صادرات؛ مقوله‌ای که به جرات می توان گفت نقطه آغاز ارتباط برقرار کردن با دیگران در بیشتر عرصه هاست.برکسی پوشیده نیست که صادرات برای رشد و نمود اقتصاد کشور یک اصل حیاتی است که به واسطه آن از فروش تولیدات و خدمات به کشورهای دیگر می توان درآمدهای ارزی کسب کرد و گویا رگ حیات برقراری موازنه تجاری و ایجاد تعادل اقتصادی است.

در عرصه صادرات شاید یکی از مهم ترین شرایط یا اصول موفقیت داشتن بازار گسترده و شناخت ضوابط حرفه ای و بین المللی بازار است.

هر چند گسترش بازار در عرصه صادرات نیازمند مقوله هایی چون تولید انعطاف پذیر، نوآوری، توجه به خواسته بازار، توجه به تشکل گرایی و هم گرایی در بازار، توجه به تکنیک های مدرن فروش و غیره است اما گویا صادرات کشور را به طور کلی تنها با چند کشور همسایه گره خورده است و عمده صادرات ایران تنها به چند کشور انگشت شمار محدود می شود.
اگر موشکافانه تر بخواهیم موضوع بازار و گستردگی بازار صادرات کشور را بررسی کنیم نگاهی به مهم ترین بازارهای هدف کالا طی سال 96 خواهیم داشت.

***عمده صادرات ایران محدود به سه کشور!
چین، امارات و عراق بزرگترین بازارهای وارداتی کالاهای ایرانی در سال 96 بوده‌اند.
آمارهای رسمی 12 ماهه سال 96 گویای آن است که چین با واردات 9 میلیارد دلاری مانند سال‌های قبل تر بزرگترین بازار صادراتی ایران بوده و حدود 35 تن کالا به این کشور ارسال و 19.3 درصد از کل صادرات به این کشور اختصاص داشته است.
امارات متحده عربی دومین بازار بزرگ صادراتی ایران است که در سال 1396 بالغ بر شش میلیارد و 764 میلیون دلار کالا به آن ارسال شده و 14.4 صادرات ارزشی کشور به این بازار اختصاص داشته است.
عراق را نیز می‌توان سومین بازار ایران دانست که در سال 96 بالغ بر شش میلیارد و 425 میلیون دلار کالا به آن صادر شده و 13.7 درصد از صادرات ایران به این کشور همسایه مربوط بوده است.
جمهوری کره، ترکیه، افغانستان، هند، پاکستان، تایلند، اندونزی، تایوان، عمان، ژاپن، ایتالیا، ترکمنستان، هنگ کنگ، ویتنام، آلمان، جمهوری عربی سوریه و آذربایجان دیگر کشورهایی هستند که به ترتیب رتبه‌های چهار تا بیست صادرات ایران را به خود اختصاص داده‌اند.

اما هرچه هم از کشورهای اروپایی و غیره هم نام ببریم گستردگی این بازارها در مقابله سه کشور اول یعنی چین، امارات و عراق ناچیر است به طوری که بررسی آماری نشان می‌دهد مجموع صادرات کالا و خدمات ایران به عراق، 5 برابر صادرات ایران به 28 کشور اروپایی است!

در سال 96 عراقی‌ها حدود 14.5 درصد از کل «صادرات غیرنفتی ایران» را خریداری کرده‌اند که در مقایسه با خرید فقط سه درصد از کالاهای غیرنفتی ایران توسط 28 کشور عضو اتحادیه اروپا، صادرات به عراق رقمی بسیار چشمگیر است.

استان یزد از دیرباز به عنوان یکی از صنعتی ترین شهرهای کشور و با توجه به محصولات متنوع زراغی و منابع معدنی چزو بازارهای فعال در عرصه صادرات بوده است که سال 97 ارزش کالاهای صادراتی استان یزد به 386 میلیون دلار رسید.

