شعارسال: این مطالعه به دنبال بررسی عملکرد مالزی در زمینه تحقق شهر دوستدار سالمند می باشد. افراد سالمند باید در خیابان‌ها آشنایی، خوانایی، قابل‌دسترس بودن، راحتی و امنیت را احساس کنند. تعریف دوره‌ی سالمندی در مالزی شامل افراد بالای 60 ساله و بالاتر است. نسبت سالخوردگان در مالزی با توجه به تغییرات اجتماعی و اقتصادی و جمعیتی در حال افزایش است. جمعیت سالمندان در مالزی از 5.6 درصد در سال 1991 به 6.5 درصد در سال 2002 رسیده است (1). راه‌های مختلفی وجود دارد که می‌توان سالمندی را تعریف کرد. سالمندی می‌تواند به‌عنوان یک فرآیند بیولوژیکی طبیعی، یک فرآیند آسیب‌شناختی، یک روانشناسی یا یک فرایند اجتماعی-اقتصادی تعریف شود (2). سنین 60 تا 65 سال به‌عنوان آغاز سالخوردگی معمولاً پذیرفته‌شده است، گرچه این تعریف در کشورهای مختلف، فرهنگ‌ها و زمان‌ها متفاوت است (1). بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی پیری جمعیت زمانی به وجود می‌آید که سالخوردگان 65 ساله و بالاتر (65+ سال) یک کشور 7.0٪ از جمعیت کشور را تشکیل دهند. (3). مالزی تعریف سازمان ملل متحد را به‌عنوان جمعیت سالمند پذیرفته است و افرادی که دارای سن 60 سال و بالاتر هستند سالمند محسوب می‌گردند. از حدود 580 میلیون نفر سالخورده (60 ساله و بالاتر) در جهان، حدود 335 میلیون نفر در کشورهای درحال‌توسعه زندگی می‌کنند. امروزه امید به زندگی در بیش از 20 کشور درحال‌توسعه 72 ساله یا بالاتر است (4). تعریف دوره سالمندی در مالزی شامل افراد بالای 60 ساله و بالاتر است. نسبت سالخوردگان در مالزی با توجه به تغییرات اجتماعی و اقتصادی و جمعیتی در حال افزایش است (1). جمعیت سالخورده در مالزی از 5.6 درصد در سال 1996 به 6.5 درصد در سال 2002 رسید (1).

سن واقعی مورداستفاده در تعریف سالخوردگان یا سالمندان در میان پژوهشگران و نویسندگان تفاوت دارد. بااین‌حال در مجمع عمومی سازمان ملل که درزمینهٔ سالمندی در سال 1982 در وین برگزار شد سن 60 سال و بالاتر در بحث روند سالمندی استفاده می‌شود. درنتیجه، سیاست‌گذاری مالزی این معیار را اتخاذ کرده است و به‌طور رسمی در برنامه‌ریزی برای شهروندان سالمند استفاده می‌شود. تعداد شهروندان سالخورده در مالزی در 20 سال گذشته بین سال‌های 1970-1991 از 546 هزار نفر در سال 1970 به 1،03 میلیون نفر رسید. بر اساس پیش‌بینی‌های انجام‌شده برآورد می‌شود جمعیت سالمند در 20 سال آینده به 3.4 میلیون نفر برسد. نسبت جمعیت سالخورده از 6.3 درصد در سال 2000 به 4.9 میلیون نفر در سال 2030 خواهد رسید (1).

