از زمانی که اولین نسل دوربین‌های عکاسی به ایران آمده چندین دهه می‌گذرد و آن روزها کسی فکر نمی‌کرد زمانی برسد که هر کدام از شهروندان بدون اینکه بخواهند به عکاسخانه بروند، بتوانند از همدیگر عکس بگیرند و بعیدتر از آن زمانی بود که هر فرد بتواند از خودش عکس بگیرد.

ولی دامنه پیشرفت‌های تکنولوژیکی به حدی گسترش یافت که اکنون گوشی‌های هوشمند کار را راحت کرده و هر کدام از افراد با داشتن گوشی‌های هوشمند به راحتی می‌توانند برای خود عکس و فیلم‌های یادگاری گرفته و حتی آن را منتشر کنند.

دامنه این عکس گرفتن‌ها چنان گسترش یافته که به پدیده سلفی گرفتن منجر شده و برخی افراد چنان به سلفی‌بگیران قهاری تبدیل شده‌اند که دوست دارند در هر موقعیت و منطقه‌ای حتی با به خطر انداختن جانشان از سلفی گرفتن عقب نمانند.

این افراد در لبه پرتگاه، بالای کوه، شکاف‌های عمیق، در دریا و هر آن چیزی که بتواند آنها را از دیگران متمایز کند، عکس می‌گیرند و در صفحات اجتماعی منتشر می‌کنند.

سیل که سلفی گرفتن ندارد! خانه‌های ویران شده، پل‌های خراب شده، طغیان آبِ گل‌آلود رودخانه یا ماشین‌های در آب گرفتار شده که سلفی گرفتن ندارند! سلفی گرفتن در چنین حالت‌هایی یعنی داریم با ویرانی سلفی و خطر می‌گیریم. آیا در این رفتارهای پرخطر به دنبال تخلیه‌ی هیجان‌ها هستیم؟

رفتار انسان‌ها تابعی از تغییرات تکنولوژی است

سیده محبوبه موسوی، جامعه‌شناس فرهنگی در مورد رفتارشناسی سلفی‌بگیران در شرایط خاص به فارس اظهار داشت: به دنبال رواج گوشی‌های تلفن همراه هوشمند در سراسر دنیا رفتار انسان‌ها تابعی از تغییرات تکنولوژیکی شده است به‌گونه‌ای که آنها دوست دارند تحت هر شرایطی، در هر سنی و در مراسم مختلف لحظه‌های خود را با عکس گرفتن و فیلمبرداری کردن به یادگار برای خود ثبت کنند، این رفتارها ممکن است در یک مجلس ختم با مهمانان و اقوام که در آن مراسم حضور دارند، مراسم جشن و عروسی، به دنیا آمدن نوزاد و بزرگ شدن او، مسافرت‌های دور و نزدیک و هر آن چیزی که به ذهن می‌رسد، می‌تواند باشد.

در کنار ثبت لحظه‌ها اخیرا نیز پدیده دیگری به نام سلفی گرفتن با گوشی‌های هوشمند بسیار رایج و متداول شده و به نوعی به یک چالش فرهنگی و اجتماعی نیز تبدیل شده است.

وی با اشاره به وقوع سیل اخیر در برخی از استان‌های کشور ادامه داد: پدیده سلفی گرفتن آن چنان در میان مردم طرفداران خاصی دارد که باوجود همه هشدارها و تذکرات نهادهای مربوطه در موقع سیلاب ولی باز هم مشاهده گردید که عکس‌های مختلفی از گوشی به دستانی که در حال عکس سلفی با پدیده سیل بودند، در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد و این موضوع به یک امر نامتعارف و غیرمعمول تبدیل شده است.

موسوی، وجود شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی را در گسترش پدیده سلفی گرفتن بسیار موثر دانست و گفت: به فرض اینکه گوشی‌های هوشمند وجود دارد و امکان سلفی گرفتن نیز فراهم است ولی اگر شبکه‌های اجتماعی وجود نداشت، فکر می‌کنید چند درصد از مردم به سلفی گرفتن علاقمند بودند، به نظر می‌رسد درصد خیلی کمی از مردم به این کار علاقمند می‌شدند، چرا که شبکه‌های اجتماعی فضایی را به وجود می‌آورند تا افراد عکس‌های سلفی خود را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کنند.به طور یقین اگر امکان انتشار این عکس‌ها وجود نداشت، افراد تمایلی به عکس سلفی نداشتند.

