخ ارزدر اقتصاد چیست؟ آیا اگر همیشه ارز بالا برود باید منتظر گرانی تورمی باشیم؟

سیاست های که امسال برای بانک مرکزی اعلام شده نسبتا خوب است اما سالهای گذشته نکات مثبت و منفی توامان داشت. در ایران انتظارات تورمی مردم بانرخ ارزدرهم تنیده است. یعنی وقتی ارز گران می شود انتظار رشد تورم نیز افزایش می یابد. دلیل این قضیه بهره برداری نکردن از ابزارهای پولی بوده است. در اکثر کشورها وقتی بهره بالا می رود انتظارات تورمی به وجود می آید و نه ارز. بنابر این اگر در سالهای گذشته ارز خیلی بالا می رفت خدائی نکرده احتمال ونزوئلایی شدن را داشتیم.

البته بانک مرکزی سعی کردنرخ ارزرا کنترل کند. در اکثر کشورها مردم وقتی می خواهند بدانند نرخ تورم چند است به نرخ بهره نگاه می کنند. ولی در ایران بیشتر بهنرخ ارزتوجه می شود تا بهره.

*در آمریکا 50درصد نقدینگی زیاد شد اما چیزی گران نشد

 منظورتان از انتظارات تورمی همان جو روانی مردم نسبت به گرانی های آینده است؟

بله همیشه جو روانی موثر بوده است. تورم دو عامل اصلی است یکی اینکه رشد پول به رشد تولید افزونی پیدا کند و پول بیشتر از کالا تولید بشود. اما اگر پول مازاد بر تولید موجود باشد ولی مردم اعتقادی به افزایش تورم نداشته باشند ؛ آنوقت آن پول وارد بخش کالا و خدمات نمی شود و مشکل تورم ایجاد نمی شود.

آمریکا از سال 2009 تا 2014 نقدینگی 50درصد افزایش پیدا کرد ولی سطح عمومی قیمت ها ثابت ماند چراکه در آمریکا انتظارات تورمی مردم کشته شده است و اصلا انتظار ندارند تورم بالا برود. دولت آمریکا هر چند وقت یکبار نرخ بهره دستکاری میکنند تا جو روانی مردم را کنترل کنند.

50درصد رشد نقدینگی آمریکا به کجا سرازیر شد؟

حالا سوال اینجاست این 50درصد نقدینگی مازاد آمریکا در کجا رفت؟ بله به بورس و سهام رفت و باعث شد قیمت سهام رشد کند. راه حل کشور ما هم همین است سازوکاری را مهیا کنیم تا حجم عظیم نقدینگی مان به جای اینکه جذب کالا بشود برود و جذب بازار مالی و مسکن بشود. اگر اینگونه بشود به خوبی تورم ایران کنترل می شود.

*2روش خلق پول بانکهای ایران که در دنیا بی‌سابقه است

خلق پول بانکی خوب است یا بد؟

خلق پول بانکی در همه جای دنیا صورت میگیرد و مثل چک کشیدن یک تاجر است. خلق پول اگر حساب شده و به اندازه موجودی حساب تاجر باشد خوب است اما اگر شما تجارت بلد نباشید و چک بکشید آن وقت اول بدبختی تاجر است.

اینکه بانک خلق پول می کند اشکال ندارد. اما اینکه بانک خلق پولی می کند که باز نمی گردد و دچار معوقه می شود این ایراد است. بانکهای ایران به دو صورت خلق پول می کنند که در دنیا بی سابقه است1. از طریق سود سپرده موهومی که نه معقول است و نه مشروع 2. دیگر هم از طریق وام معوق است.یعنی اگر وام هایی که داده شده پولش بازپرداخت می شد قطعا نقدینگی به سرعت رشد نمی کرد.

* خلق پول حرام نیست، وام دادن به افراد فاقد صلاحیت حرام است

وجه شرعی حرام بودن خلق پول را تائید می کنید؟

نقدینگی به این دلیل رشد که ما خلق پول داشتیم اما حذف پول یا بازپرداخت وام نداشتیم. ام الفساد نقدینگی وام های معوق است. از همین جا بود که تورم و رشد نقدینگی سر سام آور شروع شد و سیستم بانکی زمین گیر شد. خلق پول حرام نیست بلکه اعطای تسهیلات به افراد فاقد صلاحیت حرام است. نظام بانکی مدرن بر این حرف ها مهر تائید می زند. خلق پولی که در بخش تولید و واقعی اقتصاد برود و ثانیا دوباره پولش برگردد این خوب است ولی اگر برنگردد یعنی دست کردن در جیب مردم. اصلا کسی نمی داند کل معوقات بانکی چقدر است.

وقتی که اقتصاد وارد رکود بشود معوقات بانکی به شکل تصاعدی افزایش پیدا می کند. در اقتصادی که خوب کار می کند معوقات می تواند زیر 1درصد باشد حتی بعضی کشورها نیم درصد معوقات داشتند. در این کشورها هم اقتصاد خوب کار می کند و هم نظام بانکی با ابزار اعتبارسنجی مشتریان خوش حساب و بدحساب را شناسایی می کند و به بد حساب ها وام نمی دهد. آنچه حرام است این است که بدون اعتبارسنجی به افراد وام داده شود.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری تسنیم تاریخ انتشار 6 اردیبهشت 98، کد خبر: 1997745، www.tasnimnews.com