2-عوامل فرهنگی –اجتماعی جمعیت سالمند

در مطالعه موردی گزارش سازمان بین‌المللی کار در سال 2001، حدود 3.8 درصد از مالزیایی‌ها در گروه سنی 65 و بالاتر هستند. بااین‌وجود درصد جمعیت سالمند در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته مانند آمریکا و بریتانیا اندک است. جمعیت سالمند در سراسر جهان رو به رشد است، اگرچه نرخ تغییر در کشورهای درحال‌توسعه بیشتر است. بر اساس تحقیقات انجام‌شده درصد جمعیت سالمندی در حال افزایش است که باعث ایجاد شرایط جدید اجتماعی، جمعیت شناختی و اقتصادی می‌شود. در سال 2006 جمعیت سالمند 60 سال و بالاتر 650 میلیون نفر بود در سال 2025، تعداد تقریباً این جمعیت دو برابر خواهد شد: پیش‌بینی می‌شود 1.2 میلیارد نفر تعداد جمعیت 60 ساله و بالاتر خواهند بود. در سال 2007 نیمی از جمعیت جهان در شهرها زندگی می‌کردند و برآورد می‌شود تا سال 2030 حدود سه نفر از هر پنج نفر در شهرها زندگی کنند. همچنین برآورد می‌شود تا سال 2050 حدود 2 میلیارد نفر از جمعیت جهان سالمند و دارای سن 60 سال و بالاتر باشند. هر دو روند در کشورهای درحال‌توسعه با سرعت بیشتری اتفاق می‌افتد (1).

از اقداماتی که به‌منظور تحقق شهر دوستدار سالمند می‌توان انجام داد داشتن هزینه‌های حمل‌ونقل مقرون‌به‌صرفه؛ ارائه خدمات ویژه خدمات مشتری، مانند صف‌های جداگانه؛ برگزاری مراسم عمومی در زمان مناسب؛ ارائه‌دهندگان خدمات ممتاز و مفید، ترویج و حمایت از فرصت شغلی برای افراد سالمند؛ و ارائه اطلاعات روشن در مورد خدمات بهداشتی و اجتماعی. (1). در این نوشتار درصدد هستیم شهر دوستدار سالمند در مالزی را موردبررسی قرار دهیم.

3-سابقه تحقیق

ویژگی‌های طراحی خیابان‌ها و محله‌ها برای استفاده و لذت بردن در طول زندگی شهروندان از فاکتورهای مهم و اساسی هستند و باوجود هر تغییری در توانایی و تحرک، افراد باید بتوانند از فضای شهری بهره گیرند. برای افرادی که در زندگی سالمندی باکیفیت خوب زندگی می‌کنند، به محله‌ها و خانه‌هایی نیاز دارند که بتوانند از آن‌ها لذت ببرند. اصول طراحی مانند مکان با هویت جایی است که محیط خصوصی و عمومی به‌وضوح مشخص‌شده باشد و محله داری مناطق جذاب باشد. طراحان می‌گویند آنچه یک جامعه پایدار باید به دست آورد عبارت است از دسترسی به امکانات، جذابیت، امنیت، احساس تعلق به جامعه و یک محیط سالم هست (1). خانه‌های پرتراکم نه‌تنها ازلحاظ طرح‌بندی داخلی و خارجی و ارتباط با مناطق اطراف آن، بلکه ازلحاظ سبک و جزئیات معماری و ترتیب فضای باز و پارکینگ خودرو نیز حائز اهمیت هست. در نظر گرفتن این الزامات برای افراد سالمند به دلیل نیاز به استقلال آن‌ها هست. افراد سالمند نه‌تنها نیاز به خانه‌هایی دارند که خواسته‌هایشان را برآورده سازد بلکه نیاز به محیط‌هایی دارند که بتوانند از آن لذت ببرند. آن‌ها باید بتوانند در جامعه حضور و مشارکت داشته باشند در غیر این صورت سالمندان جامعه خانه‌نشین می‌شوند. طراحی خانه‌ها و فضای شهری ظرفیت تسهیل تحرک مرم یا جلوگیری از آن را دارد. افراد سالمندی که تنها زندگی می‌کنند باید بتوانند از هوای تازه، ورزش، رفتن به مراکز خرید، اداره پست و ملاقات دوستان بهره گیرند. این فاکتورها برای زندگی روزمره، سلامتی و لذت بردن از زندگی ضروری است (5).