سلفی‌بگیران به دنبال لایک و فالوور

موسوی با بیان اینکه برخی از کاربران فضای مجازی به شیوه‌های مختلف به دنبال جذب فالوور و لایک هستند، افزود: بسیاری از کاربران به شیوه‌های مختلف سعی می‌کنند با جذب فالوور و لایک زیاد یک پرستیژ اجتماعی برای خود پیدا کنند. حالا جذب فالوور می‌تواند با عکس‌های سلفی با چهره‌های مشهور باشد، یا مناظر طبیعی، عکس از زندگی شخصی و جزئیات زندگی خود که هر کدام از آنها نیز به یک آسیب‌شناسی جدی نیاز دارد.

تب سلفی گرفتن آن قدر بالا رفته است که برخی افراد به دنبال وقوع یک اتفاق و حادثه هستند تا بتوانند با سلفی گرفتن صاحب رکورد شوند. مثال‌های زیادی در این باره می‌توان ذکر کرد، در حادثه دلخراش آتش گرفتن ساختمان پلاسکو شاهد بودیم برخی افراد به جای باز کردن راه عبور و مرور نیروهای امدادی با سلفی گرفتن با ساختمان پلاسکو داغ این آتش‌سوزی را زیاد کردند یا در هنگام وقوع زمین لرزه با ایستادن در کنار مصیبت‌دیدگان و گرفتن عکس‌هایی که هیچ ضرورتی ندارد بر رواج و گسترش این پدیده دامن می‌زنند.

مشهور شدن در سایه چهره‌های مشهور

سلفی گرفتن با چهره‌های مشهور ورزشی، بازیگران سینما و به قول معروف سلبریتی‌ها نیز حکایت دیگری است که برخی افراد عکس گرفتن با چهره‌های مشهور را افتخاری برای خود قلمداد کرده و از این طریق می‌خواهند مشهور شوند.

این جامعه‌شناس فرهنگی با اشاره به اینکه این نوع رفتارهای کاربران ایرانی موجب بازتاب منفی نوع فکر و نگرش جامعه ایرانی می‌شود، خاطرنشان کرد: انتشار عکس‌های مختلف در فضای مجازی با داشتن تعداد زیاد فالوور به نوعی به نحوه سبک زندگی افراد باز می‌گردد و آنها فکر می‌کنند، عموم مردم منتظر پست‌های جدید و به روز این افراد هستند. از سوی دیگر نمی‌توان از نقش سلبریتی‌ها در افزایش پدیده سلفی گرفتن چشم‌پوشی کرد.

وی ادامه داد: چهره‌های مشهور در رشته‌های مختلف به عنوان الگوی رفتاری جوانان شناخته می‌شوند، جوانان فکر می‌کنند اگر با چهره‌های مشهور و سلبریتی‌ها عکس بگیرند آنها نیز می‌توانند به معروفیت و مشهوریت برسند.

مراقب نیکوکاران مجازی باشید

جامعه‌شناس فرهنگی در ادامه با هشدار نسبت به رفتار برخی کاربران ادامه داد: مشاهده می‌شود برخی افراد با اکانت‌های جعلی و سلفی گرفتن در مکان‌های خاص یا برخی بیماران از احساسات مردم سوءاستفاده می‌کنند. آنها با چنین ابزارهایی در صدد هستند یک چهره معقول و قابل قبول و نیکوکار از خودشان جلوه کنند.

فضای مجازی به قلمرویی برای خودنمایی تبدیل شده و سلفی گرفتن کاربران با چهره‌ها و سلبریتی‌ها و حوادث طبیعی و زیست محیطی به سوژه‌ای برای فخرفروشی و مشهور شدن تبدیل شده است.