اما بنا بر گزارش گمرک استان یزد مقصد این ظرفیت قابل توجه صادرات کشورهای شرق آسیا، کشورهای عربی، افغانستان و پاکستان است که عمده محصول صادراتی به این کشورها هم مصالح ساختمان بویژه کاشی و سرامیک بوده است.

***محدودیت بازارهای صادراتی؛ تهدید جدی برای صادرات پایدار
رئیس اتحادیه صادرکنندگان استان یزد با بیان این که محدود بودن بازارهای صادراتی یک تهدید برای صادرات پایدار است اظهار داشت: بیش از 80 درصد صادرات استان یزد فقط به کشور عراق و افغانستان است که متاسفانه بازار این دو کشور پایداری که به دنبال آن هستیم را در پی نداشته است اما تنوع سازی در بازارهای صاداراتی یکی از مواردی است که همیشه مطرح می شود و برای آن نقشه و ریل گذاری هایی نیز انجام شده است.

محمود امانت با اشاره به افزایش نرخ ارز گفت: به دلیل افزایش نرخ ارز وضعیت صادرات کشور تا حدودی بهبود یافته است اما ظرفیت و پتانسیل کشور بیش از این‌ها است و به شرط بازسازی‌های جدید، می‌توان جهش صادراتی قابل توجه ای را شاهد باشیم.

وی ادامه داد: ظرفیت توسعه صادرات وتنوع خوبی از نظر کالایی در کشور وجود دارد اما تنوع بازار نداریم و این امر یکی از ضعف‌های استراتژیک صادرات ایران است و امیدواریم حساسیت لازم در مسئولین ایجاد شود و اقداماتی را برای تنوع سازی در بازارهای صادراتی و رفع مشکلات این حوزه انجام دهند.

***اماکن دست یابی به بازارهای جدید صادرات در اوج تحریم ها
امانت با بیان این که اقتصاد مانند جریان آب است که هر سنگی را جلوی آن بگذاری راه خود را باز خواهد کرد افزود: صادر کنندگان در نقل و انتقال پول و تامین هزینه تحقیقات بازار و بازاریابی مشکل دارند  اما تقریبا در 40 سال گذشته همواره تحریم‌ها وجود داشته است و در این مدت دکترین دور زدن تحریم ها را آموخته‌اند منتها به شرط این که مسئولین تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر به صورت واقعی در کنار صادرکننده قرار بگیرند.
وی با تاکید بر آن که در شرایط فعلی کشور نیز دست یابی به بازارهای جدید امکان پذیر است گفت: مسائل و مشکلاتی که در زمینه نقل و انتقلات پولی وجود دارد صادرکنندگان مشکل و چالش جدی مواجه کرده است اما اگر دولت با اختیارات و ابزارهایی که در اختیار دارد به کمک صادرات بیاید دست یافتن به بازارهای جدید نیز امکان پذیر خواهد بود.

عضو اتاق بازرگانی وصنایع ومعادن  یزد با بیان این که اقتصاد سیاسی باید مکمل اقتصاد آزاد باشد اظهار داشت: رایزنی سیاسی یکی از کارهایی است که دولت می تواند در این راستا انجام دهد  و این امر باید کاملا مهندسی شده انجام شود و با ارجحیت حفظ منافع ملی کشور امتیازاتی داد و در مقابل امتیازات خوبی نیز گرفت.

***وضع تعرفه های ترجیحی؛ رهگشای توسعه بازارهای صادراتی
امانت ادامه داد: یکی از کارهایی که دولت می تواند انجام دهد وضع تعرفه های ترجیحی است به این صورت که شوراهای اقتصادی مشترک ایران و کشور هدف تشکیل شود و لیستی از کالاهای تنظیم شود و بین دو کشور تعرفه های ترجیحی را وضع کنند.