4-تأثیر سالمندی در مالزی

امید به زندگی و طول عمر در مالزی افزایش‌یافته است درنتیجه جمعیت سالمند نیز در این کشور رو به رشد و در حال افزایش است. جمعیت سالمند در جهان نیز در حال افزایش است. پیری جمعیت زمانی اتفاق می‌افتد که سالمندان 7 درصد از کل جمعیت یک کشور را تشکیل دهند. برآورد می‌شود جمعیت سالمندان مالزی به 12 درصد در سال 2020 برسد. دولت مالزی به‌منظور رسیدگی به چالش‌های پدیده سالمندی، سیاست ملی برای شهروندان سالخورده را در سال 1995 تصویب و تائید کرد. یکی از استراتژی‌هایی که در این سیاست‌گذاری بیان‌شده است دسترسی افراد سالخورده به مراقبت‌های بهداشتی هست. در همین راستا وزارت بهداشت شورای ملی سلامت سالمندان را در سال 1997، با برنامه‌های عملی برای ارائه مراقبت‌های بهداشتی به سالمندان تأسیس کرد.

5- ویژگی‌های ضروری در فضای شهری

افراد سالمند با محیط و فضای شهری در ارتباط با شیوه‌هایی که تغییر سبک زندگی و تغییر قابلیت‌های فیزیکی را نشان می‌دهند، تعامل دارند. پس از بازنشستگی، سالمندان زمان بیشتری برای لذت بردن از پارک‌ها، فعالیت‌های تفریحی و سایر امکانات اجتماعی دارند. استفاده، فهم و لذت بردن از طبیعت، فضای سبز مانند درختان، گیاهان و حیات‌وحش در میان سالمندان بیشتر است. چراکه آن‌ها زمان بیشتری برای پیاده‌روی دارند. این مسئله در مورد معماری شهری و ساختمان‌ها نیز وجود دارد. به‌طورمعمول افراد سالمند از نقشه ذهنی خود برای آشنایی و شناخت بصری و دیداری از خیابان و فضای باز استفاده می‌کنند. افراد سالمند از مکان‌هایی مانند مسجد برای پیدا کردن راه خود استفاده می‌کنند. تعاملات اجتماعی بسیاری از نقاط ارتباطی را برای افراد سالمند فراهم می‌کند نه‌فقط از طریق سفرهای برنامه‌ریزی‌شده برای دیدار دوستان و خانواده، بلکه از طریق تعاملات غیررسمی با همسایگان در خیابان، مغازه‌داران و دیگر افرادی که از تفریح در پارک‌ها و دیگر فضاهای باز استفاده می‌کنند، این تعاملات برای سلامت روان و همچنین کیفیت زندگی سالمندان مؤثر نشان داده‌شده است. توانایی افراد سالمند برای استفاده از فضای باز شهری باراهنمایی در همه مقیاس‌ها برای طراحی محیط‌های دوستانه در فضای باز امکان‌پذیر است. از طریق تعیین ادراکات سالمندان از فضای شهری می‌توان ترجیحات و اولویت‌های آن‌ها را ازلحاظ طراحی و دلایل دل‌خوشی و یا نادیده گرفتن ویژگی‌های خاص و همچنین پیدا کردن ویژگی‌های زیست‌محیطی که به نظر می‌رسد آن‌ها را کمک کند یا مانع آن‌ها می‌شود مشخص نمود. بر اساس بررسی که در مالزی انجام‌شده است سالمندانی که از فضای شهری احساس رضایت نمودند بر موارد ذیل تأکید کردند:

-شبکه خیابان، شکل و نوع؛ فضای باز، عرض خیابان / راه‌پله و مبلمان خیابانی، ازجمله صندلی‌ها و نشانه‌ها.

-مکانی که فضاهای عمومی و خصوصی به‌وضوح مشخص می‌شود.