این جامعه‌شناس فرهنگی با اشاره به نظریات جامعه‌شناسی اظهار داشت: وقتی در یک جامعه فاصله طبقاتی بین مردم عادی با اقشار مرفه جامعه، هنرمندان، سیاستمداران و چهره‌های اقتصادی بیشتر باشد، بنابراین سبک زندگی این قشر خاص برای عموم مردم جذابیت پیدا می‌کند، البته جذابیت در کنار حسرت و اندوه، وقتی یک موقعیتی در جامعه پیش می‌آید که این دو قشر در کنار هم قرار می‌گیرند، فرصت مناسبی پدید می‌آید تا برخی کاربران از موقعیت پیش آمده استفاده کرده و با چهره‌های مشهور که شاید در طول سال موفق به دیدنشان نمی‌شوند، بتوانند سلفی بگیرند و با آن پز دهند.

وی گفت: به عنوان مثال چنین رفتارهایی را در مراسم ترحیم یک هنرمند بیشتر می‌بینیم، مثلا وقتی عموم هنرمندان در مراسم خاکسپاری یکی از هنرمندان حضور دارند، موقعیت مناسبی برای حضور مردم نیز فراهم شده و بازار عکس سلفی گرفتن داغ می‌شود.

با سر و صدا زندگی نکنید

فاطمه رضایی، روان‌شناس خانواده نیز در تحلیل رفتارهای کاربران فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در مورد پدیده سلفی گرفتن می‌گوید: برخی از مردم خیلی با سر و صدا زندگی می‌کنند و نمودهای پر سر و صدایی آنها برشی از زندگی آنان است که به بهانه‌های مختلف منتشر می‌کنند. خانواده‌ای که در آخر هفته یا به مناسبت خاص به رستوران می‌روند چنان شیفته‌وار از خود و میز غذاخوری سلفی می‌گیرند که هر کس نداند فکر می‌کند این خانواده هر روز در رستوران‌های مختلف غذا سرو می‌کنند.

حالا شما اضافه کنید اگر در همان رستوران یکی از چهره‌های مشهور نیز حضور داشته باشد، دیگر این موضوع بساط دلخوشی می‌شود و و آن فرد نمی‌تواند خود را راضی کند که از کنار موضوع به سادگی بگذرد بلکه تا آن فرد را ندیده و با وی عکس سلفی نگیرد، خیالش راحت نمی‌شود. چرا که زندگی او با عکس گرفتن با چهره‌های مشهور معنا پیدا می‌کند و خیال می‌کنند با عکس سلفی گرفتن به سبک زندگی آنها نزدیک می‌شوند.

کاهش شعور اجتماعی باعث سلفی گرفتن‌های نامناسب

این روان‌شناس خانواده گسترش و شیوع سلفی گرفتن در موقعیت‌های نامناسب را به کاهش سطح تفکرات اجتماعی آن جامعه مرتبط دانست و گفت: شاید در نگاه اول عکس سلفی گرفتن هیچ اشکال و ایرادی ندارد ولی اینکه برخی افراد از موقعیت‌های به وجود آمده همچون پدیده سیل، زلزله یا مجلس ترحیم یک ورزشکار یا هنرمند بخواهند عکس بگیرند این گونه رفتارها نشان از کاهش شعور اجتماعی افراد دارد و رفتارهای خارج از عرف محسوب شده و باعث تهی شدن جامعه از رفتارهای عاقلانه و منطقی می‌شود.

وی با اشاره به نتیجه تست‌ها و مطالعات صورت گرفته و صحبت‌های برخی مراجعان به کلینیک‌های روان‌شناسی افزود: در میان صحبت‌های مراجعه‌کنندگان متوجه می‌شوم برخی از جوانان به شدت از کمبود اعتماد به نفس رنج می‌برند و عکس سلفی با چهره‌های مشهور و معروف باعث افرایش اعتماد به نفس آنها می‌شود که به نظر می‌رسد راهکار مطمئنی برای افزایش روحیه و عزت نفس نیست.

رضایی ادامه داد: مطالعات نشان می‌دهد اختلال خود زشت‌انگاری در دو سوم افرادی که به طور افراطی سلفی می‌گیرند، دیده شده است. این افراد ممکن است ساعت‌ها وقت بگذارند تا از خودشان عکسی بگیرند تا در آن زیباتر از چیزی که واقعا هستند، به نظر برسند و ضعف‌های احتمالی ظاهری‌شان هم در سلفی کمتر مشخص باشد.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته ازخبرگزاری فارس ، تاریخ انتشار: 22اردیبهشت 1398 ، کدخبر:13980207001259 www.farsnews.com،