وی در توضیح ضرورت وضع تعرفه های ترجیحی اظهار داشت: به طور مثال تاجر کشور آذربایجان برای واردات کالایی از ترکیه تعرفه 5 درصد می پردازند اما برای واردات کالای ایرانی باید تعرفه 25 درصد پرداخت کند که همین تفاوت قیمت باعث می شود که حتی اگر قیمت تمام شده کالای ایرانی کمتر از کالای ترکیه ای باشد از ترکیه خرید کند چون 20 درصد مابه التفاوت تعرفه ای ارزان‌تری پرداخت می کند. از این رو اولین کار ایجاد تعرفه های ترجیحی بین دو کشور است.
***هنوز خبری از بسته های حمایتی دولت از صادرات نیست!
امانت ایجاد زیر ساخت‌های انتقال پول را از دیگر اقدامات ضروری دانست و گفت: در دنیا تحریم‌ ‌ها زیاد اتفاق افتاده است. یکی از اقداماتی که می توان در زمان تحریم ها انجام داد امضای تفاهم نامه های منطقه ای و استفاده از پول ملی کشورها در معاملات و تجارت ها است لزوما نباید از دلار در معاملات استفاده کرد منتها کسانی که مسائل بانکی و انتقال پول را دنبال می کنند باید افرادی فوق العاده با تجربه، متخصص و کاردان باشند نه صرف این که دارای مسئولیت دولتی باشند.

وی در خصوص عملکرد دولت در حوزه حمایت از صادرات گفت: در چند سال گذشته دولت بسته های حمایت از صادراتی را اعلام کرده اما تاکنون چیزی از آن ندیده‌ام و در بحث ایجاد بازارهای جدید صادراتی نیز اتفاق مهم و پر رنگی نیافتاده و انتظاراتی که صادرکنندگان داشته اند محقق نشده است.

***بازارهای نوظهور صادرات ایران نیامده می روند؟!
با همه این مشکلاتی که مطرح شد باز هم بازارهای نوظهور برای صادرات ایران موجود است و با نگاهی به جدول بازار صادرات کشور به آن پی برد ولی با توجه به مشکلات زیاد بسیاری از این بازارها نیامده ایران را ترک می کنند!
کشور اندونزی که در رتبه دهم بازارهای صادراتی ایران در سال  96 قرار گرفته را می‌توان بازار نسبتا نوظهوری دانست که در سال گذشته 273 درصد رشد ارزشی واردات از ایران را تجربه کرده است. البته با این حال سهم ایران از صادرات به این کشور رقم چندان بالایی نبوده و به 645 میلیون دلار محدود شده و تنها 1.4 درصد از مجموع صادرات ایران به اندونزی مربوط می‌شود.

در میان 20 بازار عمده صادراتی ایران در سال گذشته ارزش صادرات 9 کشور کاهش یافته است و از نظر وزنی نیز9 کشور کاهش واردات از ایران را تجربه کرده‌اند. بر این اساس ژاپن اولین کشوری است که 63 درصد از نظر ارزش و 66 درصد از نظر وزن افت صادرات داشته است.

پس از ژاپن دیگر کشوری که کاهش قابل توجهی در حجم واردات از ایران داشته، هنگ کنگ است که از نظر وزنی 85 درصد و از نظر ارزش 27 درصد افت واردات داشته است.

همچنین سه کشور آذربایجان، ویتنام و امارات متحده عربی دیگر کشورهایی هستند که هر یک کاهش 10 درصدی در ارزش واردات از ایران را تجربه کرده‌اند.

حال با این همه تفاسیر نقش دولت در شرایط کنونی تحریم ها برای توسعه صادرات کشور بر کسی پوشیده نیست و می طلبد تا تقریبا در دو سال باقی مانده از عمر دولت دوازدهم شرایط برای این رگ حیات اقتصاد کشور مساعد تر شود.

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از شبکه اطلاع رسانی راه دانا،تاریخ انتشار:10اردیبهشت1398،کدخبر:1481155،www.dana.ir