-یک مکان با مناطق جذاب در فضای باز

یک جامعه پایدار باید دارای خصوصیاتی مانند دسترسی به امکانات، جذابیت، ایمنی و یک محیط سالم باشد. بعضی از دستورالعمل‌های خاص طراحی برای اصول خاص به‌عنوان‌مثال، اطمینان از چشم در خیابان برای به حداکثر رساندن احساسات ایمنی در دسترس است، اما بسیاری از راهنمایی‌ها مبهم و دشوار است. افراد سالمند نه‌تنها نیاز به خانه‌هایی دارند که خواسته‌هایشان را برآورده سازد، بلکه به محیط‌های در فضای باز نیز نیاز دارند تا بتوانند از آن‌ها استفاده کنند. آن‌ها باید بتوانند در فضای شهری حضور پیدا کنند و مشارکت داشته باشند در غیر این صورت خانه‌نشین و منزوی خواهند شد.

از اهداف و برنامه های دولت مالزی به‌منظور تحقق شهر دوستدار سالمند می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1-تضمین اینکه سالمندان در یک محیط امن زندگی نمایند

2-ساخت خانه ها / مؤسسات که مجهز به تکنولوژی برای کمک به سالمندان است و بتوانند به طور مستقل زندگی کنند

3-ساخت خانه های جایگزین برای افراد سالمند با وسایل خانگی و خدمات مداوم مانند روستاهای بازنشستگی، کلبه مدرن و آپارتمان مادر بزرگ

4-ارائه محیط و فضای شهری بدون مانع مانند زمان سیگنال های ترافیکی، نورپردازی، نشانه ها، پیاده رو و ارتفاع پیاده رو در فضای شهری

از اقدامات انجام شده در مالزی برای تحقق شهر دوستدار سالمند می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1-ارائه خدمات مراقبتی و پزشکی به سالمندان در خانه

2-ارائه خدمات ارسال غذا و کالا به درب منزل برای سالمندان

3-تسهیل حمل و نقل سالمندان که مشکل حرکتی دارند از طریق اتوبوس

4-ارائه پارک تفریحی برای سالمندان

5-خطوط دوچرخه سواری مجزا برای سالمندان

6-فعالیتهای مذهبی مانند ارائه کلاس و فعالیت های مذهبی در جامعه

7-ارائه کلاس های موسیقی و فرهنگی (1).

6-نتیجه‌گیری

جمعیت سالمند مالزی در حال افزایش است بنابراین روند سیاست گذاری این کشور در حوزه سالمندی متمرکز بر تحقق شهر دوستدار سالمند است.اگرچه مالزی دستاوردهایی مانند خدمات بهداشتی و درمانی مناسب برای این گروه از جامعه و مشاوره به خانواده ها به منظور حمایت مناسب از سالمندان با هدف تحقق شهر دوستدار سالمند داشته است اما با چالش هایی نیز در این حوزه روبرو می باشد.برای مثال یک نگرانی بزرگ در میان افراد سالمند، انزوای اجتماعی است. در این راستا پیشنهاداتی مانند ایجاد پارکهایی در 500 متری خانه ها با کیفیت خوب نیاز است. پارک ها به سالمندان کمک می کنند که احساس تعلق و همبستگی کنند.به عبارت دیگر یکی از نقص های فضای شهری در مالزی کمبود فضای کافی برای گفتگو و ارتباط است بنابراین میزان احساس تنهایی در میان سالمندان در سطح بالایی قرار دارد.بنابراین ایجاد فضاهایی به منظور ارتباط بیشتر می تواند تعامل اجتماعی میان سالمندان را افزایش دهد.

منابع

1-Nik Mastura, N. Yusoff Abbas, M. (2012). Elderly Environment in Malaysia: Impact of Multiple Built Environment Characteristics, Procedia - Social and Behavioral Sciences 49 ( 2012 ) 120 – 126.

2-Kalk, Baat C, Meeuwissen, (1992), is there a need for geredorontolgy, Int. Department J.

3-WHO (1989), World Health Organisation Health of the Elderly. Tech Rep Series No 779.

4-Fahey et. al.(2003), Quality of care for elderly residents in nursing homes and elderly people living at home:controlled observational study, BMJ, 326,580 .

5-Hall, P., Imrie R (1999) Architectural practice and disabling design in the built environment. Environment and Planning B – Planning and Design p. 424.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت شمس، تاریخ انتشار: 11اردیبهشت1398 ، کدخبر: 182428: www.npps